صفر و یک ثروت آفرین

ازارها نماد بلوغ یک اقتصاد هستند که امروز با بهره مندی از فناوری اطلاعات قدرتمندتر شده اند

فناوری اطلاعات (IT)، از طریق تسریع در کار و به تبع آن افزایش بهره وری، رشد اقتصادی را با شتاب بالاتری به حرکت وا می دارد.

البته تمام فواید اقتصاد دیجیتال (اقتصاد شبکه ای و مبتنی بر فناوری اطلاعات)، به افزایش بهره وری ختم نمی شود. مهمترین شناسه یک اقتصاد پیشرفته، درجه بهره مندی آن از بازارهای پُررونق است. امروز، بهره گیری از IT نه تنها رونق خاصی به بازارها بخشیده است، بلکه با تجمیع همزمان عرضه و تقاضا در فضای مجازی (اینترنت)، موانع کسب و کار را تا حدود زیادی کاهش داده است.

● چرا IT؟

بازارهای مجازی و ۲۴ ساعته همچون بازار تجارت ارز فارکس که اکنون در بیش از ۱۴۰ کشور دنیا شعبه دارد، یک نمونه از پتانسیل ثروت سازی IT است. کاهش هزینه های حمل و نقل، عدم نیاز به حضور یافتن در بازارها و به طور کلی، تمرکز بر کسب و کار الکترونیک، بخش دیگری از خدمت IT به اقتصاد است. صنعت مهم تکنولوژی برتر (High-Tech) که خود نقش بسزایی در ثروت سازی دارد، با کمک فناوری IT قله های ثروت سازی را درنوردیده است.

عدم استهلاک پذیری محصولات تولیدی در صنعت IT که این صنعت را از بقیه صنایع متمایز می کند، برهان دیگری است که لزوم سرمایه گذاری در آن را یادآور می شود. تولیدات نرم افزاری بر خلاف ماشین آلات، نه تنها استهلاکی ندارند که حتی به دلیل قدرت خارق العاده خود، در کسری از زمان در جای جای جهان توزیع می شوند. متأسفانه علیرغم پتانسیل زیاد ثروت سازی این صنعت، کشورمان سهم چندانی از IT جهانی را به خود اختصاص نداده است. عدم درک قدرت IT فرصت های بسیاری را از ما سلب کرده و حتی تهدید هایی هم برای ما به وجود آورده است. به عنوان مثال، حمله مخرب بد افزار استاکس نِت (Stuxnet) به نیروگاه های کشور، یک نمونه واقعی از این مسأله است. قطعاً افزایش سرمایه گذاری ها در این حوزه به موازات دیگر حوزه ها در بازه کنونی یک الزام برای اقتصاد کشور به شمار می رود. اما قبل از آن باید فکری به حال زیرساخت های IT کشور هم صورت پذیرد.

● زیرساخت هایی که نداریم!

با توجه به پتانسیلی که این صنعت در خلق ثروت دارد، باید بسیاری از شاخصه های مرتبط با آن اصلاح شوند. در حال حاضر، به دلیل آن که نظام بانکی، فعالیت های اقتصادی این صنعت را تا حدود بسیار زیادی پُرریسک می پندارد، حمایتی از آن نمی کند و این، یکی از مشکلاتی است که صنعت IT با آن روبه رو است.

امضای الکترونیک در کسب و کار ایران هنوز کاربرد پیدا نکرده است. این نقص، به این معنا خواهد بود که به عنوان مثال حداقل یک پیک برای دریافت امضای خریدار و یا فروشنده به صورت حضوری به محل یکی از طرفین رجوع کند و مجدداً آن را به فرستنده کالا تحویل دهد و این یعنی بازدهی ۵۰ درصدی در تجارت الکترونیک. البته همین بازدهی ۵۰ درصدی زمانی به دست خواهد آمد که بقیه عوامل از استاندارد لازم برخوردار باشند که قطعاً شاهد چنین استانداردی در IT ایران نمی باشیم.

به عنوان مثال، استفاده از میزبان فضای اینترنتی (Host) که به معنای فراهم ساختن فضایی است که کاربر بتواند فایل های وب گاه خود را در آن قرار دهد، یکی از شاخصه هایی است که توسعه یافتگی IT را در یک کشور نشان می دهد.

بهره مندی از این فضا در کشورمان در پایان سال ۲۰۰۸ برابر با ۲ هزار و ۸۶۰ عدد بوده، در حالی که این رقم در آمریکا معادل ۳۱۶ میلیون گزارش شده است. مشکلات پهنای باند مناسب و بالای اینترنتی، کیفیت و کمیت نامناسب کابل های فیبر نوری کنونی شبکه اینترنتی در کنار ده ها عامل زیرساختی دیگر از مشکلات این بخش به شمار می روند که باید هر چه سریع تر اصلاحات اساسی روی آنها صورت پذیرد تا بتوانیم در حوزه IT حرفی برای گفتن داشته باشیم.

● مشکلات یکی دو تا نیستند

سازمان ملل متحد طی گزارشی نشان داد که حداقل استاندارد سرعت اینترنت یا "خط فقر دیجیتال" (Digital Poverty) معادل ۳۰۰ کیلو بایت بر ثانیه است، در حالی که حداکثر سرعت کاربران خانگی در ایران معادل ۱۲۸ کیلو بایت است و تنها مؤسسات و سازمان های اداری و تجاری، حق استفاده از سرعت های بالاتر را دارند.

آمادگی الکتریکی (E-Readiness) که به معنای توانایی پذیرش، استفاده و بکار گیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در جوامع است، از دیگر عوامل تأثیر گذار بر توسعه IT یک کشور به شمار می رود.

این شاخص از طریق بررسی زیرساخت های فنی و اتصال، محیط کسب و کار، درصد قبول و پذیرش تجارت الکترونیکی توسط خریداران و فروشندگان، محیط حقوقی و سیاسی، پشتیبانی از خدمات الکترونیکی و زیرساخت های فرهنگی و اجتماعی به دست می آید. شرکت IBM، هر ساله با بررسی موارد فوق در برخی از کشورها به استخراج رتبه کشورهای مختلف جهان در این خصوص اقدام می کند که بر اساس گزارش ۲۰۰۹ این مؤسسه، ایران با نمره ۴۳/۳ از ۱۰ در رده ۶۸ از ۷۰ کشور مورد بررسی قرار داشته و تنها کشورهای قزاقستان و آذربایجان را پس از خود می بینند. گفتنی است کشور دانمارک با نمره ۸۷/۸ در رتبه اول این رده بندی قرار گرفته است. قطعاً شرایط نامساعد کسب و کار در کشور، محیط مملو از بوروکراسی و سخت تشکیل یک کسب و کار در کنار فقدان زیرساخت های لازم تجارت الکترونیک، تأثیر بسزایی در عقب ماندن کشورمان در این حوزه داشته است.

باور کنیم که غیر از نفت و گاز، حوزه های دیگری هم وجود دارند که اگر اهمیتشان از این صنایع بیشتر نباشد، کمتر نیست.