جلوگیری از بارداری، نظر فقها

گاه خانواده‌ها به خاطر هراسی که از وضعیت نامناسب اجتماعی و اقتصادی و... خود دارند، از فرزندآوری ممانعت می‌کنند. این ممانعت، بسته به شرایط مالی، فرهنگی و مذهبی خانوارها متفاوت است. نگاهی به نظرات فقها و مراجع تقلید در این زمینه و بررسی حکم این مسأله در شرایط حاضر، ضروری به نظر می‌رسد.
خانواده، رکنی اساسی در تشکیل و سازماندهی جامعه است و فرزندان شاکله‌های اساسی آینده جامعه هستند. دغدغه فرزندآوری، تربیت فرزند، آموزش، پرورش، سلامت، بهداشت و آینده او از اساسی‌ترین دغدغه‌های پدران و مادران است. گاه خانواده‌ها به خاطر هراسی که از وضعیت نامناسب اجتماعی و اقتصادی و... خود دارند، از فرزندآوری ممانعت می‌کنند. این ممانعت، بسته به شرایط مالی، فرهنگی و مذهبی خانوارها متفاوت است.
 نگاهی به نظرات فقها و مراجع تقلید در این زمینه و بررسی حکم این مسأله در شرایط حاضر، ضروری به نظر می‌رسد.
الف- احکام جلوگیری در مردان
سؤال: آیا شوهر حق دارد بدون رضایت همسرش از انزال نطفه داخل رحم (عزل) خودداری و به آمیزش تنها قناعت کند؟
پاسخ: آیت‌الله مکارم‌شیرازی در این زمینه می‌فرمایند: «اشکال ندارد، ولى مکروه است؛ مگر در مواردى که ضرورتى باشد. رضایت زوجه شرط نیست، مگر در آمیزش واجب که در هر چهار ماه واجب است که عزل در آن اشکال دارد». آیت‌الله نوری‌همدانی نیز فرمودند: «در صورت رضایت زن جایز است».
سؤال: بستن لوله‌های منی مرد برای جلوگیری از افزایش جمعیت (وازکتومی) چه حکمی دارد؟
پاسخ: آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ به این سؤال می‌فرمایند: «اگر این کار با یک غرض عقلایی صورت بگیرد و ضرر قابل ملاحظه‌ای هم نداشته باشد، فی‏ نفسه اشکال ندارد، اما انجام این عمل امر مذمومی است». آیت‌الله مکارم‌شیرازی نیز در همین راستا عنوان می‌کنند: «برای جلوگیری از انعقاد نطفه، هر وسیله مشروعی که بی‌ضرر باشد و باعث نقص مرد یا زن نشود، یعنی مرد یا زن برای همیشه از قابلیت تولیدمثل ساقط نشوند، ذاتاً مجاز است، ولی اگر مستلزم نظر و لمس نامشروع است، تنها در صورت ضرورت فردی یا اجتماعی جایز است». اما آیت‌الله تبریزی بدون هرگونه قیدی، حتی با فرض عقیم‌شدن دائم مرد، می‌فرمایند: «این عمل در صورتی که مرد صاحب اولاد باشد، فی نفسه مانعی ندارد...»
در مقابل آیت‌الله صافی‌گلپایگانی به‌طورکلی حکم به عدم جواز داده و عنوان می‌کنند: «عقیم‌کردن جائز نیست و رضایت زن و شوهر مجوز نیست».
سؤال: آیا استفاده از کاندوم برای جلوگیری از باردارشدن اشکال دارد؟
پاسخ: آیت‌الله سیستانی در پاسخ به این استفتاء می‌فرمایند: «اشکال ندارد».
ب- احکام جلوگیری در زنان
سؤال: بستن لوله‌هاى رحم به منظور جلوگیرى از حمل، چه حکمى دارد؟
پاسخ: امام خمینی (ره) می‌فرمایند: «اگر موجب نازایي دائمي نشود و ضرر به مزاج نرساند و همراه يا مستلزم محرم خارجي نشود، اشكال ندارد». آیت‌الله صافی‌گلپایگانی نیز در همین جهت می‌فرمایند: «عقیم‌کردن زن و یا مرد جایز نیست، ولی جلوگیری موقت از انعقاد نطفه اشکال ندارد».
آیت‌الله مکارم‌شیرازی نیز قائل بر جواز مشروط بوده و می‌فرمایند: «هرگاه قابل بازگشت نباشد، جایز نیست و در صورت قابل بازگشت‌بودن، جایز است (مشروط بر این‌که موجب لمس و نظر حرام نشود)، ولى در موارد ضرورى، جایز است».
آیت‌الله تبریزی در پاسخ عنوان می‌کنند: «چنان‌چه جنایت بر نفس حساب نشود، مثل این‌که چند بچه داشته باشند و تحمل بیش از آن برایشان حرجی باشد، بستن لوله فی‌نفسه مانعی ندارد و طبیب می‌تواند در مورد معالجه رحم از مرض یا در وقت زایمان زن به‌وجهی که مستلزم نظر یالمس زائد نباشد، عمل لوله بستن را انجام دهد».
آیت‌الله سیستانی نیز به طور مطلق پاسخ داده و می‌گویند: «چنان عملى براى زن جایز است به شرط آن‌که اگر به دست زدن و نگاه نامحرم نکشد، اعم از آن‌که بازکردن لوله‌ها بعداً امکان داشته باشد یا نه».
سؤال: استفاده از روش آ.یو. دی (قراردادن دستگاهی در رحم)، برای جلوگیری از بارداری چه حکمی دارد؟
پاسخ: امام خمینی (ره) می‌فرمایند: «اگر دستگاه به وسيله كسي كه جايز نيست لمس يا نظر به عورت او كند گذاشته مي‌شود و مستلزم لمس و نظر است، حرام است و در غير اين صورت، مانع ندارد؛ مگر اين‌كه موجب عقيم‌شدن يا نقص عضو شود».
آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ شروطی را مدنظر قرار می‌دهند: «استفاده از راه‌های ديگر هم اگر با يک غرض عقلايی صورت گيرد و ضرر قابل ملاحظه‏ای هم نداشته و با اجازه شوهر بوده و مستلزم لمس و نظر حرام نباشد، اشکال ندارد، ولی شوهر حق ندارد همسر خود را به اين کار وادار کند».
آیت‌الله تبریزی نیز برای حکم جواز نکاتی را عنوان می‌دارند: «این عمل فی‌نفسه مانعی ندارد، ولکن نشان‌دادن عورت بر غیرزوجه، ولو دکتر باشد، جایز نیست؛ مگر در مقام تداوی از مرض».
سؤال: بعضی اوقات به طور ناخواسته بعد از انزال مرد، منی او داخل رحم زن وارد شده و احتمال حاملگی می‏رود. آیا جایز است در این صورت با مصرف قرص ضدبارداری از انعقاد نطفه و بارداری جلوگیری کرد؟
پاسخ: امام خمینی (ره) و آیت‌الله نوری‌همدانی معتقدند: «درصورتی‌که یقین به حاملگی ندارد، جایز است».
سؤال: حکم استفاده از سایر لوازم مانند ماننند قرص، كلاهك و ديافراگم، كرم و ژله و آمپول (كه عمل همگي آن‌ها در نهايت ممانعت از ملاقات و انعقاد نطفه است)، چیست؟
پاسخ: امام خمینی (ره) می‌فرمایند: «امور مذكوره درصورتي‌كه مستلزم ضرر يا فساد عضو نشود، با رضايت شوهر مانع ندارد».
سؤال: بعد از این‌که چند تا بچه به دنیا بیاید آیا زن می‌تواند با رضایت شوهر، تخمدان خود را به‌وسیله عمل در بیاورد تا بچه‌دار نشود؟
پاسخ: آیت‌الله صافی‌گلپایگانی به صراحت می‌فرمایند: «جایز نیست».
ج- اذن همسر
سؤال: آیا جایز است زن بدون اجازه شوهرش از وسائل پیشگیری از بارداری استفاده کند؟
پاسخ: حضرات آیات امام خمینی (ره)، خامنه‌ای و مکارم‌شیرازی متفقاً قائل به عدم جواز هستند و این حکم را با عبارات مختلف عنوان می‌کنند؛ آیت‌الله مکارم‌شیرازی عنوان می‌کنند: «اگر ضرورتى نباشد، جایز نیست». آیت‌الله خامنه‌ای نیز می‌فرمایند: «محل اشکال است».
برخلاف ایشان آیت‌الله سیستانی اذن همسر را لازم ندانسته و عنوان می‌کنند: «اجازه شوهر از این جهت که بستن لوله‌هاى رحم، از فرزنددارى، مانع مى شود، لازم نیست؛ بلى گاهى اجازه شوهر لازم مى‌شود و آن، جهت خروج از خانه براى مراجعه به پزشک است؛ زیرا خروج از خانه بدون اجازه شوهر جایز نیست».
سؤال: مردی که دارای چهار فرزند است، اقدام به بستن لوله‏های منی خود کرده است، آیا در صورت عدم رضایت زن، آن مرد گناه‌کار محسوب می‏شود؟
پاسخ: آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ به این سؤال می‌فرمایند: «جواز اين کار متوقف بر رضايت زوجه نيست و چيزی برعهده مرد ‏نیست».
سؤال: درصورتى‌که بستن لوله‌هاى زن یا مرد اجازه داده شود، حق تقدم با کدام یکى است؟
پاسخ: آیت‌الله مکارم‌شیرازی در پاسخ می‌گویند: «در شرایط مساوى بعید نیست مرد مقدم باشد».
نی‌نی‌بان جدیدترین و بهترین مطالب خود را در تلگرام و از طریق سه کانال «راهنمای بارداری»، «زندگی با کودک» و «سلامت زنان» در اختیار شما قرار می‌دهد.