طرح كُند

طرح خروج خودروهای فرسوده چند سالی است به عنوان راهكاری برای بهینه سازی مصرف سوخت و كاهش حوادث رانندگی مورد توجه قرار گرفته اما كمتر ماهیت عملیاتی پیدا كرده است

طرح خروج خودروهای فرسوده چند سالی است به عنوان راهكاری برای بهینه سازی مصرف سوخت و كاهش حوادث رانندگی مورد توجه قرار گرفته اما كمتر ماهیت عملیاتی پیدا كرده است.

در قانون بودجه امسال این راهكار مورد تاكید واقع شده اما با وجود گذشت چند ماه از شروع سال تحركی نداشته است.گزارش ذیل دلایل این كندی را مورد بررسی قرار می دهد. در كشورهای پیشرفته در سیكل جایگزینی خودرو های فرسوده مواد سمی خودرو مانند روغن ها

و اسید دوباره بازیافت شدهو به چرخه مصرف بازمی گردند؛ همچنین فلزاتی مانند نیكل ، كادمیوم و سرب كه در باتری خودرو از آنها استفاده می شود در این كشورها قابل بازیافت هستند

هم اكنون دولت طرح های بلندپروازانه ای برای افزایش ۱۰ برابری طرح اعتباری خود برای اسقاط خودروهای فرسوده در دست دارد تا بتواند شهرهای آلوده خود را تمیز كند و واردات بنزین گران را كاهش دهد و بازار جدیدی را برای خودروسازان ایجاد كند.

●شروعی پس از شكست

دولت در سال گذشته سعی داشت ۲۰۰ هزار خودرو را جایگزین كند اما طرح با خروج تنها ۲۰ هزار خودرو شكست خورد. بر اساس بودجه سال ۸۵ امسال قرار است ۲۵۰ هزار خودرو جایگزین شود. اما جالب است كه از ابتدای سال تا مرداد ۸۵ این طرح مسكوت مانده بود اما مسئولان امید دارند این طرح دوباره جان بگیرد.

فاطمی ـ مجری طرح خروج خودروهای فرسوده در این باره گفته است: مرحله جدید خروج خودروهای فرسوده كه قرار است در آن ۶۵ هزار دستگاه خودرو جایگزین شود، از ۱۴ مرداد ۸۵ آغاز می شود. در گام نخست طرح جدید خروج خودروهای فرسوده ۳۵ هزار تاكسی، ۱۵ هزار تاكسی پلاك موقت و ۱۵ هزار خودرو شخصی كه مالكان آنها از ابتدای سال تا ۲۹ تیر برای جایگزین كردن خودرو اقدام كرده اند، جایگزین می شود.

در این باره آشتیانی ـ رئیس كمیسیون نوسازی ناوگان خودروهای فرسوده ـ نیز اعلام كرده كه علت این كه تا پیش از این مردم از خروج خودروهای فرسوده استقبال چندانی نكرده بودند و در دو دولت گذشته تنها ۴۰ هزار خودرو جایگزین شده بود، توجیه اقتصادی نداشتن طرح برای مردم بود كه حال با توجه به وام هفت درصدی، این كار برای مردم توجیه دارد. از طرفی برای خودروهای فرسوده تاكسی نیز تاكنون هفت هزار تاكسی جایگزین شده است كه این تعداد كم به دلیل نبود تنوع در خودروهای جایگزین بود و به همین علت علاوه بر سمند، خودروهای پراید و پژو GLI نیز به خودروهای جایگزین تاكسی اضافه شدند.

آشتیانی در پاسخ به این سوال كه با توجه به جایگزینی ۴۰ هزار خودرو فرسوده در گذشته و پس از گذشت چهار ماه از سال ۸۵ چرا هنوز طرح خروج خودروهای فرسوده آغاز نشده است؟ و این كه آیا امید دارید تا پایان امسال ۲۵۰ هزار دستگاه خودرو یعنی ماهانه ۳۰ هزار خودرو را جایگزین كنید؟ گفته كه تمام شرایط مهیاست و ما تا پایان امسال ۲۵۰ هزار دستگاه خودرو را جایگزین می كنیم. از طرفی در گذشته به دلیل آن كه طرح به نفع مردم نبود و موانع زیادی وجود داشت، به كندی پیش می رفت كه بیشتر موانع در طرح جدید برداشته شده است.

اما آیا واقعا علت شكست طرح در ادوار گذشته نامناسب بودن تسهیلات برای مردم بوده است ؟ بررسی ها نشان می دهد مردم در زمان اعلام خروج خودروهای فرسوده به شركت های خودروساز هجوم می برنند اما نقدینگی برای اعطای تسهیلات به مردم وجود ندارد، پس طرح مسكوت می ماند. اگر برای هر خودروی فرسوده وام پنج میلیون تومانی با كارمزد ۱۴ درصد داده شود، برای خروج ۱۰۰ هزار دستگاه نیاز به ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات مالی وجود دارد.

اما سؤالی كه شاید مطرح شود این است كه آیا این كار صرفه اقتصادی دارد؟ به اعتقاد بسیاری از كارشناسان به طور قطع می توان به این سوال جواب آری داد. بر اساس بررسی های انجام شده توسط سازمان بهینه سازی مصرف سوخت خودروهای فرسوده بالای ۲۵ سال در ایران روزانه بیش از۱۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می كنند، در حالی كه بعضی از این خودروها به دلیل فرسودگی مصرفی بیشتر از ۳۰ لیتر در روز دارند ،در صورتی كه خودروهای نو با تكنولوژی مناسب در حدود هشت لیتر در ۱۰۰ كیلومتر مصرف دارند.

این به این معنی است كه جایگزینی خودروهای فرسوده بالای ۲۵ سال كه در حدود دو میلیون و ۳۱۱ هزار دستگاه است، روزانه بیش از ۸۰۰ هزار دلار صرفه جویی در پی دارد كه این عدد در سال بیش از ۲۸۴ میلیون دلار خواهد بود.

اما با این حال تاكنون طرح خروج خودروهای فرسوده كند پیش رفته است. شرقی، مدیر خروج خودروهای فرسوده سایپا در این باره به ایسنا می گوید: یكی از علل كند پیش رفتن طرح خروج خودروهای فرسوده نبود منابع مالی و مشخص نبودن بانك عامل در ۴ ماه ابتدای سال بوده است.

در این باره فاطمی مجری طرح خروج خودروهای فرسوده می گوید: مشكل نقدینگی حل شده و بانك عامل بانك ملت است و در قراردادی با وزارت كشور این بانك متعهد شده كه ۲۵۰ هزار وام پنج میلیون تومانی با بازپرداخت پنج ساله و ۱۴ درصد را تامین كند كه هفت درصد آن را مالك خودرو و هفت درصد باقی مانده را دولت می پردازد.

از طرف دیگر تاكنون یكی از مشكلات عدم خروج خودروهای فرسوده ناكارآمد بودن سیستم مدیریت همزمان بین دستگاههای مسئول مانند خودروسازان، نیروی انتظامی و بانكها بوده است اما در این باره هم آشتیانی ـ رئیس كمیسیون نوسازی ناوگان خودروهای فرسوده می گوید: كمیته خروج خودروهای فرسوده از سوی نهاد ریاست جمهوری فعال شد كه شامل مجری طرح (وزارت كشور)، رئیس كمیته، گمرك، سازمان مدیریت و برنامه ریزی، نیروی انتظامی، بانك ملت، ایران خودرو، بهمن و سایپا است.

یكی دیگر از مسائل خروج خودروهای فرسوده نبود خودرو جایگزین مناسب است. تا پیش از این سازمان بهینه سازی می گفت: خروج خودروهای فرسوده با خودروهای نو ساخت داخل مانند پراید درست نیست ،چرا كه این خودروها خود مصرف بالایی دارند و ما محتاج خودروهای مناسبی هستیم.

بر اساس اعلام سازمان بهینه سازی مصرف سوخت، خوروهای زیر پنج سال كه در حدود سه میلیون و ۴۳ هزار تعداد آنها برآورد می شود، روزانه ۲۳ میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر بنزین مصرف می كنند، دلیل اصلی نیز موتورهای پرمصرف در خودروهای ساخت داخل است، به گونه ای كه موتور پراید ۱۰ لیتر و موتور پژو ۴۰۵ معادل ۵.۱۲ لیتر سوخت در هر ۱۰۰ كیلومتر می سوزاند، حال آن كه این میزان باید حدود ۸‎/۵ لیتر باشد.

البته خودروهای مانند پژو ۲۰۶ در ایران مصرف سوختی بین ۸‎/۵ لیتر دارند اما قیمت بالایشان آنها را از دور خودروهای جایگزین خارج كرده. چند سال پیش یكی از اصلی ترین توجیه های پروژه ال ۹۰ جایگزین شدن با خودروهای فرسوده بود چرا كه این خودرو با قیمتی در حد پیكان مصرف ۸ لیتر و استاندارد یورو ۳ را داشت اما به نظر می رسد با توجه به تقاضای بالا این خودرو نیز به صاحبان خودروهای فرسوده نرسد. اما نكته قابل توجه این است كه طبق قانون خودروی جایگزین باید دوگانه سوخت باشد و قانونگذار سعی كرده مشكل مصرف بالا را با خودروی جایگزین گازسوز حل كند اما باز هم چند مشكل وجود دارد، چرا كه هم اكنون به غیر از موتور ملی و ال۹۰ وtu۵ پژو ۲۰۶ كه یكی بر اساس گاز و دیگری دارای محفظه احتراق مناسب برای گازسوز شدن است باقی خودروها موتورهایشان برای بنزین طراحی شده و در روی گاز عملكرد مناسبی ندارد.

از سوی دیگر مخزن به تعداد كافی برای گازسوز كردن ۲۵۰ هزار خودرو در ایران وجود ندارد. در این باره مهندس فیض بخش - مدیر پروژه گازسوز كردن خودروها در ایران خودرو - با بیان این كه تقاضا برای خودروهای گازسوز در نیمه دوم امسال افزایش می یابد، می گوید: باید تمهیداتی اندیشیده شود تا مشكل تامین برخی قطعات خودروهای گازسوز حل شود، چرا كه امسال با توجه به خروج خودروهای فرسوده، تقاضا برای خودروهای گازسوز به شدت افزایش خواهد یافت.

با این حال به نظر می رسد در تامین برخی قطعات خودروهای گازسوز در كشور مشكلاتی وجود داشته باشد اما در سوی مقابل آشتیانی ـ رییس كمیسیون نوسازی ناوگان خودروهای فرسوده در پاسخ به این سوال كه با توجه به این كه خودروهای جایگزین باید دوگانه سوز باشند، اما خودروسازان اعلام كرده اند به دلیل كمبود مخزن توانایی تولید ۲۵۰ هزار دستگاه خودرو گازسوز را ندارند، حال چگونه این مشكل را برطرف خواهید كرد؟ می گوید: خودروسازان تا جایی كه می توانند باید تولید كنند و اگر با كمبود مخزن مواجه شدند، كمیته مشكل آنها را حل می كند.

امین آزاد

---