رهایی از پریشانی

شعر موجب بروز خصایص انسانی در افراد می شود چرا كه شیرهٔ تجربیات و حالات خوش و ناخوش افراد مختلف را به دیگران منتقل می كند

«شعر در حقیقت واكنش عمیق و روحی انسان به خلسه‌ها و لحظه‌های پرشوری است كه گه‌گاه دچار آن می‌شویم. شعر طریقی است كه بوسیله آن انسان در باورپذیر كردن دنیای اسرار آمیز درون و اطراف خود می‌كوشد. شعر آواز است، حسرت است، گریه است و گاهی یكی از این هاست و گاهی تمامی این احساسات را شامل می‌شود. »

«شعر موجب بروز خصایص انسانی در افراد می‌شود چرا كه شیرهٔ تجربیات و حالات خوش و ناخوش افراد مختلف را به دیگران منتقل می‌كند. وزن و عبارات شعر خاصیتی دارد كه هیچ چیز دیگری را نمی‌توان جایگزین آن كرد. »

«در حقیقت شعر تنها ابزاری است كه به كمك آن می‌توان دیگران را به خلوت و تنهایی خود راه داد. ساختار احساسی،عقلانی و جسمانی شعر به گونه‌ای است كه با آن می‌شود قلب انسان‌ها را لمس كرد و از احساسات آنها با خبر شد، در حقیقت خواندن شعر به معنای دوباره تجربه كردن این تجربیات توسط فردی است كه آنها را می‌خواند. شعر در حقیقت، دریچه‌ای است میان دو نفر یا افراد زیادیكه به هر جهت در اتاقی مبهم و كم‌نور زندگی می‌كنند.»

این عبارات در مقدمه كتاب شعردرمانی دكتر لی دی از زبان افرادی كه از این شیوه برای درمان استفاده كرده‌اند، آمده است. اغلب افرادی كه در گروه‌های شعر درمانی شركت می‌كنند، هرگز شعری نمی‌سرایند و یا اگر شعری می‌گویند، شعر موفقی نیست، و همین امر گاهی سبب می‌شود كه تصمیم به ترك گروه بگیرند اما در نهایت این كار را نمی‌كنند.

توضیح این مطلب مهم است كه آنها نمی‌توانند شعر بنویسند، اما این نیاز را در خود احساس می‌كنند كه به گروه‌های شعردرمانی ملحق شوند، و در بحث‌ها و مكاشفه‌های گروه شركت كنند. نكته مهم این است كه این جلسات، مثل كلاس‌های درسی با نمره سروكار ندارد و هیچ تصحیح و تغییری در كارهای ارائه شده صورت نمی‌گیرد مگر افراد شركت‌كننده خود علاقمند به اجرای آن باشند.

درحقیقت در این نشست‌ها جایی برای نقد و بررسی آثار دیگران نیست هر چند كه به نوعی با ابراز عقاید و افكار خود مكاشفه‌ درونی و بیرونی برای افراد شكل می‌گیرد. و در اصل كار متخصصان بعد از این مرحله آغاز می‌شود.

در این جلسات، هر بار یك شعر ارائه می‌شود، و در بعضی مواقع مطابق با استانداردهایی كه تعیین شده ارائه هر شعر با موزیك درمانی همراه می‌شود.

غالبا احساساتی كه در شعر وجود دارد یكی از عواملی است كه موجب تسخیر گروه شركت كننده می‌شود. اگر حس و حال افسردگی در جمع غالب بود شعری با موضوع افسردگی كمك كننده خواهد بود تا احساس امیدواری و خوش بینی بر جمع غالب شود. رعایت همین اصول ساده موجب تسلی افراد گروه می‌شود چرا كه آنها متوجه می‌شوند تنها كسانی نیستند كه دچار مشكل‌اند و افرادی هستند كه آنها را درك می‌كنند و مثل آنها این احساسات را تجربه می‌كنند و در مورد آن می‌نویسند. و بدین ترتیب شركت‌كنندگان می‌توانند ناامیدی و احساسات خود را با آنها قسمت كنند.

گاهی اوقات یك شعر دوبار یا بیشتر توسط افراد گروه خوانده می‌شود، این كار باعث می‌شود تا افراد تمركز و توجه بیشتری به شعر و مفاهیم نهفته در آن داشته باشند. این كار به این جهت انجام می‌شود تا شعر و ارزشهای آن بهتر جایگزین افكار ناخوشایندی شود كه در فكر و ذهن شركت كنندگان جای دارد.

معمولا بعد از خواند شكر سكوتی بر جمع حاكم می‌شود. در این مواقع افراد گروه تصویرهای گوناگونی پیش روی خود دارند، ممكن است برخی با كلمات و مفاهیم شعر به دریاچه‌ یا دشتی آرام سفر كنند و برخی در صحنه‌ای غم‌آلود و ناراحت‌كننده غرق شوند، به هر حال این سكوت مانند نسیمی نوازشگر است كه پس از آن باعث می‌شود افراد به بررسی و كشف معانی موجود در شعر و تصاویر ذهنی خود كه پس از خواندن شعر شكل گرفته است، بپردازند. گاهی تنها گفتن یك كلمه در این مورد برای آنها كافی و راه‌گشاست. و گاهی آنها علاقمند به بررسی شعر و راز مخفی موجود در آن نیستند.

اما در اكثر موارد افراد شركت كننده علاقمندند تا در مورد معانی شعر و عبارات و واژه‌های آن و یا تصاویری كه در ذهن افراد مختلف شكل گرفته صحبت كنند تا به مكاشفه درونی برسند. نه به این دلیل كه درست یا غلط بودن آن احساس را درك كنند بلكه در این جمع امكان به چالش كشیدن افكار خود و صحبت كردن از آن‌ها را دارند. و این شرایط راهی را پیش روی آنها قرار می‌دهد كه افكار خود را بیرون بریزند و به نوعی فشارهای خود را تخلیه كنند، هر چند گاهی این كار بسیار سخت و پیچیده خواهد بود.

به هر حال چه افكار خود را مطرح كنند و چه این كار را انجام نشوند ، همیشه افرادی هستند كه در گروه منتظر شنیدن حرف‌های آنها هستند و همیشه آنها مورد توجه خواهند بود و هیچ گاه در مورد آنها قضاوتی صورت نخواهد گرفت.

● ساختار شعر

شعر در این شیوه از درمان لازم نیست كه قافیه داشته باشد اما لازم است كه وزن و ریتم داشته باشد. چرا كه وقتی مردم از احساسات و عواطف و قلب خود صحبت می‌كنند اكثرا با وزن و ریتمی خاص و كاملا ماهرانه این كار را انجام می‌دهند.

ریتم در بسیاری از شعرها وجود دارد و اغلب به سركوب كردن احساسات منفی شركت كنندگان كمك می‌كند و بی‌نظمی‌های موجود در افكار آنها را نظم می‌دهد. تغییر دادن آهنگ و تن شعر كمك می‌كند تا شركت كنندگان از حالتی به حالت دیگر بروند. در بعضی موارد آنها هوشیار می‌شوند و گاهی در آنها احساس درد، خستگی، ناراحتی و گوشه گیری به وجود می آورد. ریتم و آهنگ شعر كمك می‌كند تا اگر شركت‌كننده‌ای با تنش و استرس در جلسه حضور دارد با شنیدن ریتم شعر استرس و تنش را فراموش كند و یا آن را رها كند.

این ریتم در حقیقت آهنگ و موسیقی‌ایی است كه در كلمات وجود دارد، تكرار اصوات مشخصی است كه در كلمات شعر وجود دارد. تكرار اصوات خاص، شرایطی را ایجاد می‌كند كه از نظر كیفیت همانند هیپنوتیزم عمل می‌كند و حالتی را فراهم می‌كند كه مانند پلی به سوی ناشناخته‌ها است و در این شرایط هر شعر بهاری است و شركت كنندگان با حضور در این فضای آرام و لطیف كم كم آماده می‌شوند تا در مورد شعر و احساساتی كه به‌واسطه شعر در آنها به غلیان افتاده صحبت كنند و این كمك می‌كند تا آنها بیشتر از گذشته نسبت به اطراف خود دقیق باشند و با دقت و تمركز بیشتر به شعر و صحبت‌های دیگران گوش كنند. به این شكل انزوا و گوشه‌گیری در آنها شكسته می‌شود. و شعر نه تنها آنها را با خودشان آشناتر می‌كند بلكه موجب می‌شود تا آنها رابطه ‌جدیدی را با اطرافیانشان و اعضای گروه تجربه كنند.

توانایی شاعربودن در ساختار وجودی همه انسانها بالقوه وجود دارد و این امر به شركت كنندگان كمك می‌كند تا افكار خود را به راحتی به روی كاغذ بیاورند و در مورد آن صحبت كنند و دریچه‌های ارتباط با ذهنشان را بسته نگاه ندارند.

در این میان قالب و شكل شعر یكی از موارد پر اهمیت در پروسه درمان است. قالب و فرم شعر باید به گونه‌ای باشد كه انتظام و هماهنگی را از ناهماهنگی و هرج و مرج مجزا كند.

وقتی در جلسات شعردرمانی احساس قوی‌ایی توصیف می‌شود و مورد قبول واقع می‌شود، سلامت و درستی آن حس با فروكش كردن هیجانات و پریشانی‌های فرد نمایان می‌شود. رهایی از این پریشانی لذت بزرگی است كه با دیگران قسمت می‌شود و در نهایت موجب شناخت هویت واقعی فرد در گروه می‌شود.

نویسنده :آمنه فرخی

منابع

۱. Dobyns.stephen. Best Word Best Order. Essay on Poetry: New York.۱۹۹۷

۲. Poetry as Healer:Mending the Troubled Mind. New York: Vanguard press.۱۹۸۵

۳. Poetry in the therapeutic Exerience .۲end edition.۱۹۹۶

۴.The National Association for Poetry therapy Guide to Trainng. New York: NAPT. ۱۹۹۷