توقف پروژه تحریم در ماه مه

اولین روزهای ماه مه کمی آن سوی محل اقامت هیأت بلندپایه ایرانی در نیویورک, رسانه های امریکا از ملاقات دیپلمات های امریکایی با نمایندگان دولت های شریک ایران خبر دادند

اولین روزهای ماه مه کمی آن سوی محل اقامت هیأت بلندپایه ایرانی در نیویورک، رسانه‌های امریکا از ملاقات‌ دیپلمات‌های امریکایی با نمایندگان دولت‌های شریک ایران خبر دادند. این ملاقات‌‌ها و لابی‌گری‌ها که گزارش آن اولین بار توسط روزنامه وال استریت ژورنال فاش شد، حکایت از آن داشت که فرستادگان اوباما از فرصت اجلاس هسته‌ای برای منصرف کردن چند شریک مهم ایران بهره جسته‌اند.

طبق این گزارش، جلسات محرمانه نیویورک در واقع اولین تلاش رسمی دولت اوباما برای عقیم گذاشتن اجلاس بزرگ گروه ۱۵ در تهران بود. دیپلمات‌های امریکایی در این لابی‌گری‌ها عمدتاً کشورهای برزیل، ترکیه، مالزی و هند را هدف قرار دادند که حضورشان در اجلاس تهران می‌توانست پیامدهای جدی داشته باشد. وال استریت ژورنال نوشته: اجلاس تهران درست یک ماه پیش از آن که کارت دعوت آن توزیع شود، در دستور کار دیپلمات‌های امریکا قرار گرفته بود. نگرانی وزارت خارجه امریکا وقتی بیشتر شد که دریافت طبق تقویم مجامع بین‌المللی، اجلاس گروه ۱۵ زمانی برگزار می‌شود که باراک اوباما آن را به عنوان موعد اجماع جهانی برای تحریم ایران تعیین کرده است.

در این مدت هیلاری کلینتون، وزیر خارجه امریکا شخصاً پروژه « انصراف از همکاری با ایران» را دنبال کرد. کلینتون طبق گزارش رسانه‌های امریکا پس از آن که یک تور دیپلماسی چند روزه را در خاوردور برای همراه ساختن چین با طرح تحریم ایران به انجام رساند، با دیپلمات‌های کشورهای برزیل، ترکیه و هند وارد مذاکره شد.

به این ترتیب دو اجلاس نیویورک و تهران در ماه مه ۲۰۱۰ به صورت دو آزمون برای دیپلماسی ایران و امریکا تبدیل شد. در این آزمون که موجی از هیجان را در رسانه‌های امریکا و اروپا برانگیخته، دولت اوباما وارد همان کارزاری شد که پیش از این نومحافظه‌کاران امریکا پیمودند.

از گشایش اجلاس هسته‌ای نیویورک تا اجلاس گروه ۱۵ تهران، دو ماه زمان برد تا نتیجه این آزمون و زورآزمایی روشن شود.

به طور طبیعی انصراف هر کدام از ۱۵ دولت دعوت شده به اجلاس تهران می‌توانست برگ برنده‌ای در کارنامه دیپلماسی دولت امریکا به حساب آید. در سوی دیگر اجابت دعوت ایران از سوی رهبران این کشورها دلیلی قاطع بر ناکامی سیاست تحریم امریکا و ضربه‌ای بر امید اوباما به یافتن اجماع بین‌المللی است.

بنابراین با آن که اجلاس تهران یک نشستی با هدف‌گذاری توسعه‌ای و اقتصادی است اما به دلیل رقابت سخت سیاسی که در روزهای آماده‌سازی آن درگرفت، اکنون به رویدادی با پیام‌ها و پیامدهای سیاسی تبدیل شده است. در قیاس با اجلاس‌هایی که پیش از این در ایران برپا شده، نشست گروه ۱۵ بالاترین سهم از فشارهای سیاسی و روانی را از سوی طرف‌ امریکایی متحمل شده است.

آن گونه که رسانه‌های امریکا توصیف کرده‌اند، هیلاری کلینتون برای منصرف ساختن میهمانانی که کارت دعوت اجلاس تهران را دریافت کرده بودند، بیشترین فشارها و هجمه‌های خویش را متوجه ۴ کشور نموده است.

● مذاکره خسته کننده با شرکای امریکایی ایران

طبق گزارشی که نیویورک تایمز منتشر کرده، وزارت خارجه امریکا پس از چین، بیشترین تلاش را برای برهم زدن آهنگ دوستی برزیل با ایران به انجام رسانده‌است و هم اکنون نیز بیش از همه نسبت به سفر لولا داسیلوا به نشست تهران ناراحت است.

برای دولت امریکا تصور این که این کشور همسایه و شریک اقتصادی اصلی‌اش در اوج تلاش اوباما برای تحریم ایران راهی تهران شوند، هراس‌آور است. روزنامه وال استریت ژورنال می‌نویسد: دردسر جدی اوباما از زمانی شروع شد که برزیل به همراه دو کشور دوست ایران یعنی ترکیه و لبنان به عضویت شورای امنیت درآمدند. هرچند شورای امنیت می‌تواند احتمالاً به نظر دلخواه در قبال اعمال تحریم‌ها علیه ایران به شرطی که چین نخواهد از حق وتو استفاده کند برسد، ولی لازم است دست‌کم ۹ عضو از ۱۵ عضو شورای امنیت از اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران حمایت کنند.

امریکایی‌ها بسیار تلاش کردند تا دولت لولا را در دوراهی انتخاب میان همکاری با ایران یا ایالات متحده قرار دهند اما دولت برزیل توانست به اتکای قدرت بالای اقتصادی و نیز هوشمندی سیاسی، از این دام خود را رهایی بخشد. این کشمکش میان دو کشور از سال گذشته شروع علنی شد. هیلاری کلینتون در سفر به برزیل آشکارا از حضور و نفوذ ایران در امریکای لاتین ابراز نگرانی کرد و از این شریک اقتصادی‌اش خواست رسماً پروژه‌های استراتژیک با ایران را معلق نگه دارد اما پاسخ آن روز داسیلوا رئیس‌جمهور برزیل، برای کلینتون و دولت اوباما حاوی یک شوک سیاسی بود. لولا آن روز گفت: «دولت ما در سیاست خارجی مستقل عمل می‌‌کند و علاوه براین، دولت ما با متوسل شدن به زور و اعمال تحریم‌ها در روابط بین‌الملل مخالف است.»

آن روز اغلب روزنامه‌های امریکا این عبارت داسیلوا را تیتر کردند که گفت «من همان چیزی را برای ایران می‌خواهم که برای برزیل می‌خواهم؛ یعنی همان استفاده از انرژی هسته‌ای در موارد مسالمت‌آمیز.»

امریکا بر این باور است که برزیل در این اقدام بین‌المللی راجع به قدرت هسته‌ای یک بازیگر اصلی و حیاتی است. علاوه بر نقش و جایگاه کنونی برزیل در شورای امنیت، این کشور همچنان نقش رهبری در گروه کشورهای عدم تعهد را دارد؛ کشورهایی که همیشه از حق غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران حمایت کرده و با گسترش نیروی هسته‌ای از سوی ایران موافق هستند.

اما داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل به تازگی خاطرنشان ساخته است که باید به ایران فرصت زمانی بیشتری داد تا بتواند نگرانی‌های جامعه بین‌المللی را برطرف سازد.

وی همچنین بار دیگر حق گسترش فناوری هسته‌ای از سوی ایران را مورد حمایت قرار داده است.

وی نیز افزود که مخالف آن است که تهران بخواهد در راستای گسترش تسلیحات هسته‌ای گام بردارد. وجود برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود برزیل، شاید بیانگر موضع آن کشور باشد که برزیل شدیداً محتاج به انرژی بوده و مجبور است با بهره‌گیری از انرژی پاکیزه و مسالمت‌آمیز هسته‌ای، نیازهای خود در بخش انرژی را برطرف سازد.

وال استریت ژورنال می‌نویسد: برزیل کشوری است که علاوه بر نقش کلیدی که در جهان دارد، از روابط خوب و حسنه‌ای با بسیاری از کشورها برخوردار است. نشریه اکونومیست نیز در گزارشی از مواجهه امریکا و برزیل بر سر ایران می‌نویسد: مخالفت‌ با همکاری کشورهایی با اقتصاد روبه رشد از جمله چین، برزیل و ترکیه نیز برای اثرگذاری تحریم‌های جدید حیاتی است.

بنابراین چندان بی‌سبب نیست که برخی ناظران از حضور داسیلوا در اجلاس تهران به عنوان پایان امیدهای اوباما به ایجاد اجماع هسته‌ای علیه ایران تعبیر می‌کنند.

● مشوق‌ها برای دهلی کارساز نشد

هندی‌ها از جمله کشورهای تأثیرگذار در مناسبات دیپلماتیک هستند که واشنگتن برای همراه ساختن آنها طی دو سال اخیر مشوق‌های بسیاری را اعطا کرد. به نوعی که حتی دولت امریکا حاضر شد امتیازی که نیم قرن آن را از متحد اصلی خویش پاکستان دریغ کرده است را به دهلی تقدیم کند.

هیأت امریکا وقتی قرارداد پرسود مربوط به حذف ممنوعیت طولانی صدور فناوری هسته‌ای به دهلی را امضا می‌کردند، به صراحت خواسته و شروط خویش را اعلام کردند. در رأس خواسته امریکایی‌ها، همسویی هند با سیاست هسته‌ای کاخ سفید قرار داشت؛ سیاستی که در آستانه اجلاس نیویورک، اوباما آن را تدوین و تصویب کرد.

هیلاری کلینتون اندکی قبل از عزیمت نمایندگان ایران به نیویورک، به دهلی رفت و مراتب نگرانی امریکا از نزدیکی دهلی به تهران را ابراز کرد اما چنان که رسانه‌های هند توصیف کرده‌اند، نتایج مأموریت کلینتون در دهلی چندان با اتفاقات سفر امریکای لاتین او تفاوت نداشت.

فایننشال اکسپرس گزارش داد که امریکا فشارهای خویش برای متوقف کردن آهنگ نزدیکی هند و برخی از قدرت‌های در حال توسعه با ایران را شروع کرده است.

این روزنامه تأکید کرد که استراتژیست‌های هند به وزارت خارجه این کشور توصیه کرده‌اند که نباید منافع کلان همکاری با تهران را پای یک دعوای سیاسی امریکا قربانی کند و برمبنای همین توصیه‌ها کریشنا، وزیر خارجه هند برای شرکت در نشست گروه ۱۵ مهیا شد.

این روزنامه از قول کارشناسان دهلی می‌نویسد: طرف هندی همچنان امیدوار به گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری با ایران بخصوص در بخش انرژی است.

دو طرف امیدوارند کمیسیون مشترک اقتصادی بزودی برگزار شود. این تحلیلگر هندی تأکید می‌کند که دهلی بر این باور است که نباید در چرخه فرصت‌‌های سرمایه‌گذاری ایران از حریفان چینی عقب بیفتد. در این راستا بحث ایران یکی از مهم‌ترین موضوعات مذاکرات راهبردی و استراتژیک هند و امریکا در سوم ژوئن ۲۰۱۰ خواهد بود.

● مبادله پیام از کوالالامپور تا آنکارا

آن گونه که شبکه الجزیره در گزارشی اعلام کرده در روزهای منتهی به اجلاس گروه ۱۵، دولتمردان امریکا علاوه بر هند و برزیل پیام‌هایی با دو کشور مؤثر آسیایی یعنی ترکیه و مالزی مبادله کردند. به گفته این منبع، مشکل دولت اوباما در تغییر نگاه این دو کشور اسلامی نسبت به موضوع هسته‌ای ایران این بوده که هم دولت اردوغان وهم دولت نجیب رزاق اعلام کرده‌اند که فقط در صورت قطع حمایت امریکا از برنامه هسته‌ای اسرائیل حاضر به اتخاذ چنین سیاستی هستند. این منبع می‌افزاید آخرین بار اردوغان، نخست وزیر ترکیه در قبال پیام تهدید امریکا گفت: آنها باید به زرادخانه‌های مخفی اسرائیل نیز توجه کنند و بهتر است، دست‌کم به هر دو کشور با یک دید نگاه شود.

روزنامه وال استریت ژورنال نیز در گزارشی با اشاره به دیدارهایی که میان سران ترکیه و امریکا در ایام اجلاس نیویورک صورت گرفت واشنگتن در این دیدارها به نتیجه روشنی نرسید.

وال استریت ژورنال تأکید کرد که انتظار می‌رود اردوغان در زمینه اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران تحت فشار قرار گیرد، ولی تاکنون در زمینه عقب‌نشینی از مواضع قبلی خویش در راستای مخالفت با تحریم علیه ایران هیچ گونه اشاره‌ای به چشم نمی‌خورد.

روزنامه مذکور همچنین با اشاره به اظهارات اردوغان علیه اسرائیل و توصیف کردن رژیم صهیونیستی به عنوان مهم‌ترین تهدید در خاورمیانه و پاسخ وزیر امور خارجه اسرائیل به وی، تصریح کرد که روابط ترکیه و اسرائیل در پائین‌ترین سطح قرار دارد.

شبکه تلویزیونی الجزیره قطر نیز در گزارشی اعلام می‌کند پاسخ مثبت آنکارا به دعوت وزیر خارجه ایران برای حضور در اجلاس تهران، یک موفقیت چشمگیر است و نشان می‌دهد که ترکیه نمی‌خواهد تحت فشار امریکا در محاصره اقتصادی ایران شرکت کند.

در این میان روزنامه استار مالزی نیز در گزارشی مشابه تأکید می‌کند که رهبران سیاسی کوالالامپور نوعی اجماع نظر پیدا کرده‌اند که با دولت امریکا در زمینه فشار بر ایران برای توقف برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای این کشور، همراه نشوند. آن گونه که از گزارش این منبع مالزیایی پیداست، در ماه گذشته امریکا تلاش زیادی را برای همراه کردن دولت نجیب رزاق با پروژه تحریم ایران به کار بست اما در نهایت نتوانست پاسخ مثبت دریافت کند.