منطق

منطق، مجموعه قواعدی است که ذهن را از وقوع خطا در تفکر، مصون می دارد. منطق، شاخه ای از فلسفه و به معنی ابزاری برای صحیح فکر کردن است. در رابطه با فلسفه، در این علم، خود تفکر و چیستی استدلال مورد بررسی قرار می گیرد. قواعد و قوانین منطقی به منزله معیار و ملاک است که هرگاه بخواهیم درباره موضوعی تفکر و استدلال کنیم، باید استدلال خود را با این معیار ها ارزیابی کنیم تا به طور غلط نتیجه گیری نکنیم.
● تعاریف مختلف درباره منطق
مباحث منطق علم منطق می خواهد ما را از هر گونه خطای در فکر، مصون نگاه دارد. بر این اساس، در پی آن است تا راه صحیح تعریف کردن و صحیح استدلال کردن را بیاموزد. به همین دلیل، به دو مبحث تعریف و حجت می‌پردازد. اگر کسی در تعاریف و استدلال هایش خطا نکند(در صورتی که محتوای افکارش صحیح باشد)، نتیجه ای که می‌گیرد، یقینا درست خواهد بود. از این رو منطق از دو مبحث اساسی تشکیل شده است:
۱) معرف که وسیله کشف مجهولات تصوری است.
۲) حجت یا استدلال که وسیله کشف مجهولات تصدیقی است. مسائل منطق یا درباره معرف ها یعنی تعریف ها صحبت می کند یا درباره حجت، یعنی استدلال ها. اما برای صحیح تعریف کردن (مبحث تعریف و معرف) و صحیح استدلال کردن (مبحث حجت)، مقدماتی لازم است:
● مقدمات بحث تعریف را این مباحث تشکیل می دهند:
▪ تصورات
▪ کلیات خمس
● مقولات عشر مقدمه مبحث حجت یا استدلال نیز عبارت است از:
▪ قضایا مبحث حجت یا استدلال، خود مشتمل بر دو قسمت است:
۱) قیاس که قسمت نخست مبحث حجت و درباره صورت قیاس یا استدلال است.
۲) صناعات پنجگانه(خمس) که قسمت دوم مبحث حجت بوده و در آن درباره ماده و محتوای قیاس یا استدلال صحبت می شود. چرا که ممکن است قالب یک استدلال، درست، اما محتوایش نادست باشد؛ که در این صورت نتیجه اشتباه خواهد بود. صناعات خمس شامل پنج قسمت است:
۱) برهان، ۲) جدل، ۳) سفسطه یا مغالطه، ۴) خطابه و ۵) شعر. اما برای تشکیل هر یک از این صناعات، به مواد و مقدمات قیاسی مخصوصی نیاز است؛ یعنی انسان متناسب با هدفی که دارد و این که کدام یک از این صناعات را برمی گزیند، از مواد خاصی استفاده می کند تا صناعت مطلوب خود را بنا سازد. این مواد و مقدمات، مواد قیاس نامیده می شوند و عبارتند از: اولیات، محسوسات، مقبولات، فطریات، حدسیات، متواترات، مجربات، مشبهات، مشهورات، مخیلات، مظنونات، وهمیات، مسلمات، مصادرات. و چون تمام معلومات ذهنی اعم از تصوری و تصدیقی به وسیله الفاظ و علامات از ذهنی به ذهن دیگر انتقال می یابد؛ واساسا لفظ و معنا ملازم و همراه یکدیگرند، در ابتدای منطق، این مبحث مهم نیز عنوان می شود:
● الفاظ
▪ فهرست اصطلاحات منطقی
اصطلاحات منطقی اصطلاحاتی هستند که یا اساسا در حیطه منطق به وجود آمده و در همین حیطه معنا دارند و یا اصطلاحاتی هستند که قبلا در محدوده علوم و فنون دیگر انسانی بوده اند و بعدا در منطق نیز به کار گرفته شده اند. بیشتر اصطلاحات منطقی در فلسفه نیز به کار می رود و به طور کلی اگر معنای اصطلاحات منطقی را ندانیم، بسیاری از اصطلاحات و نظریات فلسفی را متوجه نخواهیم شد. اصطلاحات منطقی مانند: کلیات خمس، نوع، جنس، فصل، حد تام، خاصه مرکبه، قیاس استثنایی، مظنونات، فطریات، حجت، معرف، دلالت، قضیه حملی، قیاس خلف و ... .
● منطق دانان غربی
از منطق دانان غربی می توان به ارسطو، زنون رواقی، فرگه و برتراند راسل اشاره کرد.
● منطق دانان اسلامی
از منطق دانان اسلامی می توان به ابن سینا و خواجه نصیرالدین طوسی اشاره نمود.
● انواع منطق
▪ منطق صوری
▪ منطق ریاضی

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان