شکست میزبان و میهمان در آناپولیس

نگاهی به آنچه در آناپولیس گذشت

زلمای خلیل زاد سفیر ایالات متحده در سازمان ملل در حالی پیش نویس قطعنامه حمایت از تصمیمات آناپولیس را برای تصویب به شورای امنیت می برد که روزنامه های آمریکا در تحلیل های خود از نتایج این کنفرانس اینگونه نوشتند که آمریکا در موقعیتی نیست که میان افرادی که نه توانایی آن را دارند و نه میلی به دستیابی به صلح دارند، توافق ایجاد کند. نومحافظه کاران ساکن کاخ سفید در روز برگزاری آناپولیس تلاش فراوانی کردند تا با انتشار خبرهای کنترل شده از تالار کنفرانس، آن را موفق در دستیابی به اهداف از پیش تعریف شده جلوه دهند. چهار طیف آمریکا، اسرائیل، دولت خودگردان و اعراب هر یک با اهدافی معین پا به تالار آناپولیس گذاشتند. نکاتی چند پیرامون مواضع هر یک از طرف های آناپولیس حائز اهمیت است.

۱) آمریکا: برخی طیف های سیاسی آمریکا پیش از برگزاری آناپولیس این گونه اظهارنظر می کردند که با توجه به موضع گیری شدید اعراب در قبال این کنفرانس، نفس برگزاری این کنفرانس هم موفقیتی برای دستگاه دیپلماسی آمریکاست اما تحولات حین برگزاری این کنفرانس و توافقنامه ای که تنها نماد این کنفرانس نامیده شد، نشان داد که میزبان آناپولیس در تحقق اهداف اعلام شده خود ناکام مانده است. کاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریکا در شش ماه منتهی به کنفرانس پائیز بیش از هفت بار به خاورمیانه سفر کرد تا شاید با جلب نظر مساعد رهبران عرب و نزدیکی آرای اولمرت و عباس، بتواند موفقیت چشمگیری در آخرین پائیز ریاست نومحافظه کاران بر کاخ سفید کسب کند. اما در آخرین روزهای منتهی به اجلاس، انتظار وزارت خارجه آمریکا از این اجلاس از تشکیل دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل به مذاکراتی برای مذاکره تنزل یافت که نشانی مهم از شکست آمریکا در آناپولیس است.

۲) کشورهای عربی: تزیپی لیونی وزیر خارجه رژیم صهیونیستی ۲۴ ساعت مانده به آغاز آناپولیس و در هنگامی که میهمانان این اجلاس در ایالت مریلند آمریکا آماده آغاز کنفرانس پائیز بودند اعلام کرد که اسرائیل خواهان دخالت اعراب در آناپولیس نیست. این سخنان رئیس دستگاه دیپلماسی اسرائیل این سؤال مهم را فراروی ذهن پرسشگران قرار داد که پس اعراب با چه هدفی به آناپولیس دعوت شده اند به نظر می رسد آمریکا با هدف مشروعیت بخشی به تصمیمات احتمالی آناپولیس از سویی و گسترش روابط اعراب و اسرائیل از سوی دیگر خواهان حضور کشورهای عربی در این اجلاس شده بود. براین اساس نومحافظه کاران کمترین تمایلی به حضور کشورهای عربی در روند صلح فلسطین ـ اسرائیل از خود نشان ندادند. ملک عبدالله پادشاه عربستان پیش از آغاز اجلاس وعده داده بود که کشورهای عربی شرکت کننده در آناپولیس حامی فلسطین خواهند بود اما تحولات این کنفرانس به صورتی پیش رفت که «دفاع از فلسطین» کمترین مجالی برای بروز نیافت و در حد شعار باقی ماند و اعراب را به ناظرانی ناتوان تبدیل کرد.

۳) تشکیلات خودگردان: محمود عباس در چند ماه اخیر و طی ملاقات های فراوان با اولمرت تلاش فراوانی کرد تا بتواند به توافقات حداقلی با وی دست یابد که در این راه ناکام ماند. وی چند روز پیش از آغاز آناپولیس صراحتاً اعلام کرد که نباید انتظارات عجیب و غریب از آناپولیس داشت. توافقنامه ای هم که توسط وی و اولمرت امضا شد بنا به نوشته منابع صهیونیستی به واسطه فشار و تهدید کاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریکا بوده است. عباس در حالی از آناپولیس به سرزمین های اشغالی بازگشت که موج شدید انتقاد از وی فلسطین را فراگرفته است تا جایی که محمد دحلان از رهبران ارشد فتح و رئیس سابق تشکیلات امنیتی حکومت خودگردان با انتقاد شدید از عباس، توافق آناپولیس را نمادین و بی محتوا خواند. ایهود اولمرت نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز طی اظهاراتی عباس را شریک ضعیف اسرائیل خوانده بود. بسیاری از تحلیلگران مسائل فلسطینی معتقدند که پایان بی نتیجه کنفرانس پائیز به مفهوم پایان حیات سیاسی محمود عباس نیز می باشد. عباس با پوشه ای از درخواست ها از جمله حق بازگشت آوارگان، وضعیت زندانیان و... به آناپولیس رفت اما هیچ یک از پرونده های مهم برای تشکیلات خودگردان در آناپولیس امکان طرح نیافت.

۴) رژیم صهیونیستی: شکست در جنگ لبنان و بحران های متعدد سیاسی و استعفای فرماندهان سیاسی و نظامی رژیم صهیونیستی مهم ترین انگیزه دستگاه دیپلماسی رژیم صهیونیستی برای خروج آبرومندانه از آناپولیس بود. با این حال براساس نظرسنجی های پیش از اجلاس بیش از نیمی از ساکنان فلسطین اشغالی امیدی به نتایج مثبت آناپولیس نداشتند. توافق اولمرت و عباس برای دستیابی به صلح فراگیر تا پایان سال ۲۰۰۸ میلادی نیز در حالی به امضای طرفین رسید که اولمرت تنها ساعتی پس از آن به صراحت اعلام کرد که امیدی به تحقق آنچه امضا کرده ندارد. آناپولیس همچنین برای اسرائیل می توانست به محلی برای مشروعیت بخشی به موجودیت خود توسط اعراب باشد که البته این گونه نشد. تزیپی لیونی وزیر خارجه رژیم صهیونیستی پس از آنکه بسیاری از وزرای خارجه کشورهای عربی حاضر نشدند با وی دست دهند با ابراز گله گفته است که من جذام نداشتم. یکی از مهم ترین اهداف رژیم صهیونیستی و آمریکا در برگزاری آناپولیس، شکست قبح دشمن بودن اسرائیل نزد نمایندگان کشورهای عربی شرکت کننده در آناپولیس بود که این هدف نیز با ناکامی مواجه شد.

احسان تقدسی