چالش های شاهزاده جوان

برای شاهزاده جوان هیچ اتفاقی بدتر از این نبود كه در پهلوی راست وچپ او دو حكومت رقیب قد برافرازند, اما این نتیجه یك قمار سیاسی بودكه عبدالله دوم در دوواقعه بس مهم انتخابات عراق وفلسطین بدان دست زد بازیگر بزرگ خاورمیانه اكنون به بازنده اصلی درحوادث خاورمیانه تبدیل شده است

برای شاهزاده جوان هیچ اتفاقی بدتر از این نبود كه در پهلوی راست وچپ او دو حكومت رقیب قد برافرازند، اما این نتیجه یك قمار سیاسی بودكه عبدالله دوم در دوواقعه بس مهم انتخابات عراق وفلسطین بدان دست زد. بازیگر بزرگ خاورمیانه اكنون به بازنده اصلی درحوادث خاورمیانه تبدیل شده است.

تاكنون سهم خاندان هاشمی از بازار سیاست خاورمیانه بحران و چالش بوده است واین راهی است كه شاهزاده جوان انتخاب كرده است.

امروز در گذر از بندرعقبه نه از حضور سرمایه گذاران خارجی نشانی می یابی نه از كاروان بزرگ كامیونهایی كه روزگاری نه چندان دور منابع تغذیه دوجبهه فلسطین وعراق بودند. تنشهای سیاسی، تجارت را درسرزمینی كه شاهرگ آن بازارچه های مرزی هستند به شدت كساد كرده است واین علتی ندارد جز اینكه بازیگران سیاسی در امان تغییر كرده اند.

شش سال پس از جابه جایی قدرت در امان،اردنیها اكنون آرام آرام تأثیرات گردش قدرت را بر زندگی اجتماعی خود حس می كنند. هفت سال سیاست و حكمرانی به آزمون و خطا گذشته است و گردونه سیاست در امان هنوز بر مدار آزمایش و خطا می چرخد.

چهره زندگی در اردن امروز شباهت خیلی اندكی به دوران رفاهی شاه حسین دارد. پسر بر جای پدر نشسته است اما سیاست شاهزاده جوان گرهی از اقتصاد بحران زده اردنیها نگشوده است. عبدالله دوم به ظاهر همان راه اسلاف خود را می رود. او متحداستراتژیك آمریكا است ودوستی امان با تل آویو را همچنان حفظ كرده است. اما دیپلماسی او به نتایج و برآیندی غیر از میراث سیاسی پدر انجامیده است.

اگر دیروز دیپلماسی منبع ارتزاق جامعه شش میلیونی اردن بود، اكنون سیاست خارجی به میدان زورآزمایی سیاسی تبدیل شده است. جای آن رجال عملگرای ایام جنگ سرد را سیاستمدارانی جوان گرفته اند كه آرزوهای خود را درالگوی نو ظهوری از ایدئولوژی پان عربیسم می جویند. حاكمان جدید بر اندام آن حكومت سكولار لباسی از ایدئولوژی عروبت پوشانده اند، شاهزاده جوان پرچم اتحاد اعراب رابر افراشته است و اعراب سنی را به جبهه آرایی در برابر شیعیان فرا می خواند، پرچمی كه سالهاست در جنبش محافظه كاری عرب به دست شاه حسین و سلاطین سكولار عرب بر افتاده است.

به هر تقدیر نسل جدید حكمرانان امان سیر و سلوكی متفاوت پیش گرفته اند. عبدالله دوم بویژه در سه سال اخیر كه خاورمیانه به آزمایشگاه اراده سیاستمداران عرب تبدیل شده در نقش حاكمی تكرو و جنجالی ظاهر شده است. حاكمی كه بر خلاف ذائقه امروز عرب سودای آن داردكه دیپلماسی راباچاشنی نزاع وكشمكش پیش برد. چندانكه امروزپای اردن را به چندین محور نزاع كشانده است.

روزی اورا در نقش مخالف سرسخت جریان مقاومت اسلامی می بینیم و روزی دیگر در كسوت همسایه ای جاه طلب كه به تقابل با برادران عرب خود در غزه وبغداد رفته است. گاهی دست در دست قدرتهای فرامنطقه ای به مقابله ایران وسوریه می آید وگاهی دیگر لباس منجیان رابه تن می كند و در نقش میانجیگران دعواهای بزرگ، تهران و واشنگتن را به پای میز مذاكره فرامی خواند.

این چنین است كه سیاست ودیپلماسی در امان امروز تعریف و منطقی متفاوت از ریاض، دمشق و قاهره دارد. رفتارهای عبدالله دوم آهنگی مجزا از اركستر سیاسی اعراب دارد. شمایل سیاسی این حاكم جوان با لژیونهای دهه ۵۰و۶۰عرب بیشتر همخوانی داردتا رجال محافظه كارعرب در قرن۲۱.

در ایامی كه رهبران عرب در مسیر كاستن از دخالت آمریكا در خاورمیانه گام بر می دارند او از گلوگاه اردن برای نظامیان آمریكایی راه می گشاید تا جایی كه بنا به دستوراو مجلس سفلای پارلمان اردن پیش نویس موافقتنامه ای جنجالی را تصویب می كند كه بر اساس آن شهروندان آمریكایی از تعقیب قضایی برای جنایات جنگی مصون شوند.

عبدالله دوم حتی از این ابایی ندارد كه بر خلاف سنت امروز اعراب دروازه های بندر عقبه را به روی تروریستهاو گروههای مطرود منطقه بگشاید، چنانكه روزی میزبان فراریان منافقین می شود وبه استقبال خواننده مخصوص رجوی می رود و روزی دیگركمر به اخراج فرزندان اصلی اردن _فلسطینیان _ ازخانه ودیارشان می بندد. یا با پا گذاشتن بر احساسات اعراب موافقت می كند به دو دختر صدام و ۹ فرزند آنها اجازه دهد تحت حفاظت دولت به این كشور بازگردند.

به این ترتیب اندیشه های بلند پروازانه عبدالله دوم جامعه فقیر اردن رادر خاورمیانه جدید با رشته انبوهی ازمناقشات سیاسی دست به گریبان كرده است.

براستی آیا رشته زمامداری در سومین بازمانده خاندان هاشمی با خطراز هم گسیختگی روبرواست؟ این سؤال بسیاری از سیاستورزان هوشیار عرب است كه موج تحولات اردن پس از مرگ شاه حسین رابا اضطراب دنبال می كنند. آرام ترین پایتخت جهان عرب در پس جنگهای چهارگانه اكنون در آسمان خودتوده ای از ابرهای تیره را می بیند.

اردن دوران ملك عبدالله كه از ۱۹۹۹ بر تخت قدرت تكیه زد،شاید در میان جوامع عربی مبهم ترین چشم انداز رادارد. تنها دستاورد او از همپیمانی پر دردسربا نو محافظه كاران واشنگتن این بوده كه اردن در سال ۲۰۰۰ میلادی در سازمان تجارت جهانی پذیرفته شد.دولت عبدلله دوم در ششمین سال خود اكنون با چالشهای چند سویه ای مواجه است كه در این مجال برخی از مهمترین مسائل گریبانگیر او را از نگاه می گذرانیم:

●جبهه مخالفان داخلی

عبدالله دوم در عرصه داخل با دو رشته از مخالفتها ومخالفان روبرواست: گروهی كه برای آزادی سیاسی و اصلاح در نظام پلیسی امان مبارزه می كنند و خواهان تغییر اساسی در سیاستهای داخلی وخارجی او هستندوگروهی دیگر كه همنوا با بنیادگرایان، حكومت امان را در لیست سیاه خود و در ردیف نظامهای نامشروع قرارداده است. اینان ازافراط حكومت امان در همپیمانی با آمریكا و رژیم صهیونیستی عاصی هستند و امان را پایگاه اصلی ستیز با اسلام گرایان می شناسند.

در حالی كه دسته اول احزابی دیرپا ونام آشنا در عرصه خاورمیانه است وفعالیتی علنی وقانونی داردجریان دوم نیرویی نوپدید،مسلحانه ومخفی است. نمودهای مبارزات گروه اول اجتماعات قانونی و حركتهایی است كه در دانشگاهها، خیابانها و پارلمان اردن جریان دارد ومصادیق حركت گروه دوم حملات مسلحانه به مراكز ومقامات است كه بزرگترین آن در نهم نوامبر دیده شد. (شامگاه چهارشنبه، ۹ نوامبر، در برابر سه هتل هایت، رادیسون و دیز این در امان، كه از مراكز اقامات جهانگردان خارجی است، انفجارهای شدیدی روی داد كه در نتیجه آن، تاكنون كشته شدن شصت و هفت نفر و زخمی شدن حدود سیصد نفر گزارش شده و به ساختمان هتل ها خسارات گسترده ای وارد آمد.)

نادر فیروزی

---