غزه, سرزمین پر مخاطره

نوار غزه منطقه ای باریك و مستطیل شكل است كه با منطقه ای بالغ بر ۳۶۵ كیلومتر در ساحل مدیترانه واقع شده است طول این منطقه ۴۵ كیلومتر و عرض آن در شمال ۵ ۷ كیلومتر و در جنوب ۱۲ كیلومتر است

در سپتامبر ۲۰۰۵، اسرائیل طرح یكجانبه‌ «عقب‌نشینی» را اجرا كرد. در این طرح خانه‌های اسرائیلی را كه در مدت ۴۰ سال اشغال و در تخالف با حقوق بین‌الملل ساخته شده بود، تخلیه كردند و نیروهای اشغالی اسرائیلی (IOF) از نوار غزه عقب نشستند.

دولت اسرائیل سپس مدعی شد كه اجرای طرح «عقب‌نشینی» «ادعا علیه اسرائیل درخصوص مسوولیت این رژیم دربرابر فلسطینیان نوارغزه را بی‌اعتبار می‌سازد.»اسرائیل كماكان به كنترل خود بر غزه و به تبع آن اشغال غیرقانونی آن ادامه می‌دهد.

كنترل نظامی غزه تغییر شكل داده است؛ از آنجاكه پیش از این غزه از درون نوار آن كنترل می‌شد اما اكنون از اطراف آن، ازطریق مرزهایش، هوا و دریا و نیز تهاجمات گاه‌وبیگاه كنترل می‌شود.

درپی اشغال دائمی غزه ازسوی اسرائیل، دولت اسرائیل و نیروهای مسلح آن مكررا و بسیار عادی از حقوق بشردوستانه بین‌المللی و حقوق بشر غیرقابل نقض ۴/۱ میلیون غزه‌نشین تخلف كرده‌اند. بستن تقریبا دائمی گذرگاه رفح یكی از نمونه‌های مزورانه این نقض است.

● نوار غزه، پیشینه تاریخی

نوار غزه منطقه‌ای باریك و مستطیل شكل است كه با منطقه‌ای بالغ بر ۳۶۵ كیلومتر در ساحل مدیترانه واقع شده است. طول این منطقه ۴۵ كیلومتر و عرض آن در شمال ۵/۷ كیلومتر و در جنوب ۱۲ كیلومتر است. جمعیت آن حدود ۵/۱ میلیون نفر است و به لحاظ تراكم جمعیتی بسیار بالا در آن هیچ نمونه‌ای در جهان ندارد.در سال ۱۹۶۷ نوار غزه طی جنگ شش‌روزه به اشغال اسرائیل درآمد و از آن زمان در اشغال این كشور باقی مانده است.

در سپتامبر ۲۰۰۰ به دنبال فروپاشی توافق صلح اسلو و سپس دیدار آریل شارون از مسجد‌الاقصی در اورشلیم، انتفاضه دوم فلسطین آغاز شد. انتفاضه با سركوب شدید و تنگ‌تر كردن حلقه محاصره سرزمین‌ها مواجه شد. از این زمان به بعد، بیش از چهارهزار فلسطینی در سرزمین‌های اشغالی كشته شدند و ساكنین فلسطینی سرزمین‌های اشغالی در معرض تخلفات فجیع حقوق‌بشری قرار گرفتند.

در تابستان ۲۰۰۵ با تشویق جهانی، اسرائیل در اقدامی یكجانبه‌ از نوار غزه عقب نشست. هرچند نیروهای اشغالگر اسرائیلی در اطراف غزه مستقر شدند و موضع گرفتند و اشغال شكل دیگری یافت.

نقاط ورودی و خروجی غزه تحت كنترل «دوفاكتو»ی اسرائیل باقی ماند. همچنانكه فهرست اهالی فلسطین، درآمدهای گمركی فلسطین و فضای هوایی و آب‌های سرزمینی غزه تحت كنترل اسرائیل باقی ماند.

علاوه‌بر اینكه اسرائیل «حق» حمله پیشگیرانه در غزه را دراختیار داشت، شرایط برای فلسطینیانی كه در غزه زندگی می‌كردند بدتر می‌شد و نقض حقوق‌بشر همچنان ادامه می‌یافت.زمانی كه اسرائیل از غزه عقب‌نشینی كرد، نیروهای مسلح اشغالگر هر روز غزه را آماج حملات خود قرار می‌دادند، صدها نفر از جمله یك خانواده كه در ساحل نزدیك «بیت‌لحیا» در اوایل ژوئن ۲۰۰۶ به پیك‌نیك رفته بودند را به قتل رساندند.

در ۲۵ ژوئن ۲۰۰۶، شبه‌نظامیان فلسطینی حملاتی را در نوار مرزی درون اسرائیل انجام دادند و یك سرباز جزء اسرائیلی به نام گلعاد شلیط را دستگیر كردند. اسرائیل در پاسخ به ربودن وی و موشك‌های قسام كه از غزه پرتاب می‌شد، حمله‌ای تمام‌عیار را در اواخر ژوئن ۲۰۰۶ به غزه ترتیب داد.

نام رمز این علمیات اسرائیلی‌ها «آغاز باران تابستانی» بود كه بیش از ۳۰۰ فلسطینی را كشت و نوار غزه را كاملا ویران ساخت و تنها نیروگاه برق غزه را نیز با خاك یكسان كرد. حملات دیگر مانند حمله به «بیت هانون» كه بیش از ۸۰ نفر كشته و پنج هزار آواره برجا گذاشت، وضعیت خرابی‌های گذشته را بدتر كرد.

ازآنجا كه غزه از آغاز عقب‌نشینی دچار مشكل محدودیت و حصر شده اما سیاست‌های حصر كردن از ژوئن ۲۰۰۶ بسیار وخیم‌تر شد، نقطه مرزی رفح تقریبا به‌طور دائمی بسته شد و حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز پایمال شد.

● تاریخچه گذرگاه مرزی رفح

گذرگاه مرزی رفح در مرز میان نوار غزه و مصر واقع است و تنها راهی است كه اكثریت ساكنین غزه می‌‌توانند به دنیای بیرون دست یابند (سفر به اسرائیل ازطریق تنها گذرگاه باقیمانده یعنی «Erez» برای همگان غیراز تعدادی انگشت‌شمار از تاجران ممنوع شده است.

ضمن اینكه آب‌های سرزمینی به وسیله اسرائیل كنترل می‌شوند و فرودگاه نیز نابود شده است.)از زمان تاسیس این گذرگاه، در آوریل ۱۹۸۲، سه سال و نیم پس از توافق كمپ‌دیوید میان مصر و اسرائیل این گذرگاه از سوی اسرائیل اداره شده است.

در اواخر سال ۱۹۹۳، پس از امضای توافق اسلو ازسوی سازمان آزادیبخش فلسطین و دولت اسرائیل، این گذرگاه تحت نظارت مشترك فلسطین – اسرائیل قرار گرفت. به هر روی در هیچ نقطه‌ای، اسرائیل كنترل و اداره رفح را به دولت خودگردان فلسطین واگذار نكرد.

براساس توافق ۱۹۹۴ قاهره میان فلسطین و اسرائیل، اسرائیل «كنترل مطلقی» را بر امنیت گذرگاه رفح اعمال كرد و فلسطین تنها نظارت نسبی بر آن داشت. ماده ۱۰ بند (B) توافق قاهره بیان می‌دارد كه: «(۱) اسرائیل مسوولیت كامل تمام مسیر ازجمله امنیت مسیر را به‌عهده گیرد (۲) یك مدیركل اسرائیلی برای نظارت بر كنترل و امنیت مسیر انتخاب شود.»

طبق همین توافق، اسرائیل می‌توانست همچنان به ممنوعیت مسیر فلسطینیانی كه به طور دائم در سرزمین‌های فلسطینی ساكن نیستند ادامه دهد.

تمام مسافران از مسیر نظارت اسرائیلیان می‌گذرند پیش از اینكه به بخش فلسطینی‌نشین برسند و پرسنل اسرائیلی نیز می‌توانند اجازه عبور دهند یا مانع عبور شوند.افزون بر این، اسرائیل اجازه دارد تا مسافران فلسطینی كه ساكن سرزمین‌های فلسطینی هستند را بازداشت و مورد پرسش قرار دهد و باید طرف فلسطینی را هم مطلع سازد.

ماده ۱۰بند (e) مقرر می‌دارد كه: «درصورت مظنون بودن به یك مسافر ... هر طرف می‌تواند وی را در درون قسمت‌های بازجویی موجود در بخش خود مورد بازجویی قرار دهد.» و در پایان همین بند، اسرائیل حق خود می‌داند كه هر مظنونی را دستگیر كند.

● توافق پیرامون عبور و مرور و دسترسی

به مدت ۲ ماه و نیم، طی تابستان ۲۰۰۵، گذرگاه رفح طی اجرای طرح عقب‌نشینی یكجانبه كاملا بسته شد و فلسطینیان را در نوار غزه محصور كرد. در ۱۵ نوامبر ۲۰۰۵، توافقی مشتمل بر ۲ سند منعقد شد كه منعكس‌كننده تعهد است.

حكومت اسرائیل و دولت خودگردان برای توجه به مسائل مربوط به عبور‌ومرور و دسترسی و نیز اصل به راه افتادن ترمینال رفح بود. هدف این توافق تسهیل حركت مردم و كالاها در سرزمین‌های فلسطین بود و «ارتقای توسعه اقتصادی صلح‌آمیز و بهبود وضعیت این سرزمین».

این توافق بیان می‌كرد كه گذرگاه رفح برای سفر غیرنظامیان به مصر و سایر نقاط جهان و صادركنندگان فلسطینی بازگشایی می‌شود. فلسطینیان مجبور شدند كه بخش گذرگاه خود را (بخشی از گذرگاهی كه دراختیارشان است) اداره كنند با نظارت «بخش كمك مرزی اتحادیه اروپا» (EU BAM) .

فلسطینیان و ناظران مرزی اتحادیه اروپایی توافق كردند كه تصاویر زنده و حقیقی را به مركز كنترل مشترك فلسطینی- اسرائیلی كه چندین كیلومتر آنسوتر بود انتقال دهند. ماموران امنیتی فلسطین- اسرائیل از آنجا به واسطه دوربین‌ها و تجهیزات امنیتی، نظارت بر گذرگاه را زیر نظر می‌گیرند.

نویسنده: منیرالحجار