سردر گم در ناكجا آباد

در یك نگاه كلی صنعت كفش ایران و چین, دوره ای كاملا متفاوت را پیموده اند و یكی به ناكجاآباد و دیگری به سرمنزل مقصود رسیده است

وقتی برای تهیه كفش به مراكز خرید مراجعه می كنید، متاسفانه متوجه واقعیتی ناخوشایند می شوید و آن عدم حضور و توانایی رقابت كفش های ایرانی در بازارهای داخلی و خارجی و همچنین تمایل بیشتر شهروندان برای تهیه كالای هرچند نامرغوب ، ولی غیر داخلی است. صنعت كفش ایران كه بیشتر در قالب یك تشكل فعالیت می كند به اعتقاد بسیاری از دست اندركاران با روند حركت كنونی بزودی با فاجعه توقف روبه رو خواهد شد. اگر نگاهی گذرا به عملكرد این صنعت در چهار سال گذشته داشته باشیم، تنها ردپای كشورهای خارجی در صنعت كفش ایرانی، به عنوان تسخیر كننده بازار این كالا، نظر ما را جلب می كند. هنگامی كه چین به عنوان یكی از بزرگترین صادركنندگان كالاهای ارزان قیمت(بویژه كفش) به سراسر اروپا، آمریكا و حتی آسیا، بازار رقابت جهانی را دستخوش تغییرات قرار داده، به نحوی كه بسیاری از كشورهای واردكننده، تعرفه های ویژه ای علیه كالاها و كفش های چینی در نظر گرفته اند، صنعت كفش ایران به دلیل اشباع بازار از كالاهای نسبتا مرغوب خارجی و نیز به دلیل عدم توانایی رقابت به لحاظ كیفیت و قیمت و گاهی اوقات به دلیل عدم طراحی مناسب و ظاهری شكیل، تقریبا به ورطه نابودی كشیده شده است. اینكه با وجود پیشرفت تكنولوژی ساخت، تنوع طرح ها، افزایش ماشین آلات و بهره گیری از افراد متخصص در سال جاری، بازهم شاهد ركود در این صنعت هستیم به طوری كه پس از گذشت سه ماه از آغاز سال جدید هنوز بسیاری از واحدها به دلیل عدم دریافت سفارش و نیاز بازار، دست به هیچگونه تولیدی نزده اند و اینكه هنوز نتوانسته ایم به استانداردهای جهانی تولید این كالا نزدیك شویم، موجب نگرانی بیش از پیش بسیاری از سرمایه گذاران و دست اندركاران این صنعت و حتی موجب ورشكستگی برخی از كارخانه های مهم و مشهور داخلی شده است. به نظر می رسد واردات كفش های خارجی تاثیر بسزایی بر بازار تولیدات داخلی در سالهای اخیر داشته، همچنین ورود كالاهای قاچاق بخصوص كفش های به نسبت ارزان قیمت چینی كه به صورت فله ای و بدون پرداخت عوارض قانونی و با پرهیز از اعمال تعرفه های دولت، ترانزیت شده، پا به عرصه رقابت با تولیدات داخلی گذاشته اند، ارزش واقعی تولیدات داخلی را زیر سوال برده و به علت قیمت بسیار ارزان تر موجب سلب اعتماد مصرف كننده نسبت به تولیدات داخلی می شوند.البته عدم كیفیت مناسب كفش های ایرانی، به دلیل نبود مواداولیه مناسب و نیز نداشتن تكنولوژی لازم برای ساخت و نیز طرح های تكراری و تقلیدی محصولات، خود دلیل محكم دیگری بر پیشی گرفتن تولیدات خارجی است.همچنین عدم تنوع در طراحی و مدل های كفش ایرانی متناسب با سنین مختلف بویژه برای جذب جوانان ایرانی و نیز نداشتن دوام و ماندگاری مناسب این كفش ها، زمینه روی آوردن جوانان و بعضا بزرگسالان را به كفش های به اصطلاح مارك دار و گرانقیمت نیز فراهم می كند. در حالی كه در كشورهای صاحب صنعت، صادرات، نقش عمده ای را در شكوفایی اقتصادی بازی می كند، صنعت كفش ایران نه تنها از شانس داشتن صادرات بی بهره مانده، بلكه اغلب تولیدات خود را از طریق فروشگاه ها و نمایندگی ها عرضه می دارد. این درحالی است كه در كشورهای صادركننده خارجی مانند چین، برپایی نمایشگاه ها و شركت در فروش های فوق العاده ، سهم عظیمی در فروش تولیدات و محصولات دارد. اما در سوی مقابل شركت های تولیدی به علت بار هزینه ای زیاد، حتی از پس شركت در نمایشگاه ها هم برنمی آیند و حتی به علت عدم فروش محصولات در انتهای فصل، مجبور به حراج كالا و فروش فوق العاده می شوند. رشد ۷/۹ درصدی فعالیت های اقتصادی كشور چین در سه ماهه اول سال جاری میلادی و قرار گرفتن این كشور به عنوان چهارمین كشور بزرگ صادركننده جهان بعد از كشورهای آلمان، آمریكا و ژاپن، تنها حكایت از موفقیت آمیز بودن سیاست های تولیدی این كشور هم از نظر كیفیت و هم از نظر قیمت دارد. خیلی از كارشناسان قسمت عظیمی از این موفقیت و رشد اقتصادی چین را مربوط به حضور موفق این كشور در بازار كفش ایران می دانند. طبق آمار رسمی در چهار سال گذشته حدود۶۰ میلیون جفت كفش چینی وارد كشور شده است و این درحالی است كه در این مدت نزدیك به ۸۰ درصد كارگاه های تولیدی كفش دست دوز داخلی تعطیل شده اند و تنها ۲۰ درصد از این واحدهای تولیدی فعال هستند. در جایی كه سیاست دولت تشویق بخش ها به ایجاد اشتغال است ، به نظر می رسدبیكاری بیش از صدها هزار كارگر تولیدكننده كفش با سیاست دولت منافات دارد.با یك بررسی اجمالی درمی یابیم كه صنعت كفش ایران و چین، دوره ای كاملا متفاوت را پیموده اند و یكی به ناكجاآباد و دیگری به سرمنزل مقصود رسیده است.اگر دنبال علت می گردیم، شاید بهتر است به این نكته نیز توجه كنیم كه فقدان موانع سیاسی در چین سبب شده تا غربی ها به راحتی تكنولوژی و دانش فنی خود را به این كشور منتقل كنند.همچنین باید توجه داشت كه وجود نیروی كار ارزان، وام های با بهره كم و نیز یارانه های صادراتی بالا در چین از دیگر عوامل موثر در پیشرفت این كشور و رشد اقتصادی چین و رسیدن آنها به چنین جایگاهی در صادرات جهان صنعتی امروز هستند.این در حالی است كه در سوی مقابل در كشور ما، بسیاری از واردات كفش های نامرغوب و بدون كیفیت تنها به منظور سودآوری بیشتر از سوی اتحادیه صنعت كفش ایران صورت می گیرد و در كنار تعرفه های پایین كفش های وارداتی با كیفیت پایین و ارزان، صادر نكردن مجوز فعالیت برای تولیدكنندگان داخلی، معضل دیگری در راه نابودی این صنعت است.

واردات غیر مجاز كفش نیز به نوبه خود تاثیراتی در ۴ ساله اخیر بر بازار قیمت ها گذاشته است.همانطور كه می دانیم، متاسفانه اكثریت مردم به دلیل فرهنگ نامناسب و توانایی مالی خود، فقط به قیمت اجناس موجود در بازار توجه دارند.گرچه در این بین نمی توان نقش عمده ظاهر كفش و شكیل بودن آن را به عنوان علت اصلی تقاضا (خرید) ساده انگاشت، اما با اندكی تامل در فعل و انفعالات بازار تولیدات داخلی و واردات و با در نظر گرفتن قاچاق كالا، تنها به ی ك نقطه عطف مشترك در رابطه با صنعت كفش ایران می توان رسید: شرایط رقابت در بازار كفش ناعادلانه است و در هر صورت به نفع طرف خارجی است. برای مثال، كفش هایی كه از جنس مصنوعی ساخته می شوند، با استانداردهای روز دنیا فاصله دارند، اما این امر در مورد تولیدات خارجی هیچ گاه به چشم نمی آید و برعكس در مورد تولیدات داخلی با اینكه از مواد اولیه مرغوب و طبیعی و مناسب ساخته می شوند، مشهود می نماید و این تنها به تكنولوژی ساخت و دانش روز این صنعت برمی گردد كه چگونه محصولی چشم نواز در عین حال بدون كیفیت اما با قیمتی مناسب را تولید كنند. البته برخی از كارشناسان این صنعت بر این باورند كه صنعت كفش داخلی قبل از واردات كفش نیز دچار مشكل افزایش تولید بوده كه این مسئله با بحران واردات بی رویه كفش چینی به بحرانی مبدل شده كه باعث ركود بعضی از كارخانه های مهم نیز شده است.در حقیقت به علت بیشتر بودن عرضه نسبت به تقاضا در بازار كفش ایران و همزمان عدم حمایت دولت از صادرات به وسیله یارانه های مناسب دولتی، بحث صادرات تولیدات صنعتی بكلی به دست فراموشی سپرده شده است.كاملا واضح و روشن است وقتی كه تولید از مصرف بیشتر است، باید بخشی از تولید صادر شود و در غیر این صورت باید واحدهای تولیدی حذف شوند كه در كمال تعجب در كشورمان راه حل دوم بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.عدم دسترسی به بازار صادراتی، نداشتن تكنولوژی مناسب، عدم سرمایه گذاری كشورهای صنعتی صاحب دانش فنی و روز دنیا در ایران و نبود مواد اولیه با كیفیت از مشكلات صنعت كفش ایران برای رقابت در بازار جهانی از یك سو و از طرف دیگر ورود انبوه كالای قاچاق بویژه از كشور چین بدون پرداخت عوارض، موجب تضعیف صنعت كفش در ایران شده و این در حالی است كه برخلاف تصور خیلی ها میزان تعرفه به هیچ وجه مشكلی برای تولید ایجاد نمی كند و در پاره ای از موارد، میزان این تعرفه ها حتی بیش از حد موردنیاز است.مشكل اصلی، عدم جلوگیری از قاچاق كالا برای اعمال تعرفه و نیز عدم كیفیت مناسب كفش ایرانی نه تنها به واسطه مواد اولیه نامناسب بلكه به علت عدم طراحی، مدل و تكنولوژی ساخت مناسب، عدم اكتساب دانش فنی روز و به كارگیری نیروی متخصص توسط دست اندركاران این صنعت است.