گازگرفتگی انسان خطرناک تر است یا حیوان

یک پسربچه ۱۱ ساله برزیلی که در حیاط خانه مورد حمله یک سگ وحشی قرار گرفته بود در یک حرکت ناگهانی, گردن سگ را چنان گاز گرفت که سگ بیهوش شد او با این کار, جان خود را نجات داد و به یک قهرمان تبدیل شد

یک پسربچه ۱۱ ساله برزیلی که در حیاط خانه مورد حمله یک سگ‌وحشی قرار گرفته بود در یک حرکت ناگهانی، گردن سگ را چنان گاز گرفت که سگ بیهوش شد. او با این کار، جان خود را نجات داد و به یک قهرمان تبدیل شد...

جوانی روستایی که برای کار به تهران آمده بود، مورد حمله یک سگ نگهبان قوی‌هیکل قرار گرفت. این جوان برای دفاع از خود، با دندان‌هایش شکم سگ را به شدت گاز گرفت و باعث شد این سگ قوی‌هیکل از پا دربیاید.

در گذشته تصور می‌شد که انسان‌های مدرن، توانایی گازگرفتن قدرتمند را از دست داده‌اند اما ظاهرا قدرت گاز گرفتن انسان، بسیار بیشتر از حد تصور قبلی ماست. پژوهشگران استرالیایی به تازگی اعلام کرده‌اند که طراحی و ساختار فک انسان به‌گونه‌ای است که آن را ۵۰ درصد قوی‌تر از فک همه میمون‌های بزرگ می‌کند. آنها مکانیک جمجمه‌ای و استخوان‌های فک انسان را بررسی و آن را با جمجمه و فک سایر حیوانات مقایسه کردند و به این نتایج دست یافتند. البته هنوز دقیقا مشخص نیست که علت از پا درآمدن سگ‌های مذکور قدرت بالای فک این افراد بوده یا بزاق آنها باعث از پا درآمدن سگ‌ها شده است اما احتمال دارد که هر دوی این عوامل، باعث و بانی این اتفاقات بوده باشند.

● جنگلی به نام دهان

دهان انسان‌ها مانند جنگل است. بزاق دهان، پر از باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌هاست. البته از میان همه این میکروارگانیسم‌ها، باکتری‌ها در اکثریت هستند. مشخص شده در هر میلی‌لیتر از بزاق انسان، حدود ۱۰۰ میلیون باکتری وجود دارد که از ۶۰۰ گونه مختلف هستند. یکی از باکتری‌های مهم موجود در دهان، استافیلوکوک موتانس است. این باکتری، قند و نشاسته موجود در غذاها را به اسید تبدیل می‌کند و عامل پوسیدگی دندان است. علاوه بر آن استافیلوکوک اپیدرمیس، استافیلوکوک سالیواریوس و لاکتوباسیل را می‌توان نام برد. باکتری‌های زیادی هم در دهان وجود دارند که هنوز شناسایی نشده‌اند. این باکتری‌ها برای خود انسان ضرری ندارند اما ممکن است برای سایر موجودات مضر باشند. مثلا مشخص شده که در بزاق انسان (و بسیاری از پستانداران دیگر) باکتری‌هایی وجود دارند که می‌توانند باعث بیماری و حتی مرگ پرندگان شوند. متخصصان سلامت می‌گویند تماس آب دهان انسان برای پرندگانی مانند طوطی خطرناک است و صاحبان چنین پرندگانی نباید به هیچ‌وجه پرندگان خود را ببوسند یا نباید غذای جویده شده خود را در دهان پرنده قرار دهند. چون باکتری‌های موجود در بزاق انسان برای پرندگان خطرناک است و ممکن است باعث ایجاد عفونت در آنها شود.

● علل گازگرفتگی

شاید در ابتدا بعید به نظر برسد. مگر می‌شود انسانی، انسان دیگر را گاز بگیرد؟! جواب مثبت است. در بعضی مواقع چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد. این گازگرفتگی‌ها، گاه ممکن است بی‌خطر باشند اما در بعضی مواقع خطرناک می‌شوند. در مجموع به هر جراحتی که بر اثر تماس با دندان‌های انسان به وجود بیاید، گازگرفتگی انسانی گفته می‌شود و لازم است که بدانیم کدام انواع آن به درمان نیاز دارند. از آنجا که ویروس‌ها و باکتری‌های خطرناکی در دهان انسان وجود دارند و می‌توانند باعث عفونت شوند، این گازگرفتگی‌ها ممکن است حتی خطرناک‌تر از گازگرفتگی حیوانات باشند!

گازگرفتگی‌های عمدی معمولا هنگام دعوا رخ می‌دهد و باعث جراحت‌های مختلفی می‌شود؛ از قرمزی خفیف تا کنده‌شدن قسمتی از بدن مثل گوش یا بینی! متاسفانه این نوع جراحت‌ها در کودک‌آزاری هم دیده می‌شوند اما در بعضی موارد، تصمیم آگاهانه‌ای برای گاز گرفتن وجود ندارد و توسط کودکان کم‌سن و سال یا افراد با معلولیت‌های ذهنی رخ می‌دهد که جزو انواع اتفاقی، طبقه‌بندی می‌شود. نوع دیگر گازگرفتگی‌ها، جراحت

مشت بسته نام دارد و زمانی رخ می‌دهد که فردی به فرد دیگر در قسمت دهان ضربه می‌زند (مثلا حین ورزش) و باعث صدمه به دست او می‌شود.

● علایم گازگرفتگی

علایم گازگرفتگی معمولا واضح هستند. مهم‌ترین نکته در مورد آن، بررسی پارگی پوست و وجود علایم عفونت است. اگر پارگی پوست رخ داده باشد، احتمال عفونت بالا خواهد بود. باید علایم عفونت را شناخت تا بتوان سریع‌تر به آن رسیدگی کرد.

▪ درد فزاینده و سفتی: گرچه همه انواع گازگرفتگی در ابتدا درد مختصری دارند اما معمولا این درد به تدریج بهبود می‌یابد اما اگر درد زخم بعد از مدتی بیشتر شد، احتمال دارد عفونت رخ داده باشد.

این نوع درد گاه با سفتی موضع همراه است. یعنی هنگام لمس محل اطراف زخم، به‌راحتی می‌توان سفتی را حس کرد.

▪ افزایش قرمزی: ابتدای گازگرفتگی بعضی تغییرات رنگ به‌خصوص قرمزی پیش می‌آید اما معمولا این وضعیت به‌طور ثابتی باقی می‌ماند. اگر قرمزی موضع بیشتر شد، ممکن است عفونت رخ داده باشد.

▪ ورم فزاینده: محل، در ابتدا کمی ورم می‌کند اما ورم آن معمولا متوقف می‌شود. اگر محل زخم مجددا ورم کرد، شاید علامت عفونت باشد.

▪ تب: تب، در فردی که گاز گرفته شده، نگران‌کننده و نشان‌دهنده پخش شدن عفونت در بدن است. اگر محل اطراف زخم گرم شود نیز ممکن است علامت عفونت زخم باشد.

▪ چرک: چرک نیز معمولا نشانه عفونت زخم و جزو علایم دیرهنگام آن است.

▪ التهاب غدد: این اتفاق معمولا در مناطق نزدیک گازگرفتگی دیده می‌شود و واکنش بدن برای دفاع از بدن است.

● مراجعه برای درمان

در گازگرفتگی توسط انسان، حتی اگر خفیف به نظر بیاید، بهتر است با پزشک مشورت شود. اگر پوست پاره شده باشد، احتمال عفونت بیشتر است و نیاز بیشتری برای مراجعه به پزشک دارد. در جراحت‌های مشت‌بسته نیز حتما باید با پزشک مشورت شود چون در آن جراحت‌ها احتمال عفونت زیاد است. گاهی حتی ممکن است شکستگی استخوان یا کشیدگی تاندون ایجاد شده باشد. اگر قسمتی از پوست یا عضله از دست رفته باشد نیز باید بلافاصله به پزشک مراجعه کرد. جراح متخصص می‌تواند قسمت‌های از دست رفته را ترمیم کند.

به علاوه گازگرفتگی‌های عمقی و عفونی نیز به بررسی پزشک نیاز دارند. گاه حتی لازم است بیمار در بیمارستان بستری شود تا بتواند آنتی‌بیوتیک تزریقی دریافت کند. گازگرفتگی‌های منطقه سر در کودکان نیز از موارد مهمی است که به توجه پزشکی نیاز دارد. از آنجا که استخوان جمجمه در کودکان نازک است، هر نوع بریدگی در آن منطقه (از جمله پیشانی) که احتمال عفونت داشته باشد را باید جدی گرفت. گازگرفتگی در بعضی مناطق مانند گوش و بینی نیز جدی است. علت این امر غضروفی بودن این مناطق است که باعث می‌شود جریان خون در غضروف کم باشد و این قسمت‌ها بسیار سخت به درمان جواب دهند.

● تشخیص و درمان

پزشک بیمار را بررسی می‌کند و سوالاتی از وی می‌پرسد تا متوجه شود گازگرفتگی چگونه و چه زمان رخ داده و تا به حال چه کارهایی برای او انجام شده و آیا به‌تازگی واکسن کزاز زده یا نه. سپس نوبت بررسی فیزیکی و بدنی بیمار است که طی آن اطراف و داخل محل زخم بررسی می‌شود تا میزان صدمه معلوم شود. در مورد زخم‌های جزیی معمولا فقط یک بررسی سریع کافی است تا معلوم شود پوست پاره شده یا نه اما در مورد زخم‌های عمقی، گاهی لازم است که محل بیحس شود تا بتوان زخم را بررسی کرد.

به علاوه تست‌های عملکرد عصبی نیز روی بیمار انجام می‌شود تا معلوم شود وضعیت عضو صدمه‌دیده چگونه است. کمک‌های اولیه در مورد گازگرفتگی، معمولا فقط تمیز کردن محل و قرار دادن یخ به صورت غیرمستقیم برای کاهش درد است. تمیزکردن موضع معمولا توسط آب ساده و صابون ملایم انجام می‌شود. بهتر است ماده ضدعفونی‌کننده روی زخم باز زده نشود. از آنجا که باکتری‌های زیادی در دهان انسان وجود دارند، تمیز کردن زخم باعث می‌شود احتمال عفونت کاهش یابد. کار شستشو را حدود ۵ دقیقه ادامه می‌‌دهیم و سپس روی زخم را با پانسمان تمیزی می‌پوشانیم. اگر در محل زخم خونریزی شدیدی وجود داشت، باید توسط یک دستمال خشک و تمیز به مدت ۱۰ دقیقه روی محل فشار مستقیم وارد کنیم تا خونریزی بند بیاید. به علاوه بالا آوردن عضو صدمه‌دیده بالاتر از سطح بدن نیز می‌تواند مانع خونریزی زخم شود. بعد از تمیز کردن، روی زخم را با پانسمان غیرچسبناک استریل می‌پوشانیم و یادمان باشد که زخم را به دهان خود نبریم چون دهان محلی پر از میکروب است و باعث عفونت زخم می‌شود.

در مورد زخم‌های ملایم، فقط تمیزکردن موضع با آب و صابون و خوردن یک مسکن ساده مثل استامینوفن کافی است. اگر پوست پاره شده باشد و بیمار در ۵ سال اخیر واکسن کزاز نزده باشد، پزشک واکسن کزاز تزریق می‌کند. در زخم‌های سطحی معمولا به مصرف آنتی‌بیوتیک نیازی وجود ندارد. در مورد زخم‌های عمقی‌تر، علاوه بر تزریق واکسن کزاز، گاه لازم است پزشک محل را بی‌حس و سپس زخم را تمیز کند و قسمت‌های مرده پوست را بردارد. با این کار احتمال بروز عفونت کاهش می‌یابد. در بعضی موارد هم نیاز به بخیه زدن وجود دارد. مثلا بعضی زخم‌های عمقی روی زبان به بخیه نیاز دارند. بعضی زخم‌های عفونی هم به آنتی‌بیوتیک نیاز دارند. انتخاب آنتی‌بیوتیک خوراکی یا تزریقی به شدت عفونت و شرایط بیمار بستگی دارد. افرادی که به هر دلیل مقاومت بدنی کمی دارند مثلا تحت شیمی‌درمانی هستند یا بیماری نقص سیستم ایمنی (ایدز) دارند یا دیابتیک هستند نیز به مصرف آنتی‌بیوتیک نیاز دارند. بعضی ویروس‌ها (مانند هپاتیت B یا C) نیز ممکن است از طریق گازگرفتگی منتقل شوند. در هر حال اگر پزشک لازم بداند داروهای لازم را تجویز می‌کند تا با بروز این بیماری‌ها مقابله کند.

دکتر آیدا روشن‌ضمیر

منابع: emedicine health-medscape-mayoclinic-Patient.co