ایست به من نزدیک نشوید

دوران نوجوانی حسّاس ترین و مهم ترین دورة زندگی است

دوران نوجوانی حسّاس‌ترین و مهم‌ترین دورة زندگی است. در این سنین تغییر و تحوّلات بسیاری هم از نظر جسمی و هم از جهت عاطفی و روانی برای نوجوان ایجاد می‌شود، یکی از ویژگی‌های دوران نوجوانی زود رنجی است. ایام نوجوانی با دگرگونی هایی در جسم و روان آنها همراه است.

نوجوان به سرعت رشد کرده و شاهد تکامل جسمانی و نیرومندی بدنی خویش است و همزمان عواطف و احساسات او دچار تحول اساسی می شود و افکار و آرزوها و نگرش او پیرامون افراد و محیط اطراف را تحت تاثیر قرار می دهد. در دوران گذر از نوجوانی تمایلات و خواهش های متضادی در او خودنمایی می کند، خودخواهی کودکانه با نوع پرستی خیرخواهانه را درمی آمیزد و او را در برزخی میان کودکی و بزرگسالی رها می سازد و دچار نوعی بی ثباتی عاطفی و روانی و فکری می شود که از آن «بحران بلوغ» یاد می کنند؛ این بحران، نوجوان را در یک وضعیت مبهم و پیچیده ای قرار می دهد که نمی داند چه باید کرد، همین عدم اطمینان نسبت به نقش خود، موجب مشکلات زیادی برای نوجوان می شود و او را زودرنج و دو دل و بی ثبات می سازد. بنابراین جوانان نباید فکر کنند که دچار مشکل خاصی هستند این ویژگی مربوط به این دورة سنی است.

افراد دیگر هم تا حدودی این حالت را تجربه کرده‌اند. نوجوانان خیلی زود تحت تأثیر احساسات قرار گرفته، بی‌حوصله و تندخو می‌شوند. زودرنجی و بی‌قراری باعث می‌شود که خلق و خوی تحریک‌پذیر داشته باشند، به کوچکترین محرکی برانگیخته گردند. به سرعت نسبت به فردی علاقه‌مند شده، ممکن است همین فرد موردنظر در او ایجاد تنفر نماید. در این‌گونه مواقع خشونت و یا تنبیه نتیجه‌ای ندارد و نوجوان را دچار احساسات شدید نموده، در او عکس‌العمل دفاعی را به‌وجود می‌آورد. حساسیت ها و هیجانات ناشی از زودرنجی که از خصوصیات این دوران است, اغلب به علت تغییر و تحولات غدد داخلی و میزان ترشح هورمون ها و نوع تربیت و آموزش دوران گذشته است که در مجموع وضع زندگی عاطفی نوجوان را تغییر می دهد.

یکی از علت‌های اصلی زودرنجی در دورة نوجوانی این باشد که نوجوانان توقعات بسیاری از والدین و اطرافیان خود دارد و چون آنها نمی‌توانند نیازمندی‌ها و توقّعات وی را برآورده کنند، از آنها می‌رنجند

چنان که گاهی با کوچک ترین برخوردی عصبانی می شود و به هنگام عصبانیت و خشم ممکن است به گریه متوسل شود و یا غمگین و افسرده به تنهایی پناه ببرد. لذا آن چه خطرناک است و جای نگرانی دارد، باقی ماندن این حالت است. یعنی باید به گونه‌ای برنامه ریزی شود که حالت زودرنجی پس از مدت زمان کوتاهی در فرد خاموش شود و گرنه ممکن است در دراز مدت، مشکلات بسیاری را بدنبال داشته باشد،‌ که از جمله آنها اعتماد به نفس ضعیف، افسردگی، یأس و ناامیدی و... می‌باشد. عدم تعادل و بی ثباتی عاطفی یکی از بارزترین ویژگی های این دوره است.

بیشتر وقت ها نوجوانان به هنگام بروز خشم نمی توانند رفتار و گفتارشان را کنترل کنند. خیلی زود متأثر می شوند.

به خصوص زمانی که احساس می کنند کسی به حرفشان گوش نمی دهد. به همین خاطر دست به اعمال ناخوشایندی می زنند و سپس پشیمان شده خود را سرزنش می کنند. شاید یکی از علت‌های اصلی زودرنجی در دورة نوجوانی این باشد که نوجوانان توقعات بسیاری از والدین و اطرافیان خود دارد و چون آنها نمی‌توانند نیازمندی‌ها و توقّعات وی را برآورده کنند، از آنها می‌رنجند و یا اینکه چون احساس استقلال می‌کنند و می‌خواهند کمتر تحت کنترل و نظارت والدین باشند و از سوی دیگر دوست دارند در مسایل خانواده و آینده زندگی خود تصمیم بگیرند و نظرشان محترم باشد، اگر با موافقت والدین روبرو نشود، سخت از آنها می‌رنجند. این حالت ممکن است در فرد بصورت عادت تبدیل شود، به گونه‌ای که از دیگران هم بدون دلیل برنجد. بنابراین شناخت فرایند این حالت و این که چه عوامل و زمینه‌هایی باعث این حالت شده است، بسیار مهم می‌باشد.

● سخنی با نوجوانان

راهکارهایی که می‌توانید با استفاده و تمرین آنها این حالت را در خویشتن کاهش دهید، عبارتند از:

● کاهش انتظارات از دیگران

از دیگران انتظار نداشته باشید که کاری برای شما انجام دهند، بلکه بیشتر سعی کنید اعتماد به نفس را در خود تقویت نموده و روی پای خود بایستید. البته این بدین معنا نیست که از تجارب و نظرات دیگران هم استفاده نکنید. بلکه در عین حال که با افراد بزرگتر از خود، والدین، معلمان و... در مورد مسایل زندگی و آینده‌تان مشورت می‌کنید، سعی کنید که کارهای‌تان را خودتان انجام دهید. اعتماد به نفس و داشتن روحیة خودباوری، بخشی از عوامل موفقیّت شما محسوب می‌شود.

● بینش مثبت داشتن نسبت به دیگران

یکی دیگر از راهکارهایی که می‌تواند مفید باشد، این است که نسبت به دیگران نگرشی مثبت داشته باشید، زیرا ممکن است علت رنجش از دیگران این باشد که نسبت به آنها دید منفی داشته و فکر می‌کنید که همه مخالف شما هستند و شما را دوست ندارند، این تصور باعث می‌شود که بدون دلیل از دیگران برنجید. اگر بعد از این نگرش خود را نسبت به دیگران تغییر دهید و بپذیرید که همه شما را دوست دارند اگر هم در مواردی به شما تذکر می‌دهند یا سخت می‌گیرند،‌ از آن جهت است که شما برای آ‌ن‌ها مهم هستید و همه نگران حال شما هستند، از باب دلسوزی به شما تذکر می‌دهند. حتّی ممکن است در برخی موارد رفتار و نحوة عمل‌کرد دیگران با شما ناخوشایند باشد، این تا حدودی مربوط به این می‌شود که دیگران در روش برخورد، نقص دارند امّا هدف آنها خیر است. لذا اگر اینگونه فکر کنید، هیچ گاه از دیگران نمی‌رنجید.

یکی دیگر از راهکارهایی که می‌تواند مفید باشد، این است که نسبت به دیگران نگرشی مثبت داشته باشید، زیرا ممکن است علت رنجش از دیگران این باشد که نسبت به آنها دید منفی داشته و فکر می‌کنید که همه مخالف شما هستند و شما را دوست ندارند، این تصور باعث می‌شود که بدون دلیل از دیگران برنجید

● توجه به پیامدهای منفی حالت رنجش از دیگران

اگر بصورت جدّی درصدد اصلاح این حالت نباشید، زودرنجی به مرور زمان تبدیل به عادت و حتی یک ویژگی شخصیّتی در شما خواهد شد و پیامدهای منفی بسیاری را بدنبال خواهد داشت. هیچ‌گاه نمی‌توانید در زندگی خود موفّق شوید و با دیگران ارتباط صمیمی و عاطفی برقرار کنید، توجه به این مسایل، ضرورت بازنگری و تصمیم جدّی در جهت رفتار شما را می‌طلبد که نسبت به دیگران نگرش مثبت داشته و اعتماد به نفس را در خویشتن تقویت نمایید. علت زودرنجی خویش را شناسایی نموده، در جهت حلّ آن بکوشید

امکان ندارد که زودرنجی شما بدون جهت و بی‌دلیل باشد، حتماً دلیل و علّتی دارد ولو این که شما آن را نشناسید. بنابراین سعی کنید علت آن را بشناسید، هر موقعیتی که برای شما ناراحت کننده است از آن دوری نموده و یا از قبل تمرین کنید که اگر در چنین موقعیّتی دچار شدید چگونه باید برخورد کنید. به جای زودرنجی، صبر و تحمل خویش را بالا برده و روحیة مقاومت، سرسختی و عزّت نفس را در خویش تقویت نمایید.

نوجوان می خواهد به دیگران بقبولاند که فرد مهمی هستند. اثبات این امر که او چندان هم مهم نیست او را می رنجاند.

فرآوری : کهتری

منابع:

اندیشه قم/مجله الکترونیکی ویستا/روان پویا