امواجی که دریای خزر را نابود می‌کند

این روزها از زبان وزیر جهاد کشاورزی و برخی از کارشناسانی که در حال مطالعه روی روش‌های دیگر کنترل شانه‌دار مهاجم در دریای خزر هستند، گفته شده که کارشناسان امر برای از بین بردن این جانور مهاجم که میزان ماهیان کیلکای دریای خزر را به طور چشمگیری کاهش داده است، روش موفقیت‌آمیز دیگری را کشف کرده‌اند! و این روش چیزی نیست جز روش فیزیکی؛ یعنی استفاده از امواج آگوستیک. حال بدون پیش‌داوری و قضاوت غیرعادلانه در این باره، با توجه به اینکه اینجانب دکتر ابوالقاسم روحی از شروع تحقیقات این گروه تا به امروز مطلع بوده‌ام، توضیح مختصری از جهت نقد علمی این روش بیان می‌دارم.
روش امواج آگوستیک، در واقع استفاده از امواج با طول موج و دامنه خاصی است که روی موجودات تابیده شده و سبب اختلال در فعالیت حیاتی آنها می‌شود. این گروه تاکنون دو مرحله از آزمایش‌های تحقیقاتی خود را در مقیاس آکواریوم و استخر انجام داده است اما با توجه به اظهار نظر کارشناسان متخصص دریایی، کارشناسان بیولوژیست دریایی و حفاظت محیط‌زیست دریایی سازمان ملل و مجامع تابعه، نتایج آن در محافل علمی غیر قابل دفاع است؛ چرا که محیط‌های مورد آزمایش آنها با محیط وسیع دریا به هیچ وجه قابل مقایسه نبوده و نیست و ضمنا اثرات این امواج روی سایر موجودات نیز ممکن است تاثیرات غیرقابل تصوری داشته باشد.
از طرف دیگر نتایج به دست آمده حاکی از آن است که فرض براینکه این امواج اختصاصا روی موجود بالغ شانه‌دار اثر داشته باشد ولی نمی‌تواند تخم یا مرحله نوزادی این جانور را تحت تاثیر قرار دهد و با باقی ماندن حتی تعدادی از تخم‌ها، مجددا شانه‌دار با تکثیر و رشد سریع می‌تواند کل اکوسیستم خزر را فرا گیرد.
این در حالی است که این گروه که ظاهرا از حمایت‌هایی بیش از حمایت‌های تخصصی برخوردار هستند، اخیرا اذعان داشته‌اند که «برای اجرای این پروژه نیاز به هماهنگی و اجازه سایر کشورهای حاشیه دریای خزر هم نداشته و در آب‌های ایرانی دریای خزر پروژه آگوستیک قابل اجراست.» چنین طرز برداشتی از اکوسیستم دریای خزر تبعات فراوانی برای مجریان و دست‌اندرکاران آن خواهد داشت و نگارنده تنها به بعد علمی آن اشاره کرده و بحث‌های اجتماعی و سیاسی را به متخصصان این امر واگذار می‌کنم.
اما آنچه از نظر علمی قابل دفاع است، اینکه از بین بردن شانه‌دار مهاجم دریای خزر در آب‌های ایران از طریق امواج آگوستیک هیچ سودی نداشته؛ چرا که شانه‌دار از قسمت‌های میانی و مرکزی دریای خزر به راحتی با امواج در حرکت آب به قسمت جنوبی و آب‌های ایران مجددا وارد خواهد شد و دوباره چرخه زندگی خود را طی خواهد کرد و روز از نو روزی از نو!
در پایان این نوشتار بد نیست به خلاصه‌ای از نقطه نظرات پروفسور احمد کدیش، رئیس موسسه مطالعات دریای سیاه که سال‌هاست به صورت کاملا تخصصی دراین باره کار تحقیقاتی انجام داده است، درباره استفاده از امواج آگوستیک برای از بین بردن شانه‌دار مهاجم دریای خزر اشاره‌ای داشته باشم. ایشان در پاسخ به پرسش اینجانب و به منظور تنویر افکار عمومی درباره این نوع مبارزه با شانه‌دار مهاجم در ایمیل خود می‌نویسد: «آقای روحی‌! من قبلا نیز نظرم را درخصوص استفاده از امواج آگوستیک گفته‌ام. این کار بیهوده است زیرا این روش نمی‌تواند تمامی «شانه‌دار» را از بین ببرد. باقی ماندن حتی یک تخم از این جانور مجددا می‌تواند در عرض چند هفته اکوسیستم را فرا گیرد. در این خصوص و استفاده از امواج آگوستیک برای مهار شانه‌دار، تاکنون مطالب قابل دفاعی در هیچ کجای جهان منتشر نشده است. از طرفی آزمایش‌های ما ثابت کرده که «بروآ» عامل بسیار مهمی در کنترل بیولوژیک شانه‌دار نه در مقیاس آزمایشگاهی بلکه براساس مشاهدات ما از دریای سیاه است. سلامت باشید/ احمد»
*پژوهشگر بخش اکولوژی آبزیان پژوهشکده اکولوژی دریای خزر

دکتر ابوالقاسم روحی

منبع : روزنامه کارگزاران