بین فرزندان تان برای اوقات فراغت, تبعیض نگذارید

وقتی تابستان از راه می رسد, اوقات فراغت کودکان و دانش آموزان برای والدین تبدیل به یک معضل جدی می شود و به اصطلاح ماتم می گیرند که چگونه فرزندان شان را سرگرم کنند

وقتی تابستان از راه می‌رسد، اوقات فراغت کودکان و دانش‌آموزان برای والدین تبدیل به یک معضل جدی می‌شود و به اصطلاح ماتم می‌گیرند که چگونه فرزندان‌شان را سرگرم کنند. متاسفانه در جامعه ما، بازی فرزندان در کوچه و خیابان‌ها، تماشای تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری (game) باعث می‌شود فرزندان‌مان را به کلاس‌های تفریحی و آموزشی نفرستیم، درحالی که فرزند ما در حال گذر از سال‌های رشد و بالندگی است و توجه به این مساله بسیار مهم است تا آنجا که اوقات فراغت از حقوق اساسی کودکان و دانش‌آموزان به شمار می‌آید. روانشناسان معتقدند اوقات فراغت برای بچه‌ها مانند یک شمشیر دولبه است که یک لبه آن باعث خلاقیت و تخلیه هیجان و آرامش و لبه دیگر آن باعث بزهکاری و آسیب‌پذیری در اجتماع می‌شود، چراکه والدین به این مساله چندان توجه لازمی نمی‌کنند و اکثرا دیده شده است که فرزندان‌شان را با تحمیل فعالیت‌های مورد علاقه خود، وقت‌شان را هدر می‌دهند یا حتی امروزه مشکلات و فقر اقتصادی دیگر به خانواده‌ها اجازه نمی‌دهد که بتوانند برای گزینش کلاس‌های تفریحی و آموزشی انتخاب‌های متعددی داشته باشند. در هر حال اوقات فراغت برای دانش‌آموز به این معناست که بچه به میل خود رفتار کند فارغ از هرگونه اجباری. همچنین باید بدانیم تفریح بعد از ۹ ماه تحصیل برای فرزندان‌مان به جبران کمبودهای عاطفی و روانی کمک می‌کند و فرد درصدد پرورش استعداد خود برمی‌آید. در رابطه با پرکردن اوقات فراغت و روش‌های مناسب و نحوه تعامل والدین با فرزندان‌شان در این زمینه گفت‌وگویی با مهسا مرعی‌نوتاش، کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی و مدرس انجام داده‌ایم که در زیر می‌خوانید.

‌والدین برای پرکردن اوقات فراغت بهتر است فرزندان‌شان را در کلاس‌های آموزشی ثبت‌نام کنند یا تفریحی؟

- نکته مهمی که باید توجه داشت، این است که در تابستان برنامه‌ریزی کلاس‌های آموزشی و تفریحی متعددی توصیه نمی‌شود البته این به آن معنا نیست که کودکان زمان خود را بی‌هدف و بیهوده سپری کنند. در این زمینه اکثر روانشناسان معتقدند باید اعتدال رعایت شود. با توجه به اینکه فرزندان ما طی ۹ ماه تحصیلی بیشتر اوقات خود را به یادگیری دروس آموزشی سپری می‌کنند، توصیه می‌شود در سه ماه تابستان حتی‌الامکان به فعالیت‌های جانبی بپردازند البته استثنا هم وجود دارد؛ ممکن است دانش‌آموزانی که نتیجه مطلوبی در امتحانات کسب نکرده‌اند یا فرزندانی را که تمایل به گذراندن کلاس‌های آموزشی دارند درنظر گرفت.

‌▪ منظور شما از فعالیت‌های جانبی همان کلاس‌های تفریحی است؟

- تا حدودی بله. توجه به خصوصیات فردی و ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرزندان‌مان می‌تواند نشانگر این باشد که آنها لازم است به فعالیت‌های جانبی و کلاس‌های تفریحی بپردازند مانند کلاس‌های ورزشی و هنری که جزو کلاس‌های تفریحی محسوب می‌شود و موارد دیگری که دربرگیرنده فعالیت‌های جانبی است مانند مطالعه آزاد، کتابخوانی، بازی‌های فکری و تعامل با دوستان و اقوام.

‌شما چه نوع برنامه‌ریزی مناسبی را در تابستان به والدین توصیه می‌کنید؟

- برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت باید با درنظرگرفتن خصوصیات فردی و ویژگی‌های شخصیتی فرزندانمان صورت گیرد و امکان پیچیدن یک نسخه کلی و همه‌پسند وجود ندارد. توصیه می‌کنم باتوجه به توان فرزندان‌تان نهایت انعطاف را در برنامه‌ریزی تعطیلات تابستانی داشته باشید و نگران بدعادت‌شدن بچه‌های‌تان نباشید.

‌▪ گاهی اوقات والدین سعی دارند فرزندانشان را به کلاس‌های موردعلاقه‌شان بفرستند از نظر شما این امر صحیح است؟

- متاسفانه اغلب والدین، آرزوهای شخصی داشته‌اند که به آن نرسیده‌اند و در کودکان‌شان می‌خواهند آنها را شکل دهند بدون توجه به اینکه فرزندشان ممکن است توانایی و علاقه یکسانی با والدش نداشته باشد. ما باید به خاطر داشته باشیم فرزندان ما انسان‌های مستقل و جدا از ما هستند و قرار نیست جبران کاستی‌های زندگی ما را کنند. از این‌رو والدین وظیفه دارند که آنها را در مسیر مناسب با شخصیت خودشان هدایت کنند.

▪ ‌در نهایت انتخاب فعالیت و نوع کلاس‌ها در ایام تابستان باید بر عهده چه کسی باشد؟

- تصمیم نهایی برعهده والدین است تا از بین گزینه‌ها و علایق بعضا متضاد فرزندان‌شان با در نظرگرفتن محدودیت‌های موجود (اقتصادی، خانوادگی و...) انتخاب نهایی را بگیرند.

این برنامه‌ریزی در درجه اول در چند گام خلاصه می‌شود:

۱) مرحله اول: از راه گفت‌وگو و باتوجه به تجربیات گذشته، علایق و سلایق، نیازهای کودکان را شناسایی کنیم

۲) مرحله دوم: باتوجه به شرایط اقتصادی و محدودیت خانوادگی، هدف‌گذاری نماییم.

۳) مرحله سوم: برنامه‌ریزی هوشمند و منعطف‌بودن اهداف.

‌▪ مشکلات و فقر اقتصادی مسلما در زمینه اوقات فراغت فرزندان تاثیر مستقیم دارد، شما برای خانواده‌هایی که درگیر این معضل هستند چه راه‌حلی را پیشنهاد می‌دهید؟

- خانواده باید در اینجا این هنرمندی را داشته باشد که با امکاناتی که دارد، متنوع‌‌ترین و لذت‌بخش‌ترین انتخاب را برای فرزندش فراهم کند. همراهی والدین با کودکان‌شان در اوقات فراغت بسیار ساده و کم‌هزینه است که تنها نیازمند صبر و حوصله والدین است. اگر امکان این باشد که پسرها گاهی اوقات با پدران خود به سر کار بروند و دختران نیز در کنار مادرشان به انجام فعالیت‌هایی مثل آشپزی و... بپردازند در عین کم‌هزینه‌بودن، مهارت‌های زیادی را به فرزندان‌مان منتقل کرده‌ایم که باعث افزایش اعتماد به نفس و رابطه مستحکم‌تری بین والدین و فرزندان خواهد شد.

▪ ‌برخی از فرزندان باتوجه به هزینه‌نمودن خانواده‌ها برای اوقات فراغت‌شان، تمایل به رفتن کلاس‌های تفریحی ندارند و بیشتر اوقات خود را پای تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری سپری می‌کنند، شما در این زمینه چه راه‌حلی را میسر می‌دانید؟

- تماشای بی‌اندازه برنامه‌های تلویزیونی که بعضا محتوای نامناسبی دارد، یکی از مسایل پیش‌رو والدین است، همچنین پرداختن بیش از حد به بازی‌های کامپیوتری که علاوه بر آسیب‌های جسمی (بینایی، اضافه وزن) ذهن فرزند را آشفته و مملو از افکار بی‌ثمر خواهد کرد. بهتر است والدین در این اوقات زمان بیشتری را با فرزندان‌شان سپری کنند. آنها را به طبیعت ببرند. حتی اگر شده به نزدیک‌ترین پارک منزل ببرند و نکته مهم این است که والدین تحت هیچ شرایطی اجازه ندهند فرزندان‌شان مدت طولانی در کوچه و خیابان‌های اطراف خانه بازی کنند که از لحاظ تربیتی و هم امنیتی نامناسب است.

‌▪ باتوجه به پایین‌بودن سرانه کتابخوانی و مطالعه در جامعه ما، والدین چگونه باید فرزندان‌شان را در این ایام به سمت کتابخوانی سوق دهند؟

- ۸۰ درصد از یادگیری کودکان زیر ۱۰ سال از طریق یادگیری مشاهده‌ای است. اگر می‌خواهیم فرزندمان به مطالعه علاقه‌مند شود و زمانی را به آن اختصاص دهد، باید خودمان طی روز، ساعاتی را به مطالعه کتاب و روزنامه اختصاص دهیم. نکته مهمی که والدین باید به آن توجه کنند، این است که در انتخاب کتاب البته باتوجه به سن فرزندمان، سلیقه بچه‌ها در اولویت قرار دارد.

‌▪ وجود نگرش‌های تبعیض‌آمیز چقدر می‌تواند در اوقات فراغت پسران و دختران نقش داشته باشد؟

- متاسفانه در جامعه ما بسیار زیاد دیده می‌شود. پسران دسترسی بیشتری به کلاس‌ها و تفریحات جانبی دارند. همچنین والدین آزادی عملی بیشتری برای پسران قایل هستند. این مساله در اجتماع ما تاکنون حل نشده است فقط اینکه خانواده‌ها باید آگاه باشند که دختران‌شان نیز به اندازه پسران‌شان نیازمند تعاملات اجتماعی و تفریحات خارج از منزل هستند و اگر دارای دو فرزند از دو جنس مخالف هستند، در این زمینه تبعیض و تمایز قایل نشوند چرا که این دوران از حساس‌ترین مراحل زندگی فرزندان‌مان است که ممکن است در آینده‌شان باعث لطمه روحی شود.

‌▪ امروزه در برخی از مناطق پایتخت به‌ویژه در منطقه شمال تهران، Play House (خانه‌بازی) راه‌اندازی شده است. شما به‌عنوان یک روانشناس عقیده‌تان در این‌باره چیست؟

- در واقع این Play Houseها یک مهدکودک ایده‌ال برای فرزندان زیر ۸، ۹ ساله است که دنیای اجتماعی را به صورت واقعی برای بچه‌ها فراهم کرده و به بچه‌ها این فرصت را داده است که تجربه‌های جدیدی را کشف کنند. خانواده‌هایی که از موقعیت اقتصادی خوبی برخوردار هستند، حداقل هفته‌ای یک‌بار تا دوبار فرزندان‌شان را به این مکان‌ها ببرند. درنهایت معتقدم در کنار همه فعالیت‌هایی که گفته شد، والدین حتما به فعالیت‌های بدنی کودکان‌شان توجه کنند و اینکه فعالیت‌ها را برایشان اجباری نکنند تا اینکه فرزندان از این اوقات، نهایت لذت را ببرند و با انرژی کافی سال تحصیلی آینده را آغاز نمایند.

مهسا مرعی‌نوتاش، کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی

فرزانه نیکروح‌متین