آکنه در بارداری و روش های خلاصی از شر آن

شهرزاد: بسیاری از خانم‌ها مخصوصا آن دسته که در نوجوانی و جوانی مبتلا به آکنه بوده‌اند، در دوران بارداری به دلیل بهبود آکنه و صاف شدن پوست صورت‌شان خوشحال می‌شوند.

برخي دیگر که تا قبل از بارداری به زیبایی پوست صورت‌شان می‌نازیدند ناگهان متوجه جوش‌های ریزی می‌شوند. خانم نرگس. م از جمله افرادی است که می‌گوید در نوجوانی دچار آکنه یا جوش‌های پوستی نبوده است. اما در ۳ ماهه سوم بارداری جوش‌هاي سرسیاه روی صورتش ظاهر شد.

او طی تماسی تلفنی با دفتر مجله خواسته در مورد این مشکل پوستی صحبت کنیم و او را راهنمایی کنیم که از چه درمانی استفاده کند. امیدواریم نظرات متخصصان عزیز برای این خانم و شما مفید واقع شود. 

دکتر ابوالفضل مهدی‌زاده، متخصص زنان و زایمان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران

بارداری، تغییرات هورمونی و آکنه

در دوران بارداری تغییرات عمده هورمونی داریم. در این دوران در بدن جنین، بافت جفت و مادر و هورمون‌های بسیاری ساخته شده و میزان پروژسترون، آندروژن و استروژن به شدت بالا می‌رود.

از سوی دیگر غده هیپوفیز مادر بزرگ شده و ساخت ترکیبات هورمونی در آن افزایش پیدا می‌کند. حتی NSH که تامین‌کننده ملانوسیت است و عامل سیاه‌شدن دور پستان و خط شکم و... است نیز در بدن بالا می‌رود.

غده فوق‌کلیوی مادر نیز تولید آندروژن و کورتیزون را افزایش می‌دهد و همه این مسائل با هم محیط هورمونی بسیار مناسبی برای تغییرات شدید پوست و مو به وجود می‌آورد.

یکسری از خانم‌ها وقتی باردار می‌شوند مبتلا به آکنه هستند اما برخی دیگر هرگز مبتلا نبوده‌اند و در دوران بارداری به آن مبتلا می‌شوند. افرادی که قبل از بارداری مبتلا به آکنه بوده‌اند در دوران بارداری آکنه آن‌ها فروکش می‌کند اما گاهی نه‌تنها این اتفاق نمی‌افتد بلکه در برخی افراد که هرگز مبتلا به آکنه نبوده‌اند جوش‌های آکنه بروز می‌کند.

دلیل این موضوع افزایش هورمون‌های مردانه یا‌‌ همان آندروژن است. گیرنده‌های این هورمون در پوست بالاست. وجود ميزان بالای سموم روی پوست به ویژه در دوران بارداری و ترکیب این دو با هم باعث ایجاد آکنه می‌شود.

 گاهی خانم‌ها «هرپس» بارداری را با آکنه اشتباه می‌گیرند. هرپس بارداری نوعی ضایعه پوستی است که با خارش همراه است و نه‌تنها در صورت بلکه در بدن هم ظاهر می‌شود. عامل این موضوع ضعیف شدن سیستم ایمنی مادر در دوران بارداری است و بیماری با ختم بارداری بهبود می‌یابد.

آکنه بارداری مانند بسیاری از تغییرات پوستی دیگر در این دوران موقتی است و بعد از خروج جفت از بدن مادر و ایجاد تعادل در هورمون‌ها به حالت اول بازمی‌گردد. مگر آن‌که مادر قبل از بارداری درمانی برای آکنه دریافت می‌کرده که در این شرایط بعد از زایمان نیز ادامه می‌یابد.

آنچه مهم است این‌که درمان‌های معمول آکنه به‌خصوص داروهای آنتی‌آندروژن در دوران بارداری نباید مصرف شود. برخی متخصصان پوست از پمادهای موضعی استفاده می‌کنند که البته موثر نیست و توصیه می‌شود خانم‌های باردار این درمان‌ها را انجام ندهند. بهترین توصیه کاهش مصرف موادغذایی پرچرب است.

 دکتر منصور نصیری کاشانی، متخصص پوست و مو و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

عوامل ایجاد کننده آکنه و درمان‌های مناسب در دوران بارداری

آکنه يك بیماری‌ با چند عامل ایجادکننده است که گاهی برخی عوامل ایجادکننده آن در برخی افراد پررنگ‌تر از سایر علل است. آکنه به طور کل ۴ عامل اصلی دارد.

۱- باکتری آکنه‌ای: جمعیت این باکتری در دوره‌های مختلف کم و زیاد می‌شود. در دوران بارداری به دلیل این‌که سیستم ایمنی ضعیف می‌شود جمعیت برخی باکتری‌ها از جمله باکتری آکنه‌ای زیاد می‌شود.

۲-هورمون‌ها: نوسانات هورمونی به نفع هورمون‌های مردانه سبب شعله‌ور شدن آکنه‌های قبلی یا بروز آکنه می‌شود.

۳- ترشح چربی یا سبوم: در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی ممکن است ترشح سبوم یا چربی زمینه‌ای پوست دچار تغییر شده و آکنه را شعله‌ور کند.

۴-کرم‌های آرایشی: آکنه‌ای که در اثر کرم‌های آرایشی بروز می‌کند به نام آکنه زیبایی معروف است. با توجه به این‌که این خانم ابتدا کومدون زده‌ به طور حتم آکنه زیبایی دارد. برخی کرم‌ها به‌خصوص کرم‌های چرب، کومدوژن هستند.

برای درمان آکنه معمولا توصیه می‌شود خانم‌ باردار از محلول‌های موضعی استفاده کند که جذب بالا نداشته باشد و برای جنین مشکل‌ساز نشود.

محلول اریترومایسین مناسب است. مصرف داروهای خوراکی و استفاده از برخی ژل‌ها و کرم‌ها توصیه نمی‌شود. در دوران بارداری در صورتی که خانمی دچار آکنه می‌شود باید از ضدآفتاب‌های فاقد چربی و غیرکومدوژن استفاده شود.

این خصوصیات روی ضدآفتاب‌ها درج شده است. شستن صورت با ژل‌های پاک‌کننده که pH نزدیک به پوست دارند (۵/۵) و استفاده روزانه از کرم مرطوب‌کننده غیرکومدوژن می‌تواند به بهداشت بهتر پوست در این دوران کمک کند.

بخور نخورهای آکنه‌ای

در مورد ارتباط تغذیه با آکنه و آکنه بارداری تحقیقات ضد و نقیضی وجود دارد. برخی مطالعات این ارتباط را تایید کرده‌اند و برخی دیگر خیر. البته این موضوع تا حد زیادی به نوع تحقیق و نوع موادغذایی به کار رفته نیز بستگی دارد.

مثلا در مورد شکلات برخی مطالعات نشان داده که شکلات در بروز یا تشدید آکنه موثر است و برخی دیگر این موضوع را رد کرده‌اند. اما در مجموع مرور تحقیقات ۴۰ ساله نشان داده در جوامعی که رژیم‌ غذایی گیاهی دارند افراد کمتر به آکنه دچار می‌شوند و این‌که ۸۰ درصد خانم‌های مبتلا به آکنه متابولیسم گلوکز غیرطبیعی دارند یعنی رژیم‌ غذایی‌شان پرکربوهیدرات است.

تغییرات هورمونی دوران بارداری و وراثت، قطع مصرف قرص‌های ضدبارداری، استفاده از لوازم آرایشی و مصرف برخی دارو‌ها در کنار نوع تغذیه سرشار از قند و چربی در بروز آکنه موثرند.

به تمامی افرادی که دچار آکنه هستند توصیه می‌شود در برنامه غذایی روزانه ۲۰ تا ۳۰ گرم فیبر بگنجانند. این فیبر در سبزی و میوه‌ها و غلات سبوس‌دار موجود است.

داشتن رژیم‌غذایی کم‌چرب و عدم مصرف غذاهای سرخ‌شده، ایجاد محدودیت در دریافت نمک و حذف غذاهای کنسروی که اغلب چرب هستند، حذف نوشابه، آب‌نبات و شیرینی و شکلات می‌تواند در پیشگیری یا بهبود آکنه موثر باشد. افراد مبتلا لازم است زیر نظر پزشک مکمل کروم، امگا۳، کلسیم، ویتامین A و B6   دریافت کنند.

چند توصیه به آن‌ها که استرس دارند:

آکنه بارداری مسئله‌ای نیست که تمام خانم‌ها درگیر آن باشند. بنابراین نمی‌توان گفت این بیماری تنها تحت‌تاثیر تغییرات هورمونی طبیعی دوران باردرای قرار دارد. به نظر می‌رسد متهم اصلی استرس مادر و واکنش بدن نسبت به تحریکات بیرونی عصبی و اثری باشد که بر هورمون‌های بدن می‌گذارد.

برای خانم‌های بارداری که استرس بالایی دارند و شاید این استرس سبب مشکلاتی مانند آکنه در آن‌ها شده چند توصیه برای کاهش فشارهای عصبی و روانی داریم:

۱- از سیستم‌های حمایتی عاطفی و عملی استفاده کنید.

همسر خانم باردار باید از نظر عاطفی و اقتصادی همسر خود را حمایت کند. لازم است خانم باردار اگر دچار مشغولیت‌های ذهنی در مورد آینده فرزند شده آن را با همسر خود در میان گذاشته و همسر و نزديکان او را حمایت کنند.

۲- روابط مناسب را ادامه دهید.

برقراری ارتباط تلفنی یا نزدیک با افرادی که احساس‌های خوشایندی منتقل می‌کنند در کنترل استرس موثر است.

۳- بخندید.

خنده فرد را از فضای استرس‌زا دور می‌کند. گفتن طنز یا حتی دیدن یک فیلم کمدی می‌تواند تا حد زیادی سبب خوشحالی خانم بادار شود. خنده سبب ریلکس شدن عضلات صورت شده و در کنترل استرس موثر است.

۴- ورزش کنید.

۵- هدفتان را بشناسید.

 یک خانم باردار قرار است فرزندی را به دنیا آورد و او را تربیت کند. پس باید سالم بوده و اعتماد‌به‌نفس بالایی داشته باشد.