روشن تر از سفره خورشید

ظرفیت های خدادادی و مناطق وسیع تحت تابش خورشید در کشور, شرایط را به گونه ای فراهم آورده است که می توان با اتخاذ سیاست های مناسب, مهیای حرکت به سمت انرژی خورشیدی شد

سرزمین ایران با مساحتی بیش از یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومتر مربع، شانزدهمین کشور پهناور جهان است که حدود دو سوم مساحت آن - یک میلیون و ۲۳۶ هزار کیلومتر مربع - با برخورداری از اقلیم خشک و نیمه خشک، گزینه بسیار مناسبی برای بهره‌برداری از انرژی خورشیدی به شمار می‌آید .

این در حالی است که آمریکا با برخورداری از مناطقی در جنوب غربی این کشور با مساحت حدود ۸۵۷ هزار و ۴۷۶ کیلومتر مربع، در راستای تحقق بهره‌برداری از انرژی خورشیدی، دور نمای روشن‌تری را برای خود ترسیم کرده است. اگرچه در کشور ما از میان انواع متفاوت انرژی تجدیدپذیر، نیروی باد در کوتاه مدت گزینه مناسب‌تری می‌باشد، اما با توجه به وسعت کشور ما چنین به نظر‌ می‌رسد که در بلندمدت، بهترین منبع انرژی - به ویژه برای تولید الکتریسیته - انرژی خورشیدی باشد، در حالی که ارزانی و فراوانی منابع هیدروکربنی سبب شده تا نسبت به استفاده از انرژی خورشیدی توجه کمتری مبذول گردد. ‌ ‌

● ضرورت استفاده از انرژی خورشیدی در ایران

شدت مصرف انرژی در ایران طی سال‌های ۲۰۰۵ - ۲۰۰۰ با ۳۰ درصد رشد، از ۴۱ درصد به ۷۱ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که اروپا با کاهش ۱۰ درصدی شدت مصرف انرژی، این نسبت را از ۲۹ درصد به ۱۹ درصد رسانده است. شدت مصرف انرژی در ایران ۱۰ برابر اتحادیه اروپا، ۱۷ برابر ژاپن، ۴ برابر کانادا و ۲ برابر چین می‌باشد. ‌ ‌

بنا به گزارش آژانس اطلاعات انرژی آمریکا، ایران در سال ۲۰۰۷ نوزدهمین مصرف‌کننده برق در جهان بوده است. نزدیک به ۸۰ درصد انرژی تولیدی در بخش بالادست نفت و نیرو به مصرف می‌رسد که راندمان نیروگاه ها را حدوداً به ۳۶ درصد و میزان بازیافت آن را به ۲۶ درصد می‌رساند. علیرغم آن که تمام کشورها درگیر مشکلات انرژی فسیلی و مصرف آن می‌باشند و در پی ‌بهینه‌سازی مصرف و جایگزینی انرژی‌های تجدیدپذیر می‌باشند، شرایط ایران متفاوت‌تر به نظر می‌رسد. شرایط نامناسب تولید و مصرف انرژی در ایران نسبت به جمعیت آن، موقعیت کشور را در بُعد انرژی، بحرانی‌تر می‌سازد. ایران به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه، هم‌اکنون دارای شرایط اقتصادی نامناسبی است؛ کشوری با اقتصاد تک محصولی که به شدت تحت تأثیر نوسانات قیمت نفت است. این موضوع، شرایط سیاسی ایران را نیز بحرانی می‌نماید و اهمیت و ضرورت جایگزینی یک منبع انرژی تجدیدپذیر را دو چندان می‌کند؛ چراکه تحقق این امر، به بهبود شرایط اقتصادی ایران در جهان خواهد انجامید.آمریکا در مقام بزرگترین مصرف‌کننده انرژی در جهان، به منظور بهره‌گیری از انرژی خورشیدی، سرمایه‌گذاری‌های‌ متعددی انجام داده است که می توان به سرمایه گذاری روی طرح بزرگ ملی انرژی خورشیدی‌‌‌‌‌‌- که تا سال ۲۰۵۰ به بهره‌برداری نهایی می‌رسد - اشاره کرد. برای اجرای این پروژه، حدود ۴۲۰ میلیارد دلار سرمایه در نظر گرفته شده که برق تولید شده در این نیروگاه، قابلیت رقابت در بازار را خواهد داشت. تخمین زده شده که بتوان برق تولید شده را در این نیروگاه با قیمت برق حاصل از انرژی‌های فسیلی - ۵ سنت برای هر کیلووات ساعت - عرضه کرد. پیش‌بینی می‌شود با تحقق این طرح در سال ۲۰۵۰ حدود ۷۰ درصد از الکتریسیته آمریکا و ۳۵ درصد از کل انرژی مورد نیاز این کشور تأمین شود.با توجه به پیش‌بینی‌های انجام شده در حوزه انرژی، انتظار می‌رود در سال ۲۰۵۰ حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد و در سال ۲۱۰۰ حدود ۳۰ تا ۸۰ درصد مصرف عمده انرژی جهان از محل انرژی‌های تجدیدپذیر صورت پذیرد. اما در جهت شناسایی و بهره‌مندی از فن‌آوری مطلوب، باید این مهم را در نظر داشته باشیم که فن‌آوری گزینش شده، علاوه بر قابلیت رقابت اقتصادی، باید از لحاظ اقلیمی نیز سازگار باشد. بهره‌برداری از انرژی خورشیدی در کشور، مستلزم کسب اطلاعات مربوط به اقلیم نقاط مختلف می‌باشد.

با توجه به میزان تابش خورشید در ایران، می‌توان گفت که جنوب استان‌های خراسان، سمنان و مرکزی، سرتاسر استان‌های قم، اصفهان، یزد، فارس و سیستان و بلوچستان، همواره عرصه انرژی تابشی خورشید هستند و میزان تابش در این پهنه عظیم، از یک نقطه به نقطه دیگر، با تغییراتی کمتر از ۲۰ درصد مواجه است. عده‌ای از کارشناسان معتقدند که یکی از دلایل مصرف بالای انرژی در ایران، قیمت‌ها‌ی نامناسب انرژی است. این در حالی است که در چین، به جای پرداخت یارانه انرژی به مردم، هزینه آن را در بخش صنعت سرمایه‌گذاری می‌کنند تا هزینه نهایی کاربران را به حداقل کاهش دهند. بنابراین، با اجرای سیاست‌های صحیح می‌توان گامی مهم جهت صرفه‌جویی در مصرف ذخایر منابع انرژی برداشت. ‌

● مزایای انرژی خورشیدی

انرژی خورشیدی از مزایای ویژه‌ای برخوردار است . این انرژی در مقایسه با سوخت‌های فسیلی، یک ذخیره پایان ناپذیر است که می‌تواند گزینه مناسبی برای حل مسأله بحران انرژی در آینده دور به شمار آید. در حال حاضر نیز می‌توان با استفاده از این منبع، احتیاج به سوخت‌های تجدیدناپذیری از قبیل گاز و نفت را به حداقل رساند. از طرفی ‌کاربرد انرژی خورشیدی در آینده دور، به بی‌نیازی کشورها از فن‌آوری خارجی منجر شده و نفوذ سیاست‌های خارجی را در کشورها کاهش خواهد داد. ‌ ‌

به علاوه، ‌بر خلاف روش‌های مدرن تولید انرژی، فن‌آوری لازم برای بهره‌برداری از انرژی خورشیدی ساده است. مضاف بر این که ‌گسترش فن‌آوری وابسته به انرژی خورشیدی به ظهور صنایع دایمی جدیدی خواهد انجامید که به نوبه خود از بیکاری ناشی از کاهش منابع سوخت‌های فسیلی جلوگیری می‌نماید.

در سال‌های آتی که نیاز کشورهای توسعه یافته به نفت، با استفاده از انرژی خورشیدی، کاهش می‌یابد و این کشورها به فن‌آوری‌های لازم در این خصوص دست می‌یابند، اگر ایران فاقد قابلیت بهره‌برداری از انرژی خورشیدی باشد، با توجه به سیاست‌های خارجی کشور و موضع‌گیری‌های خاص سیاسی و اقتصادی که نسبت به ایران در سطح جهان اتخاذ می‌شود، مشکلات ایران چندین برابر خواهد شد؛ چراکه از یک سو، میزان مصرف نفت در کشورهای توسعه یافته کاهش می‌یابد و این کشورها می‌توانند با جهت‌گیری‌های سیاسی، بازار نفت را تحت تأثیر قرار دهند و طبیعتاً تأثیرات منفی این رفتارها بر ایران، بیش از حال حاضر خواهد بود و از سوی دیگر، به علت فقدان سایر منابع فسیلی، با فروکش منابع نفتی، ایران آسیب‌پذیرتر خواهد شد. ‌ ‌

با در نظر گرفتن شرایط کنونی ایران و چشم‌اندازی که دنیا در جهت بهره‌برداری از انرژی خورشیدی برای خود ترسیم کرده است باید مسأله استفاده از منابع تجدید شونده انرژی، به خصوص انرژی خورشیدی، جدّی‌تر گرفته شده و بدین منظور برنامه‌ریزی‌های منطقی‌تری صورت گیرد؛ چراکه تکیه بر منابع سوخت‌های فسیلی نه تنها عاقلانه نیست، بلکه لطمه دفاعی جبران‌ناپذیری بر اقتصاد ایران وارد خواهد کرد.