قدرت درک نوزاد، روش‌هایی برای سنجش

کودک خردسال در نوعی سردرگمی دائمی احاطه شده است، زیرا قادر نیست تصاویر و صداهای دنیای اطراف خود را از هم تشخیص دهد. ولی هر قدر بزرگ‌تر می‌شود، با وضعیت خود سازگاری بیشتری می‌یابد و می‌تواند با دقت بیشتری تصاویر و صداها را از هم تفکیک و به آن‌ها توجه کند.
کودک شیرخوار از هفته‌های اول زندگی شروع به این کار می‌کند و اگر در فضایی آرام مورد تحریک ویژه‌ای قرار گیرد، متوجه خواهید شد که آن تحریک تمام توجه کودک شما را به خود جلب می‌کند. این بدان معنی است که توان ادراکی کودک شما در حال هدف‌دار شدن است و شما می‌توانید به رشد آن کمک کنید.
سنجش ادراک در ۱۶ هفتگی
این آزمون بسیار ساده نشان می‌دهد که کودک شما قادر به تشخیص بعضی چیزها مثل کوچک و بزرگ می‌باشد.
روش آزمون
یک دایره کوچک بالای یک دایره بزرگ روی یک کارت رسم کنید و آن را به کودکتان نشان دهید. متعاقب آن کارتی به او نشان دهید که روی آن یک لوزی کوچک بالای یک لوزی بزرگ رسم شده باشد، کودک شما بایستی رابطه شکل کوچک بالای شکل بزرگ را بفهمد.
پاسخ
اکنون کارت دیگری به کودکتان نشان بدهید که روی آن یک مثلث کوچک بالای یک مثلث بزرگ رسم شده باشد. اگر کودک شما مفهوم کوچک در مقابل بزرگ را از دو کارت قبلی دریافته باشد، هیچ توجهی به این تصویر نشان نخواهد داد. ولی اگر کارتی به او نشان دهید که در آن یک مثلث بزرگ بالای یک مثلث کوچک رسم شده باشد، که وضعیت کاملاً متفاوتی است، به کارت چهارم توجه خواهد کرد.
آزمون ادراک در ۲۴ تا ۳۶ هفتگی
در این سن بچه‌ها دارای درک عمیق هستند و شما می‌توانید این موضوع را به طریق زیر بیازمایید، ولی مواظب باشید مانع از لغزش یا افتادن کودکتان شوید.
روش آزمون
کودک خود را روی یک کاناپه یا میز با ارتفاع حدود ۴۵ سانتی‌متر از زمین بگذارید و در حالی که از نزدیک مواظب او هستید، بگذارید روی آن حرکت کند.
پاسخ
کودک شما چهار دست و پا دست و پا تا لبه کاناپه یا میز می‌رود ولی در آن‌جا متوقف می‌شود و جلوتر نمی‌رود. این امر نشان می‌دهد که او متوجه می‌شود سطحی که روی آن قرار دارد و سطح زیر وی اختلاف ارتفاع دارند و اگر از لبه میز جلوتر برود خواهد افتاد.
آزمون ادراک در ۳۶ هفتگی به بعد
در این زمان کودک شما مفهوم «پایداری اشیا» را دریافته است، یعنی درک این که یک شیء حتی اگر او قادر به دیدنش نباشد یا از نظر مخفی شده باشد هنوز وجود دارد. تا این زمان اگر کودک اسباب بازی خود را از لبه صندلی‌اش بیندازد درصدد جست‌وجوی آن بر نمی‌آید. از ۳۲ یا ۳۶ هفتگی به بعد کودک شما در جست‌وجوی اسباب‌بازی که افتاده است، از لبه صندلی نگاه می‌کند.
روش آزمون
یک اسباب بازی را روی سطحی در جلوی کودک قرار دهید و بگذارید به طرف آن دست دراز کند. پس از اینکه چند بار دستش را به اسباب‌بازی زد، آن را سر جای خود بگذارید و یک تکه کاغذ بین کودک و اسباب‌بازی قرار دهید.
پاسخ
کودک شما سعی می‌کند کاغذ را از سر راه بردارد تا اسباب‌بازی را که می‌داند هنوز آن‌جاست، پیدا کند. او آن‌قدر جست‌وجو می‌کند تا اسباب‌بازی را بیابد.
آزمون ادراک در ۱۸ ماهگی
کودک شما از حدود ۲۴ هفتگی به بعد مشغول ایجاد «سبک ادراکی» مخصوص به خود است که به سرعت یا دقت بررسی اشیا یا موقعیت‌ها توسط کودکتان بستگی دارد. این امر «آهنگ ادراک» نامیده می‌شود. کودکی که آهنگ ادراک او پایین است، بی‌حرکت می‌ماند و با تمرکز ثابت به چیزی نگاه می‌کند. چنین کودکی تعمق‌گر نامیده می‌شود. ولی کودکی که آهنگ ادراک او وسیع است، پس از یک بررسی کوتاه هیجان‌زده می‌شود، سر و صدا در می‌آورد، جست‌وخیز می‌کند، و روی خود را برمی‌گرداند. چنین کودکی تکانشگر نامیده می‌شود.
در سن هیجده ماهگی، شما می‌توانید با انجام یک آزمون ساده برآوردی از میزان تعمق‌گری یا تکانش‌گری کودکتان به‌دست آورید.
روش آزمون
به کودک خود کارت‌هایی نشان دهید که روی آن‌ها تصاویری یکسان اما با تفاوت‌های اندک وجود داشته باشد. به طور مثال کودک شما باید از بین شش تصویری که وجود دارد، آن تصویری را که دقیقاً مشابه تصویر در دست اوست انتخاب کند.
اگر تعمق‌گر باشد، قبل از انتخاب کردن با دقت به همه تصاویر نگاه می‌کند و کمتر مرتکب اشتباه می‌شود.
اما اگر کودک شما تکانشگر باشد، با سرعت به تمام تصاویر نگاه می‌کند و یکی را انتخاب می‌کند که غالباً هم درست نیست.
احتمال این‌که کودک شما دقیقاً داخل این سیستم طبقه‌بندی بگنجد بسیار کم است، زیرا علاوه بر کودکان سریع و غیر دقیق و کودکان کند و دقیق، کودکان سریع اما دقیق و کند اما غیر دقیق نیز وجود دارند.
اقدام
اگر انتظار دارید ماهیت کودک خود را تغییر دهید کاملاً در اشتباه‌اید، ولی انجام این آزمون به شما کمک خواهد کرد انتظارات واقع‌بینانه‌تری از کودکتان داشته باشید. مثلاً ثابت شده است که کودکان تعمق‌گر خواندن را قدری راحت‌تر یاد می‌گیرند، که اگر کمی فکر کنید درمی‌یابید که به دلیل بررسی دقیق شکل حروف است که در مراحل اولیه یادگیری خواندن ضرورت دارد. دروس متعارف مدارس مهارت‌های تعمقی بیشتری را می‌طلبند، بنابراین وضعیت درسی کودکان تعمق‌گر ممکن است کمی بهتر از کودکان تکانشگر باشد.
با این حال تعمق‌گری همیشه بهترین راه نیست. موقعیت‌های فراوانی در زندگی وجود دارد که نیازمند تصمیم‌گیری بسیار سریع است. به عنوان مثال وقتی کودکتان برای آموزش‌های راهنمایی و رانندگی به خیابان برده می‌شود، باید در مورد خودروهای در حال حرکت، فضاهای خالی، و زمان عبور از خیابان تصمیم‌گیری کُند و گاهی برای اتخاذ این تصمیم‌ها وقت بسیار کمی دارد. امکان دارد کودکان تکانشگر این کار را بهتر از کودکان تعمق‌گر انجام دهند. مواردی نیز وجود دارد که یک نگاه ساده برای اخذ تصمیم کفایت می‌کند؛ در چنین مواردی کودک تکانشگر نسبت به کودک تعمق‌گر برتری دارد.
چگونه می‌توانید به کودک خود کمک کنید؟
کودک شما ابتدا به چیزهای چشم‌گیر مثل چشمان شما، دهان در حال حرکت شما، انگشتان در حال بازی کردن شما، یا یک اسباب بازی که در جلوی او تاب داده می‌شود، توجه می‌کند. به‌تدریج که کودک بزرگ‌تر می‌شود به جزئیات بیشتر و بیشتری توجه می‌کند و شروع به تشخیص جزئیاتی می‌کند که کاملاً دشوار است، مثل اختلاف اندازه دو مکعب و در نتیجه اندازه باز شدن انگشتانش برای برداشتن هر یک از آن‌ها.
پس از چند ماه کودک شما مهارت و تسلط بیشتر و بیشتری می‌یابد و بنابراین به جزئیات ضروری توجه می‌کند و بقیه را نادیده می‌گیرد به عنوان نمونه، کودکتان می‌فهمد که باید به صدای شما دقت کند و حتی در یک محیط پر سر وصدا نیز این کار را انجام می‌دهد.
حس لامسه یکی از نخستین ابزارهای کاوش‌گری است، بنابراین آشنا کردن کودک خردسال با حالت‌های مختلف سطوح اجسام مثل سطوح صاف، زبر، و پرزدار و اشکال متفاوت مثل گرد و چهارگوش، حائز اهمیت است. این کار به او کمک می‌کند دنیای خود را به وسیله ارتباط دادن ادراکات بصری خود با سایر حس‌ها مثل لامسه، بررسی کند و بشناسد. شما می‌توانید درک کودک خود را با نشان دادن این‌که یک شکل به‌خصوص باعث چه ویژگی‌هایی می‌شود، توسعه دهید. مثلاً یک توپ به کودک خود نشان دهید، انگشتان او را روی توپ بمالید تا سطح صاف توپ را احساس کند، و سپس توپ را به طرف او بغلتانید (وقتی کودک شما خیلی کم سن و سال است، می‌توانید این کار را انجام دهید). کودک شما تا حدودی مفهوم گرد بودن را درک می‌کند و شما ارتباط بین گرد بودن و غلتیدن را به او نشان می‌دهید، یعنی نتیجه اطلاعاتی مثل گرد بودن را که غلتیدن است به او می‌آموزید.
شما می‌توانید با هدایت توجه کودک بر مبنای علایق خودتان، مثلاً نشان دادن کاری که یک اسباب بازی می‌تواند انجام دهد در میدان دید کودک، نشان دادن رنگ‌های شاد، نشان دادن شکل‌های جالب، و در زمان مناسب «خواندن» کتاب همراه با کودکتان و نشان دادن عکس‌ها و اشیاء در آن و ذکر نام آن‌ها، به کودک خود کمک کنید به اطلاعات مهم دقت کند و اطلاعات کم اهمیت‌تر را نادیده بگیرد. با این روش به کودکتان کمک خواهید کرد چیزهای نامربوط را روز به روز بهتر شناسایی کند و نادیده بگیرد؛ این ویژگی مهمی است که اگر بخواهیم کودک قادر به تمرکز باشد و گستره توجه طولانی داشته باشد، باید بر آن مسلط شود.