خلیجی به قدمت تاریخ پارس

به مناسبت روز ملی خلیج فارس

در دل خاورمیانه که از آن به نام مرکز دنیای قدیم یاد می‌کنند، پهنه‌ای آبی رنگ قرار دارد به نام خلیج فارس که به منزله «مرکز مرکز» شناخته می‌شود.

خلیج فارس از ۲ جهت اهمیت دارد. یکی به این خاطر که نخستین مرکز انرژی جهان است و دیگر آن که مرکز اتصال اقیانوس‌هاست و به عنوان دریایی آزاد، راه آبی برای اتصال به تمام دنیا محسوب می‌شود. از این رو حوزه خلیج فارس به خاطر شرایط ژئواستراتژیکی‌اش، ویژگی‌های خاصی را به برخی کشورهای حوزه داده که در راس این کشورها ایران است.

پس از آن که در سال‌های پایانی قرن پانزدهم کشورهای اروپایی به عنوان اولین طلایه‌داران استعمار سوار بر کشتی‌های خود راه اقیانوس هند را در پیش گرفتند و با عبور از سواحل شرقی آفریقا موفق شدند به اولین ایستگاه تجاری ایرانیان و مسلمانان که همان زنگبار بود برسند، کمی بعد نیز خلیج فارس را هم جزو حوزه حکمرانی خود قرار دادند و به این ترتیب آلبوکرک دریاسالار جنگ‌طلب پرتغالی، پس از آن که جزیره گوا در نزدیک سواحل هند را به عنوان مرکز فعالیت ناوگان خود قرار داد، راهی خلیج فارس و تنگه هرمز شد تا ثروتمندترین جزیره آن روز جهان را به تصرف خود درآورد.

به این ترتیب استعمار وارد خلیج فارس شد و نیروی دریایی قدرت‌های بیگانه با بهانه‌های گوناگون در این خلیج کوچک به مدت بیش از ۵ قرن ماندند و تلاش‌ها هم برای بیرون راندن آنها بی‌نتیجه ماند.

● پیشینه خلیج فارس

طی مدت ۵۰۰ سالی که خلیج فارس در تسلط کشورهای اروپایی بود و در آخرین مرحله، کشور انگلیس سکاندار این استعمار بود، خلیج فارس همواره خلیج فارس نامیده می‌شد و هیچ مناقشه‌ای در این خصوص وجود نداشت. آن گونه که از شواهد و قرائن پیداست جریان تحریف خلیج فارس به صورت پراکنده از سال‌ها قبل جریان داشته و در برهه‌هایی از تاریخ برخی از امرای عرب تلاش‌هایی را برای تغییرنام و هویت تاریخی این منطقه انجام داده‌اند، اما این حرکت به صورت سازمان یافته از میانه دهه ?? میلادی شروع شده است.

به عبارتی موج اول تحریف را ناسیونالیست‌های افراطی عرب شروع کرده‌اند که همزمان با اوجگیری پان‌عربیسم در کشورهای عربی، در دهه ?? نام جعلی «خ ل ی ج ع رب» را برای «خلیج فارس» مطرح می‌کنند، اما موج دوم آن از

دهه‌?? تاکنون به راه می‌افتد. این موج جدید را دو جریان تقویت می‌کند یکی افزایش عایدات اعراب از نفت و انرژی که موجب می‌شود شاهزادگان عرب بخشی از سرمایه خویش را وارد حوزه تبلیغات کنند و در همان حال به امضای پیمان‌های امنیتی جدید میان غرب بویژه آمریکا روی آورند و دیگری پدیده‌ای است که ناظران از آن به عنوان بحران هویت در جهان عرب یاد می‌کنند.

در این میان همواره مورخان و ایرانیان با استناد به گواهان تاریخی بر این امر تاکید داشته‌اند که خلیج فارس همان طور که اسناد تاریخی نشان می‌دهد، از دیرباز به این نام معروف بوده است. برخی از این اسناد به قرار زیر است:

۱) تا پیش از ورود آریاییان به فلات ایران در منابع آسوری از خلیج فارس با عنوان «نارمرتو Narmarratu» نام برده شده است که به معنای رود یا آبراه تلخ است و این قدیمی‌ترین عنوانی است که بر خلیج فارس داده شده است.

۲) در کتیبه‌ای از داریوش بزرگ شاه هخامنشی واژه یا عبارت «درایه تیه هچا پارسه آئی‌تی Draya tya hacha Parsa aity» بر آبراه خلیج فارس اطلاق شده است که معنای آن «دریایی که از پارس می‌رود» است.

۳) فلاویوس آریانوس (Flavius Arrianus) مورخ یونانی که در قرن دوم میلادی می‌زیسته است در کتابش آنابازیس برای نام خلیج فارس واژه «پرسیکون کاای‌‌تاس Persikon Kaitas» را به کار می‌برد که معنا و مفهوم آن قرابت نزدیکی با عبارت «خلیج فارس» دارد.

۴) «استرابون Strabon» جغرافیدان معروف یونانی هم که در نیمه قرن اول میلادی زندگی می‌کرد در کتاب خود مکررا از همین واژه برای معرفی خلیج فارس بهره برده و بویژه تصریح می‌کند که اعراب بین دریای سرخ و خلیج فارس (پرسیکون کا‌ای‌تاس) روزگار می‌گذرانند.

۵) کلودیوس پتوله ما اوس (Claudius Ptalemaeus) معروف و مشهور به بطلمیوس بزرگ‌ترین جغرافیدانان عالم در قرون اولیه پس از میلاد در قرن دوم میلادی از آبراه خلیج‌فارس تحت نام «پرسیکوس سینوس Persicus Sinus» ذکر کرده است که دقیقا به مفهوم «خلیج فارس» است. در برخی منابع لاتین این واژه به صورت سینوس پرسیکوس و «ماره پرسیکوم Mare Persicum» هم ذکر شده است که معنای عبارت اخیر دریای پارس است.

لازم به یادآوری است که در بسیاری از زبان‌های زنده دنیا نیز همین واژه سینوس پرسیکوس برای معرفی نام خلیج فارس وارد شده است. چنان که در زبان‌های فرانسه به صورت Golfe Persique، انگلیسی Persian Gulf، آلمانی Persischer Golf، ایتالیایی Golfo Persico، روسی Persidskizaliv، ژاپنی Perusha Wan و ترکی Farsi Korfozi ثبت

شده است.

● گستاخ‌تر شدن اعراب

همان‌طور که اشاره شد، اعراب از چند سال قبل در پی جعل نام یکی از مهم‌ترین خلیج‌های دنیا هستند. این گستاخی اگرچه در ابتدا با اظهاراتی همراه با احتیاط مطرح می‌شد، اما امروزه با جسارت هر چه تمام ایران را به عنوان اشغالگر نام می‌برند که در این خلیج بر سه جزیره ابوموسی، تنب کوچک و تنب بزرگ حکومت می‌کند.

در این میان دولت و ملت ایران بارها واکنش نشان داد و مراتب اعتراض خود را نسبت به چنین گستاخی‌هایی نشان داده است؛ با این وجود، واژه‌های ساختگی همچون الخلیج،‌ الخلیج‌العربی، الخلیج الاسلامی،‌ الخلیج الفارسی العربی و... به جای نام الخلیج الفارسی (دریای پارس) در این چند سال در آژانس‌های هواپیمایی اعراب، بارهای وارداتی از امارات، سایت‌های دولتی اعراب، خبرگزاری‌های دست‌نشانده عرب و غیره به گوش ملت ایران رسیده است.

البته بسیاری از متفکران عرب از این که برخی دولتمردان و شاهزادگان این کشور‌ها راه درمان این بحران هویت را در سناریوهای ماجراجویانه خارجی بجویند احتراز می‌کنند. بر همین اساس آنها از ورود در این بازی تحریف پرهیز کرده‌اند. به عنوان مثال مجدی عمر از چهره‌های سرشناس مصر در نشریه الاهرام می‌نویسد: «نسل من به خاطر دارد که ما در ایام مدرسه در همه کتب و نقشه‌ها با لفظ خلیج‌فارس سر و کار داشتیم ولی بعد از مدتی به آن خلیج عربی اطلاق کردیم. این غیرمنطقی است. این که چند کشور عربی در اطراف آن باشند دلیل نمی‌شود که نامی تاریخی را تغییر دهیم، حال برای این که خود را از این مخمصه نجات دهیم فقط آن را خلیج می‌نامیم، کدام خلیج! مگر خلیج بدون نام هم می‌شود». یا پرفسوردکتر عبدالمنعم سعید از نویسندگان شرق‌الاوسط نیز در کتاب «تطویر العلاقات المصریه الایرانیه» می‌گوید: «به صراحت تمام بگویم هیچ مدرک و سند تاریخی ندیدم که نام خلیج فارس را بتوان مستند بر آن تغییر داد. تمام نقشه‌ها و کتب تاریخی و حتی در بعضی از سخنرانی‌های ناصر و رهبران انقلاب از خلیج فارس صحبت شده است».

با این حال جسارت روزافزون مقامات عرب نه‌تنها به پایان نرسیده بلکه افزایش هم یافته است. در همین راستا وزیر امور خارجه امارات چندی قبل در دیدار با محمود عباس رئیس ‌تشکیلات خودگردان فلسطین، ضمن اشغالی نامیدن جزایر سه‌گانه ایرانی ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، ایران و اسرائیل را با هم مقایسه کرده بود.

این سخنان البته بعد از مدت‌ها تساهل و تسامح مقامات ایران، با واکنش مواجه شد و سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز ضمن ابراز ناخشنودی از این اظهارات، از به کار بردن عبارت اشغال توسط وزیر اماراتی و مقایسه وضعیت جزایرسه گانه با سرزمین‌های اشغالی فلسطین بشدت انتقاد کرده بود.

به باور ناظران سیاسی این واکنش، صریح‌ترین و شاید جدی‌ترین واکنش دولت ایران به گزافه گویی‌های شیوخ اعراب بود؛ واکنشی که به نظر می‌رسد دیر هنگام رخ داد. چه بسا اگر طی سه چهار سال گذشته، موضع قوی در برابر اقدامات مذکور اعراب اتخاذ می‌شد، شاهد تشدید زیاده‌گویی‌های اعراب نمی‌بودیم.

در این راستا باید گفت اعراب قطعا تحرکات خود را جهت تحریف نام خلیج فارس و مالکیت جزایر سه‌گانه ایرانی ادامه خواهند داد و از هیچ اقدامی هم دریغ نخواهند کرد. در چنین شرایطی وظیفه ما نیز این است که دست از شعار دادن برداشته و با گام‌های عملی سعی کنیم برای حفظ هویت خود، بیشتر تلاش کنیم که تنها راه نجات ما دفاع از خود است.

مریم جمشیدی