درمان سرماخوردگی در کودکان، آنتی بیوتیک همیشه لازم نیست

روزنامه قدس:همیشه با آغاز فصل پاییز و بازگشایی مدارس و مهد كودك ها آمار كودكان مبتلا به سرماخوردگی افزایش می یابد و اغلب والدین شكایت از این دارند كه: از وقتی مدرسه ها باز شده، بچه هام مریضند و یا بچه ام صحیح و سالم رفته مهد كودك مریض برگشته و شكایاتی از این قبیل كه بیشتر خانواده هایی كه بچه مدرسه ای یا مهد كودكی دارند با آن روبرو هستند.

اگر مایلید اطلاعات خود را در این باره افزایش دهید، گفتگوی ما را با پروفسور مؤمن زاده متخصص كودكان و استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی بخوانید.

آقای دكتر لطفاً درباره سرماخوردگی كودكان و اینكه چرا بعضی از اطفال بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند توضیح دهید؟

كودكان به دلیل عدم تكامل سیستم ایمنی تا سن زیر 5 سال و بخصوص زیر 2 سال بسیار آسیب پذیر هستند و در برابر انواع بیماریها مقاومت لازم را ندارند. در زمینه سرماخوردگی نیز با توجه به دفاع كم بدن چنانچه با ویروس این بیماری مواجه شوند، مبتلا خواهند شد.

چرا بعضی بچه ها در فصل پاییز و زمستان چندین بار به سرماخوردگی مبتلا می شوند، به طوری كه والدین شكایت دارند كه بچه ما از اول پاییز تا آخر زمستان سرماخورده است؟

ما در فصل پاییز و زمستان با ویروس سرماخوردگی مواجه هستیم. وقتی 200 نوع ویروس سرماخوردگی وجود داشته باشد كه هر كدام می تواند بچه را مبتلا كند و فقط 100 نوع رینوویروس وجود دارد كه بینی و گلو را مبتلا می كند، خیلی طبیعی است كه وقتی بچه مریض به مهد كودك یا مدرسه می رود، ویروس ها را منتقل می كند و یا از دیگران به او منتقل می شود، لذا اگر به یك نوع رینوویروس مبتلا شود، می تواند به 99 رینوویروس دیگر هم مبتلا شود. در بچه هایی كه به قول والدینشان از اول زمستان تا آخر زمستان سرماخورده اند چنین اتفاقی می افتد كه بچه مریض تا خوب می شود دوباره سرما می خورد.

در خصوص بچه هایی كه كمتر سرما می خورند، چه عاملی تأثیرگذار است؟ و چرا كودك به این ویروس ها حساس تر است؟

بچه ها وقتی بزرگ می شوند، مقاوم تر شده و كمتر به سرماخوردگی مبتلا می شوند. اما به طور كلی عوامل زمینه ای باعث ابتلا به این ویروس می باشند كه شامل:

 آلاینده ها مثل دود سیگار، محیط زیست آلوده و ناسالم و...

وزن كم كودك

 كمبود ویتامین ها در بدن

 كثرت جمعیت به طوری كه در آمریكا ثابت شده مكانهایی كه بچه ها نگهداری می شوند هر چه تخت های كودكان به هم نزدیكتر است، بیشتر دچار سرماخوردگی و عفونت تنفسی می شوند.

به همین دلیل بچه مریض نباید به مهد كودك یا مدرسه برود، منتهی چون پدر و مادر هر دو كار می كنند و كسی را ندارند كه از بچه نگهداری كند، بچه مریض را به مهد یا مدرسه می فرستند كه با این كار هم خود كودك بیماریش طولانی تر می شود و هم باعث انتقال بیماری به همكلاسیهایش می شود.

 اختلال ناگهانی درجه حرارت. یعنی بچه از راه می رسد سرگرم و عرق كرده و آب سرد می نوشد، جلوی پنكه و كولر می نشیند و یا لباسهایش را بیرون می آورد كه باعث می شود مخاط بینی تحریك شده و ویروس های نهفته در زیر مخاط بینی فعال شوند و حالت سرماخوردگی ایجاد كنند و یا بالعكس، منزلهایی كه خیلی گرم است و شوفاژ و بخاری و وسایل گرمازا بشدت كار می كند، وقتی بچه از منزل بیرون می رود و هوا به هوا می شود، در همین فاصله سرما می خورد.

نخوردن شیر مادر نیز عامل دیگری است كه باعث می شود بچه ایمنی كافی نداشته باشد زیرا شیر مادر ماده ایمنی زا را به بدن بچه می رساند، بنابراین بچه هایی كه با شیر مادر تغذیه نشده اند، بیشتر دچار سرماخوردگی می شوند.

 مواد ایمنی زای شیر مادر مثل یك آستری تمام مخاط روده و دستگاه تنفسی را می پوشاند و محافظت می كند، لذا بچه هایی كه شیر مادر نخورده اند، این ایمنی را پیدا نمی كنند.

مصرف آنتی بیوتیك ها نیز باعث می شود سرماخوردگی بهبود پیدا نكند و ویروس ها مقاوم تر شده و بیشتر رشد كنند. بنابراین هر بچه ای كه تب خفیفی كرد، نباید آنتی بیوتیك مصرف كند، بلكه طبق نظر پزشك معالج و در صورت ضرورت می تواند آنتی بیوتیك بخورد.

 واكسن ها نیز در ایجاد مقاومت و افزایش ایمنی كودكان نقش بسزایی دارند. بچه هایی كه طبق برنامه ایمنسازی ملی واكسینه شده اند در برابر ویروس سرماخوردگی ایمن تر هستند.

 آیا واكسن آنفلوانزا را می توان به بچه ها هم تزریق كرد؟

بله. البته توصیه شده بچه های زیر 5 سال واكسن آنفلوانزا بزنند بخصوص بچه های زیر 2 سال به همان دلیل كه اشاره شد(عدم تكامل سیستم ایمنی) بهتر است این واكسن را بزنند اما باید توجه داشته باشند با تزریق این واكسن، كودك در برابر بیماری آنفلوانزا مصون می شود نه سرماخوردگی. بنابراین برای حفظ سلامت كودك در برابر آنفلوانزا كه برای كودكان خیلی خطرناك است، بهتر است واكسن آنفلوانزا را به بچه بزنند.

 آیا مصرف قرص ها و شربت های ویتامین برای پیشگیری از سرماخوردگی در كودكان مؤثر است؟

اگر ویتامین برای بچه لازم باشد و پزشك تجویز كند، اشكالی ندارد اما بعضی خانواده ها 5-4 نوع ویتامین را بدون نظر پزشك به بچه می دهند كه خیلی خطرناك است و گاهی سلامت بچه را به خطر می اندازد.

 كودكان مبتلا به سرماخوردگی به چه مراقبت هایی نیاز دارند؟ تا چند روز نباید به مدرسه بروند؟

حداقل یك هفته باید در منزل بمانند، چون دوره سرماخوردگی ساده 5 تا 7 روز است و دو سه روز هم باید دوره نقاهت را بگذرانند. یعنی بچه هایی كه در طول بیماری نمی توانند غذا بخورند حالا باید غذا بخورند و استراحت كنند تا خستگی بیماری از تنشان بیرون شود، بعد به مدرسه بروند.

 اگر نه وقتی به مهد یا مدرسه می روند دوباره سرما می خورند و بعد عفونت های گوشی، سینه پهلو، آنژین، گلو درد و ... عارض می شود.به همین دلیل باید سیستم های اداری طوری عمل كنند كه وقتی بچه كارمند مریض می شود، به او مرخصی بدهند تا از بچه مریضش مراقبت و پرستاری كند.

پدرها هم باید مشاركت داشته باشند و دو سه روز هم پدر از كودك مراقبت كند و بعد از یك هفته كه بچه خوب شد، او را به مدرسه یا مهد بفرستند.

 آیا مراجعه به پزشك برای كودك سرماخورده ضروری است؟

اگر سرماخوردگی معمولی باشد و بچه دچار عوارض نشده باشد، با دادن استامینوفن ساده، استراحت كافی و تغذیه مناسب بیماری بهبود پیدا می كند، اما اگر بچه دچار خس خس سینه شده و آبریزش بینی، سرفه های مكرر، تب شدید و مشكلات تنفسی دارد فوراً باید به پزشك مراجعه كرده در معاینه پزشك اگر تعداد تنفس طبیعی باشد و مشكلی دیده نشود یا علامت هایی كه نشان دهنده عفونت است وجود نداشته باشد، می توانند كودك را به منزل برگردانند در غیر این صورت حتماً بچه باید بستری شود.

نخست توصیه می شود لباس زیاد به بچه نپوشانند. همچنین بینی كودك را تخلیه و باز نگه دارند. برای این موضوع می توانند چند قطره سرم فیزیولوژی در آن بچكانند.

نكته دیگر آنكه به طور مكرر و به دفعات بیشتر به كودك غذا بدهند. شیر با عسل را نیز با هم مخلوط كرده، به كودك بخورانند. ناگفته نماند، بهتر است این نوشیدنی را به كودكان بالای سه سال بدهند.

 اما اساسی ترین مسأله، اصلاح باورهای نادرست است چون اغلب اطرافیان معتقدند: بچه سرماخورده نباید شیر بخورد یا طفلی كه تب دارد، شیر نوشیدن برایش مضر است كه اصلاً این گونه نیست و باید به كودكان لبنیات بخصوص شیر داده شود. زیرا برای بیماران سرماخورده مصرف مایعات گرم بسیار مفید است.