چگونه اضطراب کودک را كاهش دهيم؟

شهرزاد: استرس و اضطراب از حس‌هاي مشابه و آشناي دانش آموزان و حتي والدين آنان در آغاز فصل امتحانات- خردادماه- است كه بهره‌گيري از برخي از روش ها مي‌تواند تاثير بسزايي در كاهش اين نوع استرس‌ها داشته باشد.
به اعتقاد صاحبنظران و كارشناسان، موفقيت در امتحانات به پيروي از يك برنامه ريزي منظم در طول سال تحصيلي بر مي‌گردد و همه فراگيران ناگزيرند براي دستيابي به اين هدف برنامه ريزي كنند.
نداشتن برنامه‌اي منظم در طول سال تحصيلي و روزهاي امتحانات، دانش آموز را از موفقيت دور و به همان نسبت بر استرس آنان مي‌افزايد.
كارشناسان مي‌گويند: مطالعه كتاب‌هاي درسي در طول سال، آموخته‌ها را در ذهن دانش آموزان ماندگارتر مي‌كند در حاليكه مطالعه آنها در شب امتحان، ميزان اين ماندگاري و اثربخشي را كمتر خواهد كرد.

يك كارشناس مقطع ابتدايي آموزش و پرورش در گفت و گو با خبرنگار ايرنا مي گويد: سختگيري‌هاي بيش از حد والدين، از دلايل اصلي اضطراب دانش اموزان ابتدايي در شب امتحان است.
فرشته بابايي مي‌افزايد: هنگامي كه والدين با نزديك شدن زمان امتحان، فشارهاي رواني بر دانش آموز را آغاز مي‌كنند، اين فشار رواني در شب امتحان به اوج خود مي‌رسد و تاثير بسيار منفي در يادگيري و آرامش دانش آموز مي‌گذارد.
وي اضافه مي‌كند: متاسفانه والدين مدام به فرزند خود براي كسب نمره ‪۲۰ تاكيد مي‌كنند و پي در پي درباره امتحان به او هشدار مي‌دهند.
اين كارشناس آموزش و پرورش مي‌گويد: ترس و تهديد از ديگرعوامل اضطراب امتحان دانش آموزان است و وقتي اطرافيان بخصوص والدين، شرايط ويژه و سخت در ايام امتحان ايجاد مي‌كنند و فرزند خود را از گرفتن نمره كم يا قبول نشدن، مي‌ترسانند و تهديد مي‌كنند، سبب مي‌شود دانش آموز فقط به كسب نمره قابل قبول والدينش فكر كند و نتواند با تمركز مطالب درسي را فرا بگيرد.
وي تصريح مي‌كند: البته نمي‌توان عواملي مانند عدم آمادگي دانش آموز به دليل نداشتن برنامه ريزي درسي و مطالعه صحيح را ناديده گرفت اما اضطراب بيش از اندازه والدين و انتقال اين اضطراب به دانش آموز، مزيد بر علت است بابايي مي‌گويد: متاسفانه برخي والدين از ابزار مقايسه براي تشويق دانش آموزان به درس خواندن استفاده مي‌كنند در حاليكه هر گاه ناتواني‌هاي فردي با توانايي‌هاي فرد ديگري سنجيده شود و اين امر، با سرزنش همراه باشد، اعتماد به نفس فرد كاهش مي‌يابد و بر اضطراب او افزوده مي‌شود.
وي مي‌افزايد: اضطراب امتحان، نوعي خود مشغولي ذهني براي دانش آموز ايجاد مي‌كند و در اثر اضطراب، دانش آموز در خصوص توانايي‌هاي خود دچار ترديد مي شود.
بابايي اضافه مي‌كند: اضطراب، نقش بسيار منفي در تحصيل دانش آموز دارد به گونه‌اي كه با شناخت منفي از خود، عدم تمركز حواس، واكنش‌هاي جسماني نامطلوب و افت تحصيلي همراه است.
وي با اشاره به اينكه مدارس بايد مقررات جسله امتحان را براي جلوگيري از استرس دانش آموزان متعادل كنند، مي‌گويد: گاهي قوانين خشك، رسمي و انعطاف ناپذيري كه بر مبناي عدم اعتماد به نفس به دانش آموزان از سوي مدرسه و عوامل اجرايي برگزاري امتحانات وضع شده است، مي‌تواند بر شدت اضطراب دانش آموزان بيفزايد.
بابايي، بيش از حد جلوه دادن بعضي از دروس را از سوي والدين و معلمان نادرست مي‌داند و مي‌گويد: گاه اطرافيان دانش آموز برخي از درس‌ها را به هر دليلي، بسيار مهم تلقي مي‌كنند كه اين رويه در فرد ترس يا نگرش منفي نسبت به آن دروس ايجاد مي‌كند.
وي تعيين پاداش مناسب و گاه بزرگ براي گرفتن نمره ‪ ۲۰از سوي والدين را نادرست بيان مي‌كند و مي‌افزايد: دادن چنين پاداشي در ذهن دانش آموز ذهنيت خوبي براي درس خواندن ايجاد نمي‌كند و دانش آموز فقط براي پاداش درس مي‌خواند.
اين كارشناس آموزش و پرورش اضافه مي‌كند: چنانچه بدون توجه به بيماري‌هاي جسمي يا روحي، فشار بيش از حدي به فرد براي درس خواندن و آماده شدن براي امتحان وارد شود، ممكن است وي دچار اضطراب شود.
بابايي مي‌افزايد: عدم دقت و تمركز در انجام تكاليف يا درس خواندن در طول ساعت‌هاي متمادي باعث مي‌شود يادگيري سطحي باشد و در موقع امتحان، يادآوري مطالب دشوار و موجب اضطراب شود.
وي مي‌گويد: فشارهاي خانواده و مدرسه بر كودكان براي حفظ كردن مطالب و يادگيري آنها، آثار مخربي برجا مي‌گذارد.
وي، تقويت اعتماد به نفس دانش آموزان و يادآوري توانايي‌هاي آنان، هماهنگ كردن سطح انتظارات والدين با توانايي دانش آموزان، فراهم كردن شرايط فيزيكي و عاطفي مناسب براي فرزندان در ايام امتحانات را از جمله عوامل تاثير گذار در كاهش استرس و اضطراب دانش آموزان از برگزاري امتحان مي داند.
مجيد ابهري ، آسيب شناس و كارشناس امور رفتاري نيز در گفت و گو با خبرنگار ايرنا مي‌گويد: با نزديك شدن فصل امتحانات، دانش آموزان خود را آماده آزمون‌هاي پايان سال مي‌كنند تا نتايج فعاليت‌هاي علمي يك سال خود را به بوته آزمايش بگذارند.
وي مي‌افزايد: متاسفانه حدود ‪ ۷۵درصد از دانش آموزان با نزديك شدن به فصل امتحان، حدود ‪ ۴۲تا ‪ ۷۲ساعت پيش از امتحان، دچار اضطراب و استرس شب امتحان مي‌شوند و حتي دلپيچه و سردرد شديد به سراغ آنان مي‌آيد.
وي با اشاره به اينكه دانش آموزاني كه گرفتار دلهره امتحاني مي‌شوند، چند گروه هستند، مي‌گويد: گروه اول، كساني هستند كه در طول سال تحصيلي، دروس خود را مطالعه نكرده اند، بنابراين پر واضح است كه مطالعه دروس يك سال در چند شب و روز تقريبا غير ممكن است.
به گفته وي، دانش آموزان گروه دوم، افرادي هستند كه به علت ترس از والدين و نگراني از كسب نمره كمتر از ‪ ،۲۰دچار دلهره مي‌شوند.
ابهري مي‌افزايد: گروه سوم، دانش آموزان مضطرب حرفه‌اي هستند كه به دليل مسايل روحي و تربيتي از شنيدن نام امتحان دچار اضطراب مي‌شوند. اين گروه در روزهاي باقيمانده به امتحان، دچار بيمارهاي ناشي از دلهره مي‌شوند و ممكن است دانسته‌هاي خود را نيز فراموش كنند و نتوانند در مرحله آزمون معلومات خود را از ذهن بر روي كاغذ منتقل كنند.
به گفته اين كارشناس امور رفتاري، براساس تحقيقات انجام شده حدود ‪ ۶۵درصد از دانش آموزان به دليل اضطراب، گرفتار تجديدي و نمرات غير قابل قبول مي شوند.
ابهري تاكيد مي‌كند: تغذيه قبل از امتحان و آموزش‌هاي والدين و آموزگاران مبني بر اينكه امتحان نيز يك مرحله از آموزش است و براي دانش آموزاني كه در طول سال درس‌ها را آموخته اند، ترسي ندارد، الزامي است.
اين آسيب شناس و كارشناس امور رفتاري مي‌گويد: آن دسته از والديني كه خود دچار اضطراب مي‌شوند و اين دلهر را به فرزندان خود منتقل مي‌كنند، بايد بدانند اين دلهره همواره با دانش آموزان خواهد بود؟ حتي در مراحل بالاتر و در آزمون‌هايي مثل كنكور نيز باعث شكست آنان خواهد شد.
ابهري با اشاره به تغذيه مناسب و رعايت برخي از نكات براي كاهش اضطراب شب امتحان مي‌افزايد: تعطيل كردن ميهماني‌ها در ايام قبل از امتحان، تغذيه مناسب با غذاهاي پر انرژي غير از غذاهاي فوري و پرچرب، استفاده از مغز بادام و گردو، كشمش و مويز در ساعات ميان غذا، مصرف دو يا سه ليوان شير در روز، خواب راحت و آرام در شب‌هاي قبل از امتحان بخصوص در شب امتحان، تنظيم برنامه مطالعه براي دانش آموزان در طول ايام سال تحصيلي منجر به كاهش اين نوع دلهره‌ها مي‌شود.
وي تصريح مي‌كند: دانش آموزان در صورت ادامه اضطراب به ويژه در سال‌هاي پايان دبيرستان، حتما بايد به مشاوران كارآزموده مراجعه كنند .
وي اضافه مي‌كند: چنانچه والدين قادر به رفع نگراني فرزندان خود نيستند، از مشاوران بخواهند تا ترس و دلهره امتحان را از فرزندان آنان دور كنند.
ابهري مي‌گويد: ارايه آموزش به دانش آموزان مبني بر اينكه ترس از امتحان مي تواند منجر به كاهش فعاليت و كارايي ذهن و همچنين تنزل نمرات آنان شود ، از فشار فكري دانش آموزان مي‌كاهد.
به گفته وي ، آموزش توكل به خدا يكي از اصلي‌ترين روش‌هاي تقويت روحيه فرزندان است كه در كاهش اضطراب دانش آموزان بسيار موثر خواهد بود.