رونق بازار ال ان جی

گاز طبیعی مایع شده ال ان جی مایعی است روشن, بی رنگ و بی بو که بخش اعظم آن از گاز متان تشکیل شده است این گاز از عمل سردسازی گاز طبیعی در دمای ۱۶۱ درجه سانتی گراد به دست می آید این مایع در فشار اتمسفر به صورت مایع جوشان ذخیره می شود و انتقال می یابد حجم گاز طبیعی پس از سرد شدن به یک ششصدم کاهش می یابد هر چه درصد متان در گاز بالاتر باشد, شرایط فیزیکی ال ان جی مناسب تر است وجود سولفور و نیتروژن در گاز طبیعی سبب می شود که هزینه خارج کردن این عناصر پیش از مایع سازی افزایش یابد

با بررسی میزان آلایندگی گاز طبیعی در قیاس با دیگر سوخت ها می توان دریافت که گاز طبیعی کمترین درصد انتشار co۲ را دارد. میزان انتشار co۲ در گاز طبیعی ۶/۵۳ درصد، پروپان ۶۷ درصد، بنزین ۷/۷۲ درصد، نفت گاز ۲/۷۶ درصد، نفت کوره ۳/۷۹ درصد و زغال سنگ ۱/۸۲ درصد به ازای یک واحد گرما(Kg co۲/Gj) است.

تجارت بین المللی گاز طبیعی مایع از سال ۱۹۶۴ با صادرات الجزایر آغاز شد. امروزه تجارت بین المللی گاز طبیعی به شدت رشد یافته است؛ به گونه ای که میزان گاز طبیعی مبادله شده در سال ۲۰۰۳ به ۸/۱۶۸ میلیارد متر مکعب (۱۲۲ میلیون تن) رسیده که این رقم در حدود ۲۷ درصد از کل تجارت جهانی گاز طبیعی مایع را شامل می شود.هم اکنون کشورهای اندونزی (۲۲ درصد از کل صادرات جهان)، الجزایر، مالزی، قطر، استرالیا، برونئی، نیجریه، عمان، ابوظبی، ترینیداد، آمریکا، لیبی و از سال ۲۰۰۵ مصر، صادرکنندگان گاز طبیعی مایع در جهان هستندو ژاپن، بزرگ ترین وارد کننده گاز طبیعی در جهان است که حدود ۵۲ درصد از کل تولید جهان را در سال ۲۰۰۳ مصرف کرده است. پس از ژاپن، کره جنوبی، فرانسه،اسپانیا و آمریکا، از بزرگ ترین مصرف کنندگان این محصول به شمار می روند. افزایش تقاضای گاز طبیعی کشورهای آمریکای شمالی و ناتوانی در افزایش ظرفیت تولید گاز طبیعی برای پاسخ گویی به نیاز این کشورها، سبب خواهد شد که کانادا و مکزیک و به ویژه آمریکا در سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ به بزرگ ترین متقاضیان ال.ان.جی تبدیل شوند.

زنجیره انتقال گاز طبیعی مایع شامل بخش های ذیل است:

- برداشت، فرآورش و انتقال گاز

- فرآورش و رساندن مشخصات گاز طبیعی به خصوصیات لازم برای مایع سازی

- مایع سازی گاز طبیعی

- ذخیره سازی و بارگیری

- انتقال به وسیله تانکرهای مخصوص گاز طبیعی مایع

- پایانه ای برای دریافت و نگهداری گاز طبیعی مایع

- تبدیل گاز طبیعی مایع به گاز

گاز طبیعی مایع باید در دمایی نزدیک به دمای جوش متان(۴۹/۱۶۱درجه سانتی گراد زیرصفر) نگهداری شود.

گاز طبیعی با فشار به مایع تبدیل می شود، سپس با پایین آوردن دما، فشار را کاهش می دهند تا گاز طبیعی بتواند در فشار اتمسفری همچنان مایع باقی بماند. به دلیل وجود هیدروکربن هایی غیر از متان، گاز طبیعی در یک محدوده دما به مایع تبدیل می شود. هرچه مقدار هیدروکربن های سنگین افزایش یابد، دمای آغازین مایع سازی افزایش می یابد.نخستین آزمایش های مایع سازی گاز طبیعی از سال ۱۹۳۴ در شوروی سابق و سال ۱۹۴۰ در آمریکا آغاز شد. شرکت های شل، اکنسس و لینده از صاحبان جدید فناوری ال.ان.جی هستند. فناوری انحصاری شرکت شل، نخستین بار در پروژه در حال ساخت ساخالین (روسیه) و فناوری شرکت لینده، نخستین بار در پروژه در حال ساخت اسنویت(نروژ) به کار گرفته خواهند شد. واحدهای فرآورش با ظرفیت ۵۰ هزار تا ۳۰۰ هزار مترمکعب در روز، کوچک به شمار می آیند. این واحدها برای آن که بتوانند پاسخ گوی نیاز متغیر بازار باشند، سیستم ذخیره سازی دارند. هنگامی که مصرف کمتر از تولید باشد، گاز طبیعی مایع ذخیره می شود و هنگامی که مصرف بیشتر از تولید باشد، گاز طبیعی مایع ذخیره شده، تبخیر می شود. این واحدها معمولاً یا با سیکل سرماسازهای مختلط یا به وسیله گازی مانند نیتروژن عمل می کنند. اصول مختلفی برای مایع سازی گاز طبیعی در خارج از ساحل و در مناطق دشوار (Difficult Area) وجود دارند که به دلایل اقتصادی تاکنون عملی نشده اند. در حال حاضر، حدود ۱۴۰ کشتی ال.ان.جی در تجارت گاز طبیعی شرکت دارند و تحقیقات وسیعی برای افزایش ظرفیت این نوع کشتی ها در حال انجام است. برای مثال، قطر، سفارش ساخت کشتی های ۲۰۰ هزار متر مکعبی را برای پروژه Rasgas۳ که بازار هدف آن انگلستان است، بررسی می کند. هم اکنون مطالعات وسیعی برای ساخت کشتی های ۱۴۵۰۰۰ متر مکعب به بالا آغاز شده است. گفتنی است که در بیشتر پایانه های ال.ان.جی مهم دنیا از جمله ژاپن؛ بزرگ ترین مصرف کننده ال.ان.جی، محدودیت پهلوگیری برای اندازه های بزرگ وجود دارد که شاید همین مشکل در سال های اخیر، سبب کندی در افزایش ظرفیت کشتی ال.ان.جی شده است. در حال حاضر، ۹ کارخانه ساخت کشتی ال.ان.جی در جهان فعال است؛سه کارخانه در ژاپن، سه کارخانه در کره جنوبی و دو کارخانه در فرانسه و یک کارخانه در اسپانیا. هنگامی که کشتی به پایانه دریافت کننده(Receiving Terminal) می رسد، گاز طبیعی مایع تخلیه و تبخیر می شود. در واحدهای باز(Open Rack)، گاز طبیعی مایع داخل لوله های عمودی به وسیله آب، که به صورت لایه ای در خارج لوله ها قرار دارد، تبخیر می شود. هزینه نصب و راه اندازی این واحدها زیاد است و به آب فراوان نیاز دارد، ولی هزینه عملیاتی آن اندک است. در واحدهای احتراق(Submerged Combustion) گاز طبیعی مایع درون لوله های مارپیچی که در حمام آب گرم قرار دارد، تبخیر می شود. هزینه نصب و راه اندازی این واحدها اندک ولی هزینه عملیاتی آن گران است. گاز طبیعی مایع، یک فناوری شناخته شده و اقتصادی برای انتقال حجم بالای گاز از طریق کشتی به بازارهای دوردست است. نزدیک به ۳۵ سال از آغاز تجارت بین الملل ال.ان.جی می گذرد و در این سال ها تحولات زیادی در فناوری آن صورت گرفته است. این تحولات، هزینه های سرمایه گذاری را تا حد زیادی کاهش داده و استفاده از این فناوری را اقتصادی تر کرده است؛ از این رو کشورهای دارنده ذخایر گاز، تمایل بیشتری به تولید و صادرات ال.ان.جی یافته اند.

به رغم موفقیت طرح های ال.ان.جی، این انرژی که شاید بتوان آن را گاز طبیعی تغییر شکل یافته نامید، درصد بسیار پایینی از تولید گاز طبیعی را به خود اختصاص داده است(تقریباً نزدیک به ۵ درصد کل تولید جهانی گاز). با این حال، انتظار می رود در آینده ای نزدیک، شاهد شکوفایی طرح های جدیدی دراین زمینه باشیم که البته برخی از آنها در چندین دهه بررسی شده اند. هرکشوری نمی تواند بازاری بالقوه برای ال.ان.جی به شمار می آید. در این باره معیارهایی وجود دارد؛ از جمله آن که منابع داخلی انرژی می باید محدود وگران باشند و دسترسی به اکتشاف و توسعه هزینه بر باشد؛ تولید داخلی زغال سنگ محدود و پرهزینه باشد؛ موقعیت جغرافیایی کشور برای دریافت ال.ان.جی مناسب باشد؛ واردات گاز طبیعی به صورت خط لوله ناممکن و یا بسیار پیچیده و از نظر واردات محدود باشد و... از آنجا که گاز طبیعی می تواند جانشین مناسبی برای فرآورده های نفتی باشد، کارخانه های کنونی با سوخت نفت کوره می توانند بدون وجود مشکلات چندانی، گاز را به مصرف برسانند. به عنوان یک سوخت دیگ بخار، ال.ان.جی از نظر کیفی بسیار شبیه به سوخت مرغوب دیزل است. سولفور کم، هزینه پایین و کارآیی بالای این سوخت آن را برای استفاده در توربین های گاز و سیکل تركیبی نیروگاه ها مناسب می سازد. گاز طبیعی، کربن کمتری را در مقایسه با زغال سنگ و یا نفت متصاعد می کند. پیشرفت های اخیر در تجارت ال.ان.جی زمینه های بهینه سازی نسبی عملیات ال.ان.جی را فراهم آورده و رشد آتی این صنعت را خوش بینانه تر ساخته است. تجارت تک محموله ای ال.ان.جی که از سال ۱۹۹۲ رایج شده، حدود ۴ درصد کل بازار ال.ان.جی را به خود اختصاص داده است. توسعه فروش SPDT و به ویژه حمل محموله های ال.ان.جی به بازارهای دوردست که از سال ۱۹۹۳ با فروش یک محموله ال.ان.جی به اروپا آغاز شد، سبب تحول در ساختار تجارت ال.ان.جی خواهد شد. چند سال قبل، تنها سه بازار در تجارت جهانی ال.ان.جی شناخته شده بودند: آسیا، پاسیفیک، آمریکا و اروپا که به شدت نیز از یکدیگر جدا بودند و حتی سیستم های قیمت گذاری آنها نیز متفاوت عمل می کرد . اما اکنون انتقال ال.ان.جی در مسافت هایی بسیار طولانی، به ویژه حمل تک محموله در حال افزایش است. برای مثال در سال ۲۰۰۰، ۴۴ محموله و در سال ۱۹۹۹، ۴۱ محموله به این شکل عرضه شد.

تجدید ساختار بازار ال ان جی

چند عامل اصلی سبب تجدید ساختار بازار ال.ان.جی شده اند؛ از جمله آن که تقاضای بالای آمریکا برای گاز و افزایش قیمت های گاز در بازار آمریکا سبب شده است. تا در این کشور، خرید محموله های ال.ان.جی انعطاف بیشتری از خود نشان دهند و از سوی دیگر، مقررات زدایی در اروپا سبب شده تا خریداران جدید گاز به دنبال منابع جدید عرضه باشند. در واقع بازار ال.ان.جی هم اکنون بیش از گذشته به استفاده از قراردادهای SPOT تمایل دارد. رویدادهای اخیر در بازار ال.ان.جی بیش ازپیش این فرضیه را که بازار به سوی بازاری نظیر نفت خام پیش می رود، تقویت کرده است. این رویدادها در واقع تصمیم هایی است که شرکت های فعال در بخش گاز در زمینه مشارکت در طرح های ال.ان.جی گرفته اند که با الگوهای سنتی پیشین این بازار متفاوت است. این تصمیم ها شامل فروش ال.ان.جی بدون ذکرمنبع عرضه، سفارش کشتی های حمل ال.ان.جی بدون تعیین مسیر؛ عقد قراردادهای خرید ال.ان.جی بدون معرفی مبدأ عرضه و توسعه و اجاره پایانه های وارداتی بدون عقد قرارداد خرید و فروش مرتبط با آن هستند.

افزایش تقاضا برای گاز در جهان، سبب گشوده شدن بازارهای جدید برای عرضه ال.ان.جی شده است. آسیا، بزرگ ترین منطقه واردکننده ال.ان.جی در جهان، در سال ۱۹۹۹، ۹۲ میلیارد مترمکعب ال.ان.جی وارد کرده و کل صادرات این محصول در جهان ۲/۱۴۲ میلیارد مترمکعب بوده است. بیشترین قراردادهای خرید و فروش ال.ان.جی آسیا از نوع بلند مدت (long-term) هستند. در تجارت ال.ان.جی آسیا دو بازار هند و چین نیز، پیش تر برنامه های وسیعی را برای واردات ارائه کرده اند. اگر این دو بازار از بازارهای ژاپن و کره ثبات کمتری داشته باشند، می توانند در آینده مصرف ال.ان.جی را بالا ببرند. در چین برنامه های وسیعی برای استفاده هرچه بیشتر از گاز در دست بررسی و اجراست و ال.ان.جی می تواند نقش مهمی در عرضه گاز این کشور در آینده داشته باشد. چین پیش تر شرکت بی.پی را به عنوان شریک خود در ساخت اولین پایانه واردات ال.ان.جی انتخاب کرده است. براساس توافق ها، بی.پی و شریکان چینی آن یک مطالعه امکان سنجی مشترک برای ساخت پایانه ال.ان.جی آغاز کرده اند كه پس از تایید دولت چین، شرکتی مشترک برای ساخت و عملیاتی کردن آن تأسیس خواهند کرد.

---