آموزش موسیقی برای کودکان

آموزش موسیقی برای کودکان- این مقاله که بنظر بنده بسیار بسیار جالب و آموزنده هست واقعا فاصله آموزش و شیوه های نوین یادگیری هنر موسیقی که خود علم است در ایران با سایر کشورها چیست؟! شاید در مبحثی جداگانه به این امر بپردازم پس بخوانیم :برنامه آموزشی موسیقی برای كودكان كنسرواتوار موسیقی ویكتوریا، كودكان را از سن ۶ ماهگی برای آموزشی موسیقی می‌پذیرد.
برنامه‌های عمومی برای نوزادان، نوپاها، پیش‌دبستانیها و بچه‌های بزرگ‌تر ورود آنها به موسیقی جهان را كمك می‌سازد. در این كلاسها كودكان ساز می‌زنند، حركت می‌كنند، می‌رقصند، آواز می‌خوانند و روی سازها می‌كوبند و به این ترتیب مهارتهای موسیقایی خود را بالا می‌برند و از همراهی با دیگر كودكان لذت می‌برند.
درسهای تكمیلی برای كودكان خاص، شامل تدریس خصوصی سازهای مختلف، آموزش تئوری، موسیقی‌درمانی و تشكیل گروه هم‌سرایان (كر) و گروههای موسیقی به تناسب سنین مختلف، ازجمله اركسترهای سازهای زهی ازجمله اركسترهایی متشكل از ویولون و همچنین هم‌سرایی با فلوت است.
● كلاسهای گروهی، هم‌سرایان و اركسترها
اغلب كلاسهای گروهی و گروه‌نوازیها هفته‌ای یك‌بار تشكیل می‌شوند و برای ۳۲ هفته ادامه پیدا می‌كنند.
▪ كلاسها عبارت‌اند از:
ـ موسیقی برای سالهای اول كودكی: برای كودكان ۶ ماهه تا ۲ ساله
▪ سؤال: كودك من باید از كدام ساز ارف استفاده كند؟
ـ موسیقی ارف برای كودكان ۳ تا ۱۲ ساله.
ـ كلاسهای گروهی پیانو، شامل پیانوی كلی كربی (Kelly Kirby) و كلاسهای گروهی برای كودكان ۵/۳ تا ۱۲ ساله
ـ كلاسهای گروه‌نوازی برای شاگردانی كه حداقل كلاس ۵ پیانو را گذرانده‌اند.
ـ آواز برای كودكان ۸ تا ۱۲ سال
ـ كلاسهای گیتار برای سنین ۷ تا ۱۵ سال
ـ هم‌سرایان: كودكان ۸ سال به بالا
ـ گروه‌نوازی سازهای زهی: همه سنین، ازجمله بزرگ‌ترها
ـ گروهها و اركسترها: برای همه سنین
ـ كلاسهای تئوری موسیقی: برای همه سنین ازجمله بزرگ‌ترها
● موسیقی برای سالهای اول كودكی
این كلاسها در جو‌ّی شاد و پر از بازی و تفریح تشكیل می‌شوند و هدف از برگزاری آنها، ایجاد عشق به موسیقی و لذت ساختن قطعات موسیقی در كودكان است. تأكید این كلاسها بر بازی، حركت، آواز خواندن، شعر خواندن، گوش دادن، خلاقیت و هم‌كاری است.
كودكان بازیهای سنتی همراه با آواز را انجام می‌دهند، نمایش‌نامه‌هایی را با عروسكهای دستكشی اجرا می‌كنند، حركات خلاقانه می‌كنند، ساز می‌نوازند، با كف زدن ریتم را یاد می‌گیرند، پا می‌كوبند و آواز می‌خوانند و از همه مهم‌تر، لالاییهای آشنا را همراه با پدرها و مادرها و مربیان خود تكرار می‌كنند.
▪ مدت كلاس: ۳۰ دقیقه در هفته
این كلاسها برای گروههای سنی ۶ تا ۲۴ ماهه و ۲ ساله تشكیل می‌شوند.
▪ برای این گروه سنی چه چیز را توصیه می‌كنیم؟
برای این گروه سنی باید از حركت، آوازخوانی، سازهای بسیار ساده و بازی استفاده كرد. تأكید ما در این مرحله بر طبیعی‌ترین ساز انسانی، یعنی صداست.
در این سن كودك دوست دارد با لگد زدن و مشت كوبیدن، صدای اشیای اطراف خود را دربیاورد و عاشق تحرك است، درنتیجه می‌توان برای او از سازهای ارف كه تأكید آنها بر خلاقیت، ساختن قطعات ساده موسیقی، سازهای كوبه‌ای و بازیهای ریتمیك است، استفاده كرد.
● سازهای ارف (۳ تا ۱۲ سال)
این رویكرد در آموزش موسیقی كه در تمام دنیا شناخته شده است، توسط كارل ارف، آهنگساز آلمانی ابداع شد و شامل آواز خواندن، شعرخوانی، حركات خلاقانه، بداهه‌گویی و بداهه‌نوازی، نمایش و سازهای كوبه‌ای است. هدف نهایی برنامه ارف، بهبود رفتار موسیقایی، گوش دادن، خلاقیت، اجرا و تجزیه و تحلیل موسیقایی از طریق تجربه‌های موسیقایی لذت‌بخشی است كه در تمام طول عمر، عشق به موسیقی را در فرد زنده نگه می‌دارد.
▪ كلاسهای ارف كنسرواتوار برای سال تحصیلی ۲۰۰۵ـ۲۰۰۴
ـ ۳۰ دقیقه در هفته برای كودكان ۳ تا ۴ سال
ـ ۴۵ دقیقه در هفته برای كودكان ۴ تا ۶ سال
ـ ۱ ساعت در هفته برای كودكان ۶ سال به بالا
در بعضی از كلاسها والدین هم شركت می‌كنند، ولی كلاسهای دیگر منحصراً برای كودكان است.
● رسانه گروهی ارف
▪ حركت:
عناصر موسیقایی از طریق بازیهای ریتمیك، كف زدن و پا كوبیدن، رقص و نمایشهای تحلیلی، احساس، بیان و فهمیده می‌شوند.
▪ شعرخوانی:
عناصر مهم در نوع خواندن اشعار كودكانه، فرصتهای بی‌پایانی را برای كشف عناصر موسیقایی ازجمله ریتم، ضرب، گام، بافت و رنگ فراهم می‌آورد.
▪ آواز خواندن:
از طریق گزینش ترانه‌ها و سرودهای ساده دنباله‌دار و به دقت انتخاب شده، آواز خواندن واضح و صحیح پیشرفت می‌كند.
▪ سازها:
سازهای طرح ارف، انواع سازهای كوبه‌ای كه نیازی به كوك كردن ندارند و ری‌كوردها (Recorder)، ابزار ارزشمند كشف و خلق موسیقی را در اختیار می‌گذارند.
● برنامه ارف
▪ ارف برای كودكان سه ساله:
كودكان ضرب را با تشخیص ریتم و ملودی و از طریق حركاتی چون راه رفتن، یورتمه رفتن، پریدن و ورزشهای زمینی یاد می‌گیرند. آنها می‌آموزند كه با كف زدن، پا كوبیدن و ضربه زدن به رانهای خود، به‌نوعی ساز كوبه‌ای بدنی (body percussion) دست یابند.
مهارتهای آوازخوانی، هنگامی آغاز می‌شود كه كودكان آواز خواندن روی گامها را یاد می‌گیرند. سازهایی كه نیازی به كوك ندارند، مفاهیم موسیقایی را در ذهن كودك پررنگ و روشن می‌سازند و موجب می‌گردند كه كودك طنین (Timbre)های متضاد را كشف كند. در برخی از این كلاسهای ۳۰ دقیقه‌ای، شاگردان همراه با پدر و مادرهایشان و در برخی دیگر به تنهایی شركت می‌كنند.
▪ ارف برای كودكان ۴ ساله:
رژه رفتن، لی‌لی كردن، لیز خوردن و چرخیدن به برنامه‌های حركتی كودكان اضافه می‌شود تا شیوه‌های مختلف حركت در مكان و فضا را یاد بگیرند.
بازیهای آوازخوانی گسترش می‌یابند و شامل دایره زدن، بازیهای موش و گربه همراه با شعرخوانی و بازیهایی می‌شود كه باید با یك همراه انجام گیرند. كودكان به‌صورت دسته‌جمعی یا انفرادی و با لحن و تلفظ صحیح، ترانه می‌خوانند. كودكان در ترانه‌خوانی، شعرخوانی و حركات، تضادهای موسیقایی را كشف می‌كنند و نمایش می‌دهند. با استفاده از سنجهای مختلف، آموزش گوش در این سن آغاز می‌شود.
▪ ارف برای كودكان ۵ ساله:
كودكان در حین این‌كه از بدن خود برای بیان ضربان (pulse)، ریتم، تمپو، استراحت (rests)، دینامیسم و فرم استفاده می‌كنند، مهارتهای حركتی خود را بالا می‌برند. بازیهای همراه با آوازخوانی شامل دایره زدن دوبل،‌گرگم به هوا بازی و رقصهای ساده است. مهارتهای آوازخوانی بر گام، دامنه، تمپو و آوازخوانی پژواكی (echo-singing) از طرحهای ملودیك، مبتنی است. سازهای كوبه‌ای كوك‌شده را برای خلق فضاهای صدایی و به‌عنوان همراه طرحهای ملودیك به شكلی ساده می‌توان به كار گرفت. كودكان از ریتمهای ساده (۸ ضربه‌ای)، موسیقی را می‌آموزند و اجرا می‌كنند.
▪ ارف برای كودكان ۶ تا ۸ ساله:
مفاهیمی كه كودكان تاكنون یاد گرفته‌اند با تكرار ریتم در تمام طول قطعه یا قسمتی از آن (Ostinato) همراه با آوازخوانی، حركات كوبه‌ای بدنی (كف زدن، پا كوبیدن و…) و سازهای كوبه‌ای تقویت می‌شوند. كودكان می‌آموزند كه شكلهای ملودیك و ریتمیك ساده را تشخیص بدهند، بخوانند، بنویسند و بداهه‌سازی كنند. از طریق ترانه‌ها، حركات، رقص و ساز نواختن، درك ساختار موسیقایی عناصر موسیقی برای كودك میسر می‌شود. در این مرحله آموزش ری‌كوردر (Recorder) شروع می‌شود.▪ آهنگسازی خلاقانه:
كودكان در این سن یاد می‌گیرند كه موسیقی چگونه ساخته می‌شود و آهنگهای گروهی و فردی را به شكل بداهه و از طریق بازیهای خلاقانه می‌سازند. آنها در محیطی امن، خلاقیت خود را تقویت می‌كنند، در سطح سن خود كار می‌كنند و می‌آموزند كه موسیقایی بیندیشند و تواناییهای حل مسأله را در خود تقویت كنند. آنها همچنین ساخته‌های خود را اجرا می‌كنند و شیوهٔ ثبت آنها را یاد می‌گیرند.
▪ ارف برای كودكان ۸ تا ۱۰ ساله:
كودكان به شكل خلاقانه‌ای با عناصر موسیقی كار می‌كنند و از هر دو مقیاس پنتاتونیك (Pentatonic = پنج‌صدایی) و دیاتونیك (diatonic ) و ابزار گوناگون و موضوعات مختلف استفاده می‌كنند. مهارتها و تكنیكها، هم‌زمان با پیشرفت خلاقیت، اجرا و تجزیه و تحلیل ترانه‌های فولكلور، رقص و موسیقی هنری و شعر، رشد می‌كنند. مهارتهای خواندن، نوشتن و گوش دادن با پیشرفت تكنیك ری‌كوردر و مهارتهای گروهی به‌كارگیری نواختن سازهای ارف، پیشرفت می‌كنند.
كودكان در یك محیط امن، پرانگیزه و لذت‌بخش، موسیقی خود را خلق می‌كنند. آنها آهنگهای فردی و گروهی را از طریق بداهه و بازیهای خلاقانه، می‌سازند، آنها را اجرا می‌كنند و نحوه نوشتن آنها را یاد می‌گیرند.
● یادگیری طبیعی
كودكان ابتدا موسیقی را با استفاده از ابزار طبیعی، یعنی صدا یاد می‌گیرند. سایر فعالیتهای موسیقایی عبارت‌اند از كف زدن، بشكن زدن، نمایش دادن و داستانهایی كه از طریق آواز بیان می‌شوند. آنها با شركت در بازیهای همراه با ترانه‌خوانی، معنی موسیقی را یاد می‌گیرند. در این بازیها، همه عناصر موسیقایی، ازجمله ریتم، ملودی، Phrasing و دینامیسم وجود دارند و در یكدیگر تنیده شده‌اند. البته آواز عصاره كار است.
هرچه كودك كوچك‌تر باشد، برای درك موسیقی باید تحرك بیشتری داشته باشد. كودكان با آوازخوانی، كف زدن، بشكن زدن و اجرای نمایش، ضرب، ریتم و ملودی را كشف می‌كنند و بسط می‌دهند. می‌توان در این بازیها، از سازهای ساده كوبه‌ای استفاده كرد.
موسیقی به همگان تعلق دارد: باید به كودكان فرصت داده شود كه موسیقی را هرچه زودتر به‌صورت جزء لاینفك زندگی خود درآورند.
● كودكان پیش‌دبستانی:
مهارتهای گوش دادن، هماهنگی، با آهنگ خاصی بیان كردن، درك موسیقایی، خلاقیت، آمادگی برای خواندن و نوشتن پیشرفت می‌كنند و پایه قدرتمندی را برای سواد موسیقایی فراهم می‌آورند. كودكان به هنگام بازی، یاد می‌گیرند.
تعداد شاگردان برای سنین سه و چهار حداكثر ۶ نفر و برای ۵ سال حداكثر ۸ نفر است تا بتوان به هر كودك جداگانه توجه كرد.
كودكان از طریق خواندن ترانه‌های فولكلور و رپرتوارهای موسیقیهای هنری، سواد موسیقایی خود را ارتقا می‌بخشند و لذت درك و خلق موسیقی را تجربه می‌كنند. در این كلاسها پیوسته تجربه‌های موسیقایی با آموزشهای گوش دادن، خواندن، نوشتن و بداهه درهم می‌آمیزد. این كلاسها، پایه‌ریزی محكمی برای نواختن ساز در سالهای بعد هستند.
● كلاسهای گروهی پیانو
پیانوی كِل‍ّی كربی (سنین ۴ تا ۶ سال)
این روش آموزش پیانو روشی ساده و جذاب برای یادگیری موسیقی است و منحصراً در سطح درك ذهنی كودكان كوچك برنامه‌ریزی شده است. این شیوه، نوعی روش اجرایی موسیقی است كه در آن گوش دادن، دیدن و خواندن و نواختن پیانو از همان روز نخست آموزش داده می‌شود. آوازخوانی، رنگ‌آمیزی، Pasting و Cut-Outs همراه با شیوه نت‌خوانی تدریس می‌شوند تا مهارتهای آموخته شده در كلاس را تكمیل كنند. دانش‌آموزانی كه در این كلاس آموزش می‌بینند، در رسیتالهای پیانوی كلی‌كربی شركت می‌كنند.در هر كلاس نهایتاً ۶ شاگرد حضور دارند.
● كلاسهای گروهی پیانو برای مبتدیان جوان
در این كلاسها از طریق مشاهده كار هم‌كلاسیها، درك كامل‌تری از موسیقی به دست می‌آید.
از طریق در میان گذاشتن عقاید و آرای موسیقایی با دیگران، لذت یادگیری بیشتر می‌شود. كودكان كار جمعی را یاد می‌گیرند و مهارتهای خواندن ـ نوشتن پیشرفت می‌كنند.
● آموزش پیانوی گروهی برای سنین ۷ تا ۹ سال
این دوره ابتدا با خواندن و نواختن شروع می‌شود و با آموزش شنیدن، ریتم یاد گرفتن، دیدن و خواندن، نوازندگی گروهی و آمادگی برای امتحانات ادامه پیدا می‌كند. حداكثر تعداد شاگردان در این كلاسها ۶ نفر است.
● آموزش پیانوی گروهی برای سنین ۷ تا ۱۱ سال / كلاس ۱
در این كلاس رپرتوار، تكنیك، آموزش شنیدن و دیدن و خواندن ارائه می‌شود. كودكان از فرصت برای نوازندگی گروهی و اجرای موسیقی به‌صورت تك‌نوازی بهره‌مند می‌شوند.
● كلاسهای هم‌نوازی مقدماتی
برای پیانیستهایی كه تجربه هم‌نوازی ندارند و یا تجربه‌شان بسیار كم است. در این كلاسها روی مهارتهای نوازندگی گروهی و خواندن چشمی تأكید می‌شود. كودكان همچنین دائماً با نوازندگان سر و كار دارند و تك‌نوازهای مختلفی به كلاس دعوت می‌شوند. در این كلاس، شاگردان باید هم به شكل فردی و هم گروهی آموزش ببینند.
● كلاسهای هم‌نوازی میانه
كلاسی برای پیانیستهایی كه قدری كار هم‌نوازی كرده‌اند و قصد دارند مهارتها و دانش خود را گسترش دهند. تأكید بر سبكها، تكنیكهای هم‌نوازی و دیدن و خواندن است. دانش‌آموزان دائماً با نوازنده‌ها و خواننده‌ها كار می‌كنند و همچنین تك‌نوازها را دعوت می‌كنند. كودكان هم به‌صورت خصوصی و هم گروهی آموزش می‌بینند.
▪ آوازخوانی
برای كودكان ۸ تا ۱۲ ساله، این رویكرد پرهیجان برای كشف صدا، از طریق حركت و نمایش‌نامه ارائه می‌شود. تنها شرط آن علاقه به آواز خواندن است. دوره شامل تمرینات بدنی برای گرم كردن بدن و تقویت صدا با تأكید بر تولید صوت به شكل سالم، بدیهه‌سازی و بازیهای نمایشی است. فرآیند یادگیری از طریق آوازخوانیهای صحنه‌ای و انفرادی حاصل می‌شود. در این كلاس از تئاترهای موزیكال تا حد زیادی استفاده می‌شود و كسانی كه در كلاس شركت می‌كنند، فرصتهای فراوانی برای تك‌خوانی و گروه‌خوانی پیدا می‌كنند و می‌توانند به این ترتیب اعتمادبه‌نفس لازم برای دوره نوجوانی را به دست بیاورند.
▪ گیتار كلاسیك
▪ دوره مبتدی: (۷ ـ ۱۵ سال)
عناصری از موسیقی كلاسیك و روشهای سوزوكی و همچنین هم‌سرایی مطرح می‌شوند و شاگردان با گیتار كلاسیك آموزش می‌بینند. حداكثر تعداد شاگردان كلاس ۵ نفر است.
هنرستان سازهای زهی (موسیقیهای سن‍ّتی)این هنرستانها به‌سرعت مورد توجه عامهٔ مردم قرار می‌گیرند و در آنها موسیقی سنتی كشورهای ایرلند، اسكاتلند، انگلستان، كانادا و اروپای شرقی، با سازهای زهی آموزش داده می‌شود. كودكان در همهٔ سنین و همچنین بزرگسالان در این كلاس پذیرفته می‌شوند. آموزش هفته‌ای ۱ ساعت است و قبل از شروع كلاس از دانش‌آموز امتحان تعیین سطح گرفته می‌شود.
▪ كلاسهای مبتدی (پایه ۱)
یك تا دو سال كسب تجربه و دانش درباره مبانی سازی كه می‌نوازید. آموزش Tuneها با گوش، با روندی آرام و مستمر، بدون استفاده از انتقال موسیقی از طریق فرهنگ سینه به سینه در این یكی دو سال ضرورت دارد. معمولاً در این مرحله كتاب سوزوكی ۱ آموزش داده می‌شود.
▪ كلاسهای متوسط (پایه ۲)
در این كلاس شاگرد به خوبی با ساز خود آشنا شده و گوش او تقریباً آموزش دیده است. او می‌تواند ریتمهای مختلف را تقریباً با سرعت بنوازد و نتها را بخواند. در این مرحله معمولاً از كتابهای ۲ و ۳ سوزوكی استفاده می‌شود.
▪ كلاسهای پیشرفته (پایه ۳)
در این مرحله شاگرد به اندازهٔ كافی آموزش دیده كه بدون اتكای به نت و فقط از طریق گوش، موسیقی را بفهمد و اجرا كند. جنبه‌های پیشرفته سبكهای مختلف، در این كلاس به‌خوبی آموزش داده می‌شود.
● برنامه‌های سوزوكی
▪ برنامه ویولون
برنامه آموزش ویولون سوزوكی بر مبنای فلسفه و روش آموزش دكتر شینی‌چی سوزوكی (Shinichi Suzuki) كه به نام روش «زبان مادری» مشهور است، پایه‌ریزی شده است. شاگردان مبتدی یاد می‌گیرند كه از طریق شنیدن و تقلید كردن از استاد، ساز زدن یاد بگیرند. استعدادها در محیطی سرشار از انگیزه‌های مثبت و عشق شاگرد و استادی، پرورانده می‌شود. پدر و مادرها می‌توانند در كلاسها حضور پیدا كنند و با شنیدن قطعات، هم سواد موسیقایی خود را بالا ببرند و هم در صورت لزوم به كودك كمك كنند كه در خانه، قطعات را تمرین كند.
▪ برنامه آموزش ویولون سوزوكی
درسهای گروهی جزء تفكیك‌ناپذیر این برنامه‌هاست. كودكان از طریق گروه‌نوازی، موسیقی را یاد می‌گیرند، مهارتهای خود را بالا می‌برند و از لذ‌ّت ساز زدن همراه با دیگران بهره‌مند می‌شوند. كلاسها هفته‌ای یك‌بار، به مدت ۴۵ دقیقه برگزار می‌شود.
▪ آموزش ویولون‌سل سوزوكی
آموزش ویولون‌سل هم بر مبنای همان اصول و رپرتوارهای ویولون (دست‌كم در مراحل اولیه) انجام می‌شود. ویولون‌سل صدای بم‌تری نسبت به ویولون دارد و برای شاگردانی كه سن‌شان بالای ۷ سال است، مناسب‌تر است. همچنین شاگردانی كه با ویولون شروع كرده‌اند و می‌خواهند سازشان را عوض كنند، می‌توانند به نواختن ویولون‌سل رو بیاورند. گروه‌نوازی ویولون فعلاً در كنسرواتوار انجام نمی‌شود، ولی كلاسهای چندنفره همراه با بقیه شاگردان ممكن است.
▪ پیانوی سوزوكی
بر اساس برنامهٔ پیانوی سوزوكی، اعتقاد بر این است كه استعداد موسیقی ذاتی نیست، بلكه از طریق آموزش صحیح و در محیط مناسب و دل‌پذیر، انجام این كار ممكن است.
با شیوه سوزوكی، كودكان درست به شیوه‌ای كه زبان مادری را یاد می‌گیرند، موسیقی را می‌آموزند، یعنی با تكرار و تمرین به مرور زمان. در این روش خانواده شاگرد نیز در تجربه موسیقایی سهیم می‌شوند. حضور و درگیر شدن پدر و مادر با برنامهٔ آموزشی الزامی است و به شاگرد در تمرین روزانه و پی‌گیری آنها كمك می‌كند. از سوی دیگر رابطهٔ پدر و مادر و فرزند به شكل دل‌پذیری تقویت شده و تفهیم و تفاهم بیشتر ممكن می‌شود.
هرچند شیوه سوزوكی برای كودكان پیش از دبستان طراحی شده، به این گروه سنی محدود نمی‌شود و كودكان می‌توانند از ۳ سالگی هم این شیوه را شروع كنند.
فواید شیوه سوزوكی: هماهنگی، سهولت اجرا، تفهیم و تفاهم بین كودكان، حفظ موسیقی سنتی و آشنا بودن كودكان با ملودیهایی كه تمرین می‌شود.
▪ توجه:
كودك قبل از ثبت‌نام در این كلاسها، مدتی باید به‌عنوان ناظر حضور داشته باشد تا رابطه استاد و شاگردی درك شود.

منبع : سایت تخصصی گیتار