کوچک بودن سر جنین، عجیب اما واقعی

میکروسفالی نوعی آنومالی جنینی است که در آن سر نوزاد کوچکتر از اندازه طبیعی است.

طی بارداری مغز جنین رشد کرده و در نتیجه آن اندازه جمجمه و سر جنین نیز افزایش میابد. اگر به هر دلیلی رشد مغز متوقف و یا کند شود ، سر جنین کوچک خواهد ماند. میکروسفالی می تواند به تنهایی رخ دهد و یا همراه با سایر اختلالات و ناهنجاری ها دیده شود.

•   عوارض میکروسفالی

بسته به میزان شدت میکروسفالی علائم و عوارض می تواند شامل اختلالات زیر باشد ؛

- صرع

- تاخیر رشدی و حرکتی مانند اختلال تکلم ، اختلال در راه رفتن و ایستادن

- ناتوانی در ادراک ( کاهش توانایی یادگیری و عملکرد در زندگی روزمره )

- اختلال حرکتی و تعادلی

- اختلالات بلع ( عدم توانایی در بلعیدن غذا )

- کم شنوایی و ناشنوایی

- اختلالات بینایی

شدت این ناهنجاری ها در کودکان میکروسفال ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد. در اغلب موارد این مشکلات تا پایان عمر برای فرد باقی می مانند.

•    احتمال بروز میکروسفالی چقدر است؟

میکروسفالی اختلال شایعی نیست به طوری که تحقیقات نشان داده اند میزان شیوع میکروسفالی در آمریکا 2 تا 12 مورد به ازای هر 10000 تولد زنده است.

•    علت میکروسفالی چیست ؟

علت بروز میکروسفالی در اکثر کودکان مشخص نیست. برخی اختلالات و ناهنجاری های ژنتیکی می توانند با میکروسفالی نیز همراه باشند. ابتلا به بیماری های زیر نیز احتمال بروز میکروسفالی را افزایش می دهند:

- ابتلا مادر به سرخجه ، توکسوپلاسموز ، سایتومگالوویروس

- سوءتغذیه شدید مادر ( کمبود شدید برخی از ریزمغذی ها)

- مواجهه مادر با برخی مواد زیان آور مانند الکل ، مواد مخدر و برخی مواد شیمیایی

•    چگونه می توان میکروسفالی را تشخیص داد ؟

میکروسفالی طی بارداری و نیز پس از تولد قابل شناسایی است. 

تشخیص میکروسفالی در بارداری توسط سونوگرافی های انجام شده در اواخر سه ماهه دوم و یا سونوگرافی های سه ماهه سوم قابل شناسایی است. 

پس از تولد در صورتی که میکروسفالی شدید باشد عموما با چشم و معاینه معمولی تشخیص داده می شود. تشخیص میکروسفالی پس از تولد با اندازه گیری اندازه دور سر نوزاد و مقایسه آن با اندازه استاندارد دور سر و با در نظر گرفتن جنس نوزاد قابل تشخیص است.

در صورت شک به میکروسفالی معمولا برای نوزاد CT scan و MRI درخواست می شود. این آزمایشات به ما می گویند که آیا واقعا کودک دچار میکروسفالی هست یا خیر و اگر کودک میکروسفال است ، آیا مشکلات دیگری نیز دارد؟!

•    درمان میکروسفالی

میکروسفالی معمولا وضعیتی پایدار است و تا پایان عمر در فرد باقی می ماند. هنوز درمان مشخصی برای میکروسفالی پیدا نشده است. 

در موارد خفیف میکروسفالی ، کودک مشکلی به جز کوچک بودن اندازه سر ندارد و نیاز است که به طور مداوم پایش شود . در این موارد کودک به طور پیوسته مورد ارزیابی قرار می گیرد تا روند رشد او تحت نظر باشد.

در موارد شدید میکروسفالی ، درمان باید از همان ابتدا آغاز شود. آموزش راه رفتن ، مهارت های حرکتی و کلامی برای این کودکان بسیار مهم است. 

کودکانی که دچار صرع هستند باید تحت درمان دارویی قرار گیرند.

اخیرا شیوع ویروس زیکا در برخی مناطق با بروز میکروسفالی در نوزادان به دنیا آمده در آن مناطق تبدیل به خطری جدی شده است.