مروری بر جهان داروسازی

سال گذشته میلادی FDA امریكا كارخانه تولید مواد اولیه شركت داروسازی الای لیلی واقع در ایندنیاپولیس امریكا را بازدید و به علت وجود اشكالات GMP فعالیت آن را متوقف ساخت. قبل از آن نیز واحد تولید فرآورده‌های تزریقی الای لیلی در همین محل با مشكل مشابهی مواجه شده بود. الای لیلی در مركز تولید مواد اولیه خود، مواد اولیه داروهای ضد پوكی استخوان به ویژه forteo را تولید می‌كند. تایید نهایی forteo منوط به رفع اشكالات گفته شده است.
شركت GSK یا گلاسكو اسمیت كلاین انگلستان به منظور تكمیل سبد داروهای پوستی خود اقدام به خرید امتیاز تولید و بازاریابی ۵ داروی OTC از شركت داروسازی Elan امریكا كرده است. Aclovate و Cutivate از جمله این داروها هستند كه برای درمان اگزما و خارش پوست مصرف می‌شوند. فروش این داروها در سال ۲۰۰۱ بالغ بر ۶۲ میلیون و در ۶ ماهه اول ۲۰۰۲ حدود ۳۵ میلیون دلار بوده است.
FDA پس از ماه‌ها بررسی پنج شكل دارویی Clarition تولیدی شركت Schering-plough را جهت عرضه به صورت oTC مورد تایید قرار داد. شركت سازنده جهت حفظ بارز این دارو كه بیشترین سهم از بازار داروهای ضد حساسیت دنیا را داشت تدابیر مختلفی اتخاذ كرده بود كه از جمله آنها عرضه OTC داروی Claritin بوده است. در حال حاضر Claritin تنها داروی با نام تجاری است كه به عنوان ضد حساسیت بدون اثر خواب آور به صورت OTC در دسترس می‌باشد. دو شركت داروسازی Schering-plough و Novartis توافقی را امضا كرده‌اند كه براساس آن شركت شرینگ مسئولیت بازاریابی و فروش داروی Foradi Aerolizor ساخت نواتیس را در بازار امریكا بر عهده می‌گیرد. Foradi یك مقلد انتخابی و طولانی اثر گیرنده‌های b۲ است كه برای درمان نگهدارنده تنگی نفس، COPD و نیز مهار تنگی نفس ناشی از ورزش و فعالیت‌های بدنی به كار می‌رود.
شركت بیوفارماسیوتیكال Amgen فروش داروی Novantrone خود را در امریكا به دیگر شركت بیوفارماسیوتیكال یعنی Serono واگذار كرده است. FDA داروی Novantrone را برای درمان اشكال مختلف MS و نیز انواع خاصی از سرطان به تایید رسانیده است. این دارو در اصل متعلق به شركت Immunex بوده است كه در سال ۲۰۰۲ توسط Amgen خریداری شده است. Novantrone در سال ۲۰۰۰ برای درمان MS به بازار عرضه شده و فروش آن در سال ۲۰۰۲ حدود ۷۱ میلیون دلار بوده است. كاربرد Novantrone در سرطان به تایید FDA به سال ۱۹۸۷ برمی‌گردد. در دو جدول ارایه شده در این مقاله میزان سرمایه گذاری در زمینه R&D توسط چند شركت مهم داروسازی در سه ماهه پایانی سال ۲۰۰۲ با یكدیگر و با مدت مشابه سال قبل از آن مقایسه شده است. همان طور كه ملاحظه می‌فرمایید در این مدت از نظر مالی بیشترین سرمایه گذاری توسط شركت فایزر امریكا صورت پذیرفته است ولی از نظر سهم از فروش شركت آسترازنكا با ۲/۱۸ درصد در صدر قرار دارد. با توجه به ارقام ارایه شده به نظر می‌رسددر سال ۲۰۰۲ شركت فایزر مجددا با سرمایه گذاری معادل ۶ میلیارد دلار در صدر كلیه شركت‌های داروسازی مهم از نظر R&D قرار گرفته باشد. در میان شركت‌های بیوفارماسیوتیكال نیز به جز دو مورد شركت‌های Chiron و Gilead افزایش میزان سرمایه گذاری مشاهده می‌شود.
آخرین آمار منتشره از تجویز دارو در امریكا نشان می‌دهد كه در اواسط دسامبر سال ۲۰۰۲ شركت آسترا- زنكا نیمی از بازار دارویی prilosec را در امریكا از دست داده است. همان طور كه قبلا نیز در این سری مطالب به اطلاع خوانندگان محترم رسیده بود اهمیت بازار prilosec یا Losec چنان بود كه شركت‌های متعددی جهت ورود به این عرصه پس از اتمام مدت patent آن دست به كار شده و نهایتا پس از درگیری‌های حقوقی فراوان هجوم خود را شروع كردند. شركت داروسازی SchwarzPharma حدودا ۱۲ درصد از بازار فروش این دارو را در اولین ماه‌های حضور در بازار به دست آورد. در حال حاضر ۵۰ درصد بازار به آسترا-زنكا، حدود ۱۸ درصد به schwarzPharma و مابقی به سایر شركت‌های ژنریك ساز تعلق دارد. آسترا-زنكا با ناامید شدن از دعاوی حقوق طولانی مدت كلیه تلاش خود را بر داروی جدید ضد زخم‌های گوارش یعنی Nexium متمركز كرده است.
شركت بریستول مایر اسكویپ امریكا با BMS در چند سال اخیر با مشكلات متعددی مواجه بوده و همان طور كه قبلا نیز گفته بودیم احتمال خرید آن توسط سایر شركت‌های بزرگ داروسازی بسیار زیاد است. مسئولین شركت BMS برای غلبه بر مشكلات خود اخیر خط مشی شركت‌های معظم داروسازی كاملا متفاوت است. برخلاف روند موجود كه شركت‌های داروسازی سعی می‌كنند هر چه بیشتر در زمینه ایجاد مراكز تحقیق و توسعه داروهای جدید سرمایه‌گذاری كنند، شركت BMS بر آن است كه حضور خود را در این زمینه طی یك روند ثابت كاهش دهد. بدین منظور و در اولین قدم شركت BMS ۱۱۳ نفر از دانشمندان شاغل در بخش R&D خود را اخراج خواهد كرد. از سال ۲۰۰۱ كه شركت BMS دیگر شركت مهم داروسازی یعنی Dupont را خریداری كرد تاكنون حدود ۲۰۰۰ نفر از نیروی كار خود كاسته است. مسئولین شركت BMS بدین باورند كه به جای سرمایه گذاری فراوان در انجام تحقیقات داروهای جدید بهتر است سرمایه خود راصرف خرید امتیاز داروهایی كنند كه سایر شركت‌های داروسازی به مرحله عرضه به بازار رسانیده‌اند.
شركت Wilkinson sword كه در زمینه تولید تیغ و لوازم اصلاح فعالیت می‌كند از جمله شركت‌های سرآمد در این زمینه است كه در سال ۱۷۷۲ تاسیس شده است.
شركت Wilkinson sword در دهه ۶۰ میلادی دیگر شركت فعال در این زمینه یعنی Schick را خریداری كرد كه خود در سال ۱۹۲۱ تاسیس شده بود. مجموعه Schkic-wilkinson sword در سال ۱۹۹۳ توسط شركت داروسازی Warner-Lambert خریداری شد. ولی داستان به همین جا ختم نشده و شركت وارنر- لامبرت بعدا توسط شركت بزرگ فایزر خریده شد. طی چند سال اخیر Schkic-wilkinson sword به عنوان زیر مجموعه فایزر فعالیت می‌كرد ولی با توجه به سیاست‌های فعلی فایزر جهت تمركز هر چه بیشتر بر روی كشف و تولید داروهای جدید، مسئولین فایزر تصمیم گرفته‌اند كه این واحد خود را به مبلغ ۹۳۰ میلیون دلار به گروه Energizer (تولید كننده باطری) واگذار كنند. البته مشخص نیست سنخیت تیغ اصلاح با دارو بییشتر است یا باطری؟
وضعیت فروش سه ماهه پایانی سال ۲۰۰۲ شركت‌های داروسازی تا زمان چاپ مشروح گزارش فروش این سال در نشریه رازی می‌تواند برای علاقه‌مندان به مسایل اقتصادی دنیای داروسازی جالب باشد.
شركت جانسون اند جانسون با ۱۴ درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال قبل طی سه ماهه مذكور ۴/۹ میلیارد دلار درآمد داشته است. فروش كلی این شركت طی سال ۲۰۰۲ بالغ بر ۳/۶۳ میلیارد دلار بوده كه نسبت به سال ۲۰۰۱ حدود ۱۲ درصد افزایش نشان می‌دهد. البته سهم فروش دارو از این مبلغ ۲/۱۷ میلیارد دلار بوده كه مجددا نسبت به سال قبل از آن ۱۶ درصد افزایش نشان می‌دهد. پرارزش‌ترین داروهای & نیز داروهای Procrit /Eprex برای درمان كم خونی، Remicade برای درمان آرتریت روماتویید و بیماری كرون، risperdal داروی ضد سایكوز، Duragesic نوعی چسب پوستی برای درمان دردهای مزمن، Topamax ضد صرع و Aciphex/Pariet كه نوعی مهار كننده پمب پروتون برای درمان امراض گوارشی است، بوده‌اند. میزان سرمایه‌گذاری تحقیقاتی & در سه ماهه پایانی ۲۰۰۲ حدود ۲/۱ میلیارد دلار و در كل سال ۴ میلیار دلار بوده است.
شركت فایزر نیز طی سه ماهه پایانی سال ۲۰۰۲ حدود ۱۴ درصد افزایش به ۴/۳۲ میلیارد دلار و درآمد خالص این سال با ۱۷ درصد افزایش به ۱/۹ میلیارد دلار رسد. عمده درآمد فایزر از محل فروش دارو بوده است به طور كه مثلا در سه ماهه آخر سال مذكرو ۳/۸ میلیارد دلار دارو به فروش رسیده است كه این رقم نیز نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۰۱، ۱۵ درصد افزایش نشان می‌دهد. درآمد از محل فروش دارو طی سال ۲۰۰۲، ۳/۲۸ میلیارد دلار بوده كه این نیز با ۱۲ درصد افزایش همراه بوده است.
فایزر در سال ۲۰۰۲ ده دارو و با فروش بالای یك میلیارد دلار داشته است كه عبارتند از: Lipitor,Norvasc, Zoloft. Neurontin,Viagra, Zithromax, Celebrex, Zyrtec, Diflucan, Aricept, این داروها در گروهای درمانی مربوطه نیز از پرفروش‌ترین داروها بوده‌اند. داروی Lipitor پس از یك سال شكست از Zocor بالاخره در سال ۲۰۰۲ با ۸ میلیارد دلار فروش به عنوان پرفروش‌ترین داروی دنیا جایگاه خود را تثبیت كرد. FDA امریكا در نوامبر سال ۲۰۰۲ كاربرد Lipitor را در كودكان ۱۷-۱۰ ساله مبتلا به Familia hypercholesteromia به تایید رساند. شركت باكستر نیز در سه ماهه پایانی سال ۲۰۰۲ حدود ۳/۲ میلیارد دلار فروش داشته است كه این مبلغ ۲۰۰ میلیون دلار بیشتر از مدت مشابه سال قبل از آن است. نسبت مشابهی نیز در فروش كل باكستر در سال ۲۰۰۲ (۱/۸ میلیارد دلار) نسبت به سال ۲۰۰۱ (۴/۷ میلیارد دلار ) دیده می‌شود. بیشترین رشد فروش سالانه باكستر در محصولات bioscience بوده است كه در سال ۲۰۰۲ حدود ۱/۳ میلیارد دلار فروش داشته‌اند. این رقم ۱۱ درصد نسبت به سال ۲۰۰۱ افزایش نشان می‌دهد. فروش سه ماهه پایانی سال ۲۰۰۲ شركت الای لیلی نیز با ۴ درصد افزایش به ۳ میلیارد دلار رسید. این افزایش به علت فروش خوب داروهای Humalogو Gemzar, Evista, Zyprexaبوده است كه عملا كاهش فروش دو داروی Prozac و Axid (نوعی آنتی بیوتیك) را جبران كرده است. طی همین دوره زمانی الای لیلی ۱۹ درصد فروش خود یعنی ۵۷۳ میلیون دلار را صرف طرح‌های مطالعاتی خود كرده است كه نسبت به سال قبل از آن ۳ درصد كاهش نشان می‌دهد. فروش كل الای لیلی نیز در سال ۲۰۰۲ بالغ بر ۱/۱۱ میلیارد دلار بوده است اما در مقایسه با سال قبل از آن ۴ درصد كاهش نشان می دهد. كل هزینه‌ R&D الای لیل در سال ۲۰۰۲ حدود ½ میلیارد دلار یا ۱۹ درصد فروش كل بوده است. كاهش ۴ درصد میزان سرمایه گذاری R&D به علت كاهش هزینه‌های مطالعاتی بالینی مربوط به داروهای جدید بوده است. درآمد خالص الای لیلی طی سال ۲۰۰۲ با كاهش ۳ درصدی حدود ۷/۲ میلیارد دلار بوده است.
در سه ماهه پایانی سال ۲۰۰۲ داروی zyprexa مبلغی در حدود ۸/۹۸۸ میلیون دلار فروش داشته است كه ۶/۶۶۱ میلیون دلار آن را از بازار امریكا به دست امده است. درصد افزایش فروش این دارو در بازارهای خارج از امریكا بیشتر از بازار امریكا به دست آمده است. درصد افزایش فروش این دارو در بازارهای خارج از امریكا بیشتر از بازار امریكا بوده است.
ادامه گزارش های شركت‌های داروسازی در سه ماهه پابان سال ۲۰۰۲ در شماره آینده رازی به اطلاع خوانندگان گرامی نشریه رازی خواهد رسید.

دكتر بهنام اسماعیلی

منبع : بنياد انديشه اسلامي