|
|
|
| اين حمام نيز يکى از حمام‌هاى جالب توجه قديمى و سنتى کرمان است که در وسط بازار ابراهيم‌خان واقع شده و به دو بخش رختکن و گرمخانه تقسيم مى‌شود. اين حمام از سال ۱۳۲۱ هـ.ق تاکنون داير است. استحمام در اين حمام خاطره و ياد حمام‌هاى قديمى را زنده مى‌کند.
|
|
| علاوه بر حمام‌هاى مذکور که اجمالاً مورد اشاره قرار گرفت، حمام‌هاى قديمى ديگرى نيز در سطح استان وجود دارد که خصوصيات معمارى و تزئينات و قدمت ساخت آن‌ها، ارزش‌هاى توريستى اين قبيل ابنيه را دو چندان ساخته است. اهم اين حمام‌هاى قديمى عبارتند از:
|
|
| - حمام باغ شاهزاده در ۶ کيلومترى ماهان
|
| - حمام‌هاى ته باغ اللّه و ميرزا اسماعيل وزير در شهر کرمان
|
| - حمام نگار در روستاى نگار از توابع کرمان
|
| - حمام سيد عباس در شهر بم
|
|
| حمام اشرف آمل، نياكى، آمل
|
|
| اين حمام از بناهاى قرن دوازدهم هجرى قمرى است که در نياکى محل آمل واقع شده است. ساختمان آن شامل سه گنبد بزرگ و هفت گنبد کوچک است. اين حمام داراى دو خزينهٔ آب سرد و گرم و سربينه‌اى زيبا است که در قسمت فوقانى آن نورگير بزرگى تعبيه شده است. تعدادى از کاشى‌هاى کناره، داراى نقوش گياهى در زمينهٔ سفيد است. ازارهٔ گرمخانه از کاشى‌هاى جديد پوشانيده شده است. به خاطر نصب دوش و تعويض کاشى‌ها تغييرات زيادى در حمام انجام شده است. مصالح عمدهٔ حمام آجر و سنگ است و ديواره‌هاى آن تماماً با کاهگل و دوغاب آهک، اندود شده است. حمام اشرف تنها باقى‌مانده حمام‌هاى قديمى شهر آمل است.
|
|
| حمام اميرافخم (شورين)، همدان
|
|
| اين حمام در حال حاضر نيز فعال است و مورد استفاده قرار مى‌گيرد. از نظر قدمت تاريخى به دوران قاجاريه مربوط است و در داخل قلعهٔ اميرافخم شورينى معروف به امير شورينى واقع شده است.
|
|
| حمام اميريه، اميريه، شاهرود (قاجاريان)
|
|
| اخيراً يک حمام قديمى مربوط به دورهٔ قاجار متعلق به اميراعظم حاکم وقت ولايت قومس در اميريهٔ شاهرود شناسايى شد و براى انجام تعميرات در اختيار سازمان ميراث فرهنگى استان قرار گرفت.
|
|
| اين حمام قديمى که با ۳۶۰ متر زيربنا در عمارت اميراعظم قرار دارد، داراى دو سالن اصلى با ديوارهاى سنگى و سقف‌هاى گنبدى شکل آجرى است که از يکى از آن‌ها به عنوان رختکن استفاده مى‌شد. در هر سالن چهار ستون با سنگ‌هاى مدور و سرستون‌هاى حجارى شده با نقوش گل و بوته و در سالن اصلى حمام يک حوض سنگى سفيدرنگ به چشم مى‌‌خورد. سردر و دالان ورودى اين بنا با نقوش ويژه‌اى تزئين شده است.
|
|
| صاحبان اين اثر در سال‌هاى اخير از آن به عنوان انبارکاه استفاده مى‌کردند و به بعضى از قسمت‌هاى آن صدمه‌هايى وارد آمده است.
|
|
|
|
| اين حمام در محله اوچ دکان اردبيل واقع است و نسبت به ديگر حمام‌هاى قديمى شهر، از اصالت بيشترى برخوردار است. بر مبناى ماده تاريخى که در سنگ‌نبشته بالاى تاقنماى سردر ساخته شده، بناى حمام يک سال به درازا انجاميده است. (سال‌هاى ۱۲۸۵ و ۱۲۵۹ هجرى قمرى).
|
|
| دهليز حمام، محوطه‌اى است شش ضلعى با شش تاقچه، که بين تاقنماهاى هر تاقچه گوشواره‌اى کوچک ساخته شده است. روى گنبد کروى کنگره‌دارى قرار داده شده است.
|
|
| رختکن حمام چهار تاق عريض و کم‌عمق دارد. تمام سطوح داخلى آن به جز قسمتى از نبش ديوارها با نقاشى‌هاى روغنى پوشيده شده است.
|
|
| تقسيم‌بندى شاه‌نشين‌هاى اين حمام، منطقى و چشمگير است و در هر جاى از آن، نسبت به وسعتش نقاشى‌هايى شده است. ديگر قسمت‌هاى حمام، سطح ديوارها، آويزها و سطح رختکن نيز متناسب با فضا و وسعت موجود با اسليمى‌هاى گل و برگ ساده يا اسليمى توريقى ساده، صحنه‌هاى تشريفاتى مربوط به خادم‌ها، ترنج، گل‌هاى شاه‌عباسى و گلبرگ‌هاى ريز و ... با نقاشى‌هاى مختلف مزين شده است و همين تزئين نقاشى از ويژگى‌هاى بارز اين حمام قديمى است که ستايش هر بيننده‌اى را بر مى‌انگيزد.
|
|
|
|
| اين حمام که به نام حمام حاج سيد حسين عطار نيز معروف است، يکى از حمام‌هاى جالب در مجموعهٔ بازار کاشان است که تاريخ بناى آن به سال ۱۲۴۲ هـ.ق مى‌رسد.
|
|
| حمام باغ نشاط، شيراز (صفويان)
|
|
| در ضلع شمالى باغ نشاط، حمام قصر که احتمالاً همزمان با آن بنا شده است، قرار دارد. اين حمام دو اتاق دارد که هر دو، يک گنبد کوچک دارند و يکى از آن‌ها روى ستون‌هاى پرپيچ و خم قرار گرفته و رو به باغ باز مى‌شود. نقاشى‌هاى ديوارهاى آن، با ظرافتى خاص ترسيم شده‌اند و اينکه نيازمند بازسازى و مرمت‌اند.
|
|
|
|
| در مجموعهٔ باغ فين ۲ حمام کوچک و بزرگ وجود دارد که هر يک داراى خزينه و حوض‌هاى متعدد آب هستند. حمام کوچک آن از حيث معمارى چندان مهم نيست؛ اما حمام بزرگ آن با ستون‌هاى مرمرى و سقف نقاشى شده، بسيار جالب توجه است. در حمام کوچک باغ فين واقعهٔ قتل اميرکبير (قهرمان مبارزه با استعمار در دورهٔ قاجار) روى داده است و از اين حيث، ارزش و اعتبار تاريخى دارد.
|
|
| ساير حمام‌هاى استان عبارت‌اند از:
|
|
| حمام افوشته در نطنز. حمام ملاقطب، ميرعماد، طاهر و منصور، پنجه‌شاه و حمام آقا در کاشان. حمام‌هاى سلطان ميراحمد، رهنان، گذرنو، شاه، خان، شاه‌على، شيخ‌بهايى، شورى، ساروتقى در اصفهان. حمام کلون در نائين.
|
|
| حمام بزرگ (حمام سرجوب)، كنگاور
|
|
| يکى ديگر از حمام‌هاى قديمى کنگاور حمام بزرگ (حمام سرجوب) در محله سرجوب است. سربينه حمام محوطه‌اى چهار ضلعى است که در وسط آن چهار ستون سنگى استوانه‌اى از سنگ يکپارچه وجود دارد. نوع سنگ ستون‌ها و سرستون‌ها با سنگ‌هاى بناى باستانى کنگاور (آناهيتا) يکى است. روى ستون‌ها و ديوارهاى جنبى، طاق‌هاى جناغى احداث شده و به اين طريق ۹ طاق سقف سربينه شکل گرفته است. وسط سربينه حوض هشت ضلعى منظمى وجود دارد که از سنگ تراش به بلندى ۲۵ سانتى‌متر چيده شده است. متأسفانه اين سربينه به علت نوسازى و احداث خيابان حالت اصلى خود را از دست داده و ضلع شمالى آن تا ستون شمالى جلو آمده و کوچکتر شده است. گرمخانه محوطه چهار ضلعى وسيعى است که چهار ستون سنگى يکپارچه نظير ستون‌هاى سربينه در وسط آن قرار دارد. بر ستون‌ها و ديوارهاى مقابل، طاق‌هاى جناغى و روى قسمت مرکزى گنبد احداث شده است. در حال حاضر خلوتى به دوش تبديل شده و دريچه‌هاى ورود به خزينه‌ها را هم بسته‌اند و فضاى آن را به دوش تبديل کرده‌اند.
|
|
|
|
| اين حمام قديمى در محلهٔ پاچمن شهر صحنه واقع شده است. در ورودى حمام جنوب غربى است و به سربينه باز مى‌شود. بناى سربينه هشت ضلعى است و داراى چهار صفه بزرگ است که در بين اين صفه‌ها چهار صفه کوچک جنوب غربى محل ورود به سربينه است. در وسط سربينه حوضى شانزده ترک از سنگ تراش ساخته شده است که پس از نوسازى حمام روى سنگ را کاشى سفيد چيده‌‌اند.
|
|
| حمام پهنه و گرمابهٔ حضرت، سمنان، (تيموريان، قاجاريان)
|
|
| حمام پهنه، يکى از آثار قديمى و ارزشمند سمنان است که کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. اين حمام که در گوشهٔ شمال غربى تکيهٔ پهنهٔ سمنان، بين مسجد جامع و مسجد امام خمينى (ره) و امام‌زاده يحيى قرار دارد، در سال ۸۵۶ هجرى قمرى در زمان سلطنت ابوالقاسم بابرخان پادشاه تيمورى و به دستور وزير وى خواجه غياث‌الدين بهرام سمنانى ساخته شده است.
|
|
| اين حمام به علت کم توجهى در زمان سلطنت ناصرالدين‌شاه قاجار، ويران و کتيبهٔ آن ربوده شد. در سال ۱۳۱۲ هجرى قمرى در زمان سلطنت مظفرالدين شاه و به دستور حاج ملاعلى حکيم الهى دانشمند معروف، نسبت به تعمير و تجديد بناى آن اقدام شد.
|
|
| ساختمان حمام از سه قسمت تشکيل يافته است : قسمت اول رختکن يا سربينه است که به وسيلهٔ يک هشتى کوچک به قسمت دوم و سوم يعنى گرمخانه و خزانه متصل مى‌شود. يکى از قسمت‌هاى جالب توجه اين حمام سردر زيبا و کاشى‌کارى شدهٔ آن است. با اين که در انجام کاشى‌کارى به اندازه کافى دقت نشده باز هم از جذابيت قابل توجهى برخوردار است. در طرفين در ورودى که از چوب با گل ميخ‌هاى آهنى ساخته شده، دو نقش از يک افسر و فرماندهٔ قاجار با شمشير وجود دارد.
|
|
| در بالاى در ورودى، بر هشت قطعه کاشى لاجوردى اشعارى به خط نستعليق خوانا و استادانه نوشته شده است. اين اشعار توسط مرحوم اسدا... منتخب‌السادات، پدر استاد حبيب يغمايى سروده شده است.
|
|
| حمام پهنه از موقوفات مسجد جامع است و سازمان ميراث فرهنگى استان پس از باز پيرايى آن، در سال ۱۳۷۳ آن را به عنوان موزهٔ مردم‌شناسى بازگشايى کرد.
|
|
| حمام پير (حاج رحيم)، اردبيل
|
|
| اين گرمابه در محله سرچشمه اردبيل واقع شده و به جز هشتى و در ورودى آن، بقيه ساختمان تا حدودى شکل اصلى خود را حفظ کرده است. رختکن به صورت چهار تاقى کامل ساخته شده و چهار ستون دارد که به فاصله شش متر از يکديگر قرار گرفته‌اند. رختکن و فضاى داخل حمام شبيه به يکديگراند و تعداد ستون‌ها، نوع تاقنما و گنبد کروى شکل آن‌ها مشترک است. در رختکن و داخل حمام آن، به ترتيب دو و سه رديف آويز در زير عرقچين گنبد وجود دارد.
|
