حسین ع از عبادت تا شهادت

وقتی خداوند برای هدایت بشر, «راهنما» فرستاد و برای تعیین راه و پیمودن مسیر, «حجت» قرار داد, همه ابعاد را در نظر داشت

وقتی خداوند برای هدایت بشر، «راهنما» فرستاد و برای تعیین راه و پیمودن مسیر، «حجت» قرار داد، همه ابعاد را در نظر داشت. الگوهای مکتبی، الگوی همه‌جانبه امت برای راهیابی به کمال و خودسازی و بندگی‌اند. حسین‌بن‌علی علیهماالسلام نیز یکی از این اسوه‌های کامل و الگوهای همه‌جانبه است و آنچه از حضرتش باید آموخت، نه‌تنها درس حماسه و جهاد و ظلم‌ستیزی، که درس عبودیت، سخاوت، جوانمردی، ارزش‌گرایی و انس با قرآن و تکریم انسان است.

به‌گزارش خبرآنلاین، در این مقاله نگاهی به بخشی از ابعاد الگویی سالار شهیدان داریم تا روشن گردد که شخصیت وی به واقعه شورآفرین و حماسی عاشورا و انگیزه‌آفرینی جهاد در کربلا خلاصه نمی‌شود. امروز، اگر آن باده جانبخش در ساغر دلمان نیست، می‌توان و باید از چشمه فیض دیگری شور و حال گرفت و «سیره حسینی» را چراغ راه قرار داد.در عصر بازسازی ایمان و فرهنگ، توجه به ابعاد الگویی امام‌حسین علیه‌السلام ضروری است. آن حضرت، تنها در کربلا اسوه ما نیست. الگو بودنش تنها در زمینه حماسه و خون و شهادت هم نیست. حتی در کربلا هم فقط کربلای حماسه و جهاد نبود و اوج صحنه‌های آن روز جاویدان هم، تنها شهادت امام و یارانش نبود.

● نماز، اوج بندگی

سالار ما، حسین‌بن‌علی علیهماالسلام، شب عاشورا برای انس با خدا و تهجد و تلاوت قرآن و نماز، از دشمن مهلت گرفت. در گرماگرم نبرد عاشورا نیز هنگام ظهر به نماز ایستاد تا به ما بیاموزد که جان بر سر دین و خداجویی نهاده است. سعیدبن‌عبدالله حنفی در آن لحظه، در برابر امام همچون سپر حفاظتی می‌ایستد تا حسین‌بن‌علی علیهماالسلام، آخرین نمازش را بخواند و با ۱۳تیر که بر پیکرش می‌نشیند، به شهادت می‌رسد.ابوثمامه صائدی نیز، که خودش شهید نماز است، در روز عاشورا، فرا رسیدن هنگام نماز را یادآور می‌شود. امام‌حسین علیه‌السلام دعایش می‌کند که خدا از نمازگزاران ذاکر قرارش دهد.اینکه در زیارت‌ها امام‌حسین علیه‌السلام او را اقامه‌کننده نماز خطاب می‌کند، «اشهد انک قد اقمت الصلوه...» جلوه دیگری از اهمیت نماز را در زندگی و شهادت آن پیشوای معنویت و عبودیت نشان می‌دهد.

● رضا، اوج ایمان

کمال بندگی در «رضا» به رضای الهی و فرمان اوست. حسین‌بن‌علی علیهماالسلام در حرکت به‌سوی کربلا، اظهار امیدواری کرد که آنچه خداوند برایش اراده کرده باشد، «خیر» باشد، چه با فتح، چه با شهادت «ارجو ان یکون خیرا ما اراد الله بنا، قتلنا ام ظفرنا». در قتلگاه نیز جملات زیبای «الهی رضاً برضإک و تسلیما لامرک» که بر زبان او جاری شد، نشانه خلوص در بندگی و رضا به قضای خداوند است.

یکی درد و یکی درمان پسندد

یکی وصل و یکی هجران پسندد

من از درمان و درد و وصل و هجران

پسندم آنچه را جانان پسندد

و جانان سیدالشهدا، خدا بود که عشق الهی در سراسر وجود حضرت، سریان و جریان داشت و «مقام رضا» مرتبه برتر ایمان او به‌شمار می‌رفت. خود آن حضرت بارها می‌فرمود: «رضا الله رضانا اهل البیت»؛ رضایت ما خاندان، تابع رضای الهی است.

● صبر و مقاومت

سیدالشهدا الگوی صبر و شکیبایی در برابر مصیبت‌‌ها، مشکلات زندگی، زخم شمشیر، داغ عزیزان و شهادت فرزندان است.امام‌حسین علیه‌السلام در آغاز حرکت خویش به‌سوی کربلا، بر صبر تکیه کرد و یارانی را لایق همراهی خویش می‌دانست که بر تیزی شمشیر و ضربت نیزه‌ها مقاوم باشند. «فمن کان منکم یصبر علی حد السیف و طعن الاسنه فلیقم معنا.»در روز عاشورا نیز در خطبه‌ای که با این جملات آغاز می‌شود «صبرا بنی الکرام...» یاران خویش را بر رنج جهاد و زخم شمشیر به صبوری فرا خواند تا از تنگنای دنیا به وسعت آخرت و از دشواری‌های دنیا به نعمت و راحت بهشت برسند و مرگ را همچون «پل عبور» بدانند.هنگام خروج از مکه نیز در ضمن خطابه‌ای فرمود: «نصبر علی بلائه و یوفینا اجور الصابرین.»و صبر بر بلا را مقدمه رسیدن به «اجر صابران» دانست که خداوند عطا خواهد کرد.روز عاشورا، فرزندش علی‌اکبر را هم با جمله «یا بُنی اصبر قلیلا» دعوت به صبوری کرد و خواهر خویش را در آن روز سرخ، به «صبر» توصیه کرد.صبر و مقاومتی که ملت ما از حسین‌بن‌علی علیهماالسلام و حضرت زینب(س) آموختند، آنان را در سال‌های دفاع مقدس و جبهه‌های نبرد و صحنه‌های انقلاب، رویین‌تن ساخت و به آزادگان عزیز در سال‌های سخت اسارت، قدرت تحمل بخشید.

● کرامت و بزرگواری

آقایی و بزرگواری امام‌حسین علیه‌السلام زبانزد بود. سال‌هایی که در مدینه می‌زیست و در دوران پدر بزرگوارش، آنچه از دست کریمش می‌جوشید، سخاوت و جود نسبت به سائلان و نیازمندان بود.به روایت حضرت سجاد علیه‌السلام، امام‌حسین علیه‌السلام بار غذا و آذوقه به دوش می‌کشید و به خانه یتیمان و فقیران و بیوه‌زنان نیازمند می‌برد. ازاین‌رو، بر شانه‌های آن حضرت جای آن مانده بود.پس، رسیدگی به محرومان و سرکشی به مستضعفان را هم باید از حسین علیه‌السلام آموخت. وی روزی بر عده‌ای بینوا گذشت که سفره‌ای گسترده و روی زمین نشسته، نان خشک می‌خوردند. پسران پیامبر را به آن طعام دعوت کردند. حضرت از اسب فرود آمد و نزد آنان نشست و از غذایشان خورد، سپس آنان را به خانه خود دعوت کرد و از آنان پذیرایی نمود.شیوه کریمانه وی، شهرت آفاق بود. وقتی سائلی به در خانه امام آمد و در زد، اشعاری با این مضمون می‌خواند که:هرکس امروز به تو امیدوار باشد، ناکام و نومید نمی‌گردد و هرکس حلقه در خانه تو را بکوبد، دست خالی بر نمی‌گردد. تو سرچشمه جود و سخاوتی و پدرت کشنده فاسقان تبهکار بود. «لم‌یخب الان من رجاک...»مگر نه این است که نوع دوستی، گرایش به مساکین، تواضع و مردمی زیستن و عاطفه انسانی داشتن را هم باید از الگویی همچون حسین‌بن‌علی علیه‌السلام آموخت؟ رفع نیاز دوستان و همفکران و همسنگران، در رفتار آن حضرت جلوه‌گر است و در این میدان هم باید از او پیروی و به او تاسی کرد.

● کار فرهنگی و آموزشی

در نقل‌های تاریخی آمده است که وقتی معلم یکی از فرزندانش به او سوره حمد را آموخت، هزار دینار جایزه به معلم داد و به او خلعت و لباس بخشید و دهانش را پر از گوهر ساخت. وقتی بعضی سبب این همه بخشش را پرسیدند، فرمود: این‌ها کجا برابر چیزی است که او به فرزندم داده است؟ (یعنی آموزش قرآن و سوره حمد)آن حضرت در ارزش‌گذاری به تعلیم و تربیت و تشویق معلم و مربی فرزندان خویش و ارج‌نهادن به جایگاه تعلیم و تربیت نیز الگوی ماست و باید از او بیاموزیم که به بُعد فرهنگی و تربیتی کودکانمان بها بدهیم و در این زمینه، وقت و پول هزینه کنیم.

● روحیه عرفانی

یک‌بُعدی‌بودن، نقصانی برای انسان است. پیشوایان دینی ما در همه ابعاد، صاحب کمال بوده‌اند و در شیعیان خود نیز این‌را می‌پسندیدند.خوف از خدا، چشمان اشکبار، حالت نجوا و نیایش، زبان ستایشگر خدا، زندگی سراسر شکر نسبت به نعم الهی، نمازهای با حال و رکعات بسیار در شبانه‌روز، بارها سفر پیاده به حج خانه خدا رفتن، حضور مکرر بر سر مزار مادر بزرگش حضرت خدیجه(س) و گریستن و دعاکردن برای او، نیایش ژرف و عاشقانه‌اش در پای «جبل‌الرحمه» و دعای وی در روز عرفه، که از زیباترین و غنی‌ترین متون نیایشی عارفانه است، همه و همه، خبر از روح بلند عرفانی آن حضرت دارد.پس، از این بُعد حیات وی و توجه به خدا و نیایش‌های شبانه و دعاهای متضرعانه سیدالشهدا نیز باید الگو گرفت و بخشی از فرصت‌های روز و شب را به خلوت با خدا پرداخت. اگر در زندگی یک دوستدار و پیرو، این جنبه مشهود نباشد، در تأسی به آن اسوه معنویت و نیایش، کوتاهی کرده است.

● عشق به خدا

از برجسته‌ترین جنبه‌های شخصیت سیدالشهدا، محبت پروردگار و دلدادگی او به خداوند و امر و رضای اوست.اینکه نسبت به حادثه عاشورا و آمادگی برای شهادت‌طلبی و پذیرش تبعات و پیامدهای آن و راضی‌شدن به یتیمی فرزندان و اسارت اهل بیت، از زبان حضرتش چنین نقل شده است:

ترکت الخلق طرا فی هواکا

و ایتمت العیال لکی اراکا

نشانه خدا دوستی و عشق به معبود، فنا در «حب الهی» است. اینکه نقل شده است: هرچه امام‌حسین علیه‌السلام به لحظه شهادت نزدیک‌تر می‌شد، چهره‌اش برافروخته‌تر و شکفته‌تر می‌گشت؛ تعبیر دیگری از عشق الهی اوست که تبدیل هجران به وصال را می‌دید و به وجد می‌آمد.عمان سامانی در مثنوی بلند «گنجینه‌الاسرار» خویش، به رفتار و حالات حسین‌بن‌علی علیهماالسلام از دید عرفانی و عشق نگریسته و امام را سرمست از شراب شوق و عشق الهی می‌بیند که پیاپی جام محبت و بلای بیشتری می‌خواهد و او را موجی برخاسته از دریا می‌داند که محو حقیقت خداست و می‌خواهد باز به همان دریا بپیوندد و در این راه، از هرچه جز «او»ست، دست می‌شوید و «خود» را قربانی می‌کند. وی در این ترسیم عاشقانه، سراسر عاشورا و صحنه‌های رزم فرزندان و یاران را جلوه‌ای از آن «جذبه الهی» و عشق برتر می‌شناسد و شهادت هرکدام از یاران را همچون «هدیه» به درگاه دوست توصیف می‌کند تا رضای محبوب تأمین شود و به بزم قرب، بار یابد.چنین روحیه‌ای و عشقی، بی‌شک در حسین‌دوستان صادق نیز یافت می‌شود؛ چراکه الگویشان چنین حسینی است که در دل، جز محبت الهی را راه نداده است.

● ذکر خدا

گوهر یاد خداوند، موهبتی عرشی است که در هر دل که جای گیرد و بر هر زبان که جاری شود، آن دل و زبان را نفیس می‌سازد، چه ذکر قلبی باشد، چه ذکر زبانی.حسین‌بن‌علی علیهماالسلام بنده ذاکر خدا بود، پیوسته حمد و ثنای الهی بر زبانش و سپاس نعمت‌ها در قلبش و در راحت و رنج و پنهان و آشکار یاد خدا آرام‌بخش جانش بود و بر او تکیه داشت و هیچ صحنه تلخ و غمباری نبود، جز آنکه داروی «یاد خدا» آرامش می‌کرد.تنها در صبح عاشورا نبود که با گفتن «اللهم انت ثقتی فی کل کرب»، به یاد خدا بودن را ابراز می‌کرد و تنها در حملات حماسی روز عاشورایش نبود که با تکرار جمله «لاحول ولا قوه الا بالله»(۱۱)؛ ارتباط قلبی خود را با معبود بر زبان می‌آورد، بلکه همواره گویای «الله اکبر» بود و ذکر «الحمدلله علی کل حال» و یاد خدا ورد زبانش بود و «استرجاع» را، که یکی از شاخص‌های ذکر حقیقی، به‌خصوص در هنگام مصائب و ناگواری‌هاست، در مواقع مختلف ازجمله در راه مکه به کربلا، بر لب داشت. از دید امام‌حسین علیه‌السلام شقاوت سپاه کوفه که برای آن جنایت عظیم حضور پیدا کرده بودند، نتیجه غفلت از یاد خدا بود و چون می‌دید آنان به‌هیچ‌روی، از کینه و عناد خویش دست بر نمی‌دارند و بر کشتن او مصمم‌اند، به آنان می‌فرمود:«لقد استحوذ علیکم الشیطان فانساکم ذکر الله العظیم» (۱۲)؛ شیطان بر شما چیره گشته و یاد خدای بزرگ را از (دل) شما برده است.وقتی چراغ یاد خدا در شبستان دل انسان روشن باشد، هرگز شیطان رخنه‌گاهی برای ورود به خلوتگاه دل نمی‌یابد و این خانه که باید جای خدا باشد، ماوای دیو و دد نمی‌گردد.پیروان حسین علیه‌السلام را سزاست که مشعل فروزان «ذکرالله» را در اقتدا به سالارشان در دل برافروزند تا نه دچار یأس و تردید شوند، نه ملعبه ابلیس و هوای نفس.این‌ها و بسیاری دیگر از این‌گونه ویژگی‌های روحی و رفتاری است که از حسین‌بن‌علی علیهماالسلام برای پیروانش در همه اعصار و نسل ها «الگویی همه‌جانبه» ساخته است و منشوری پدید آورده که از هر طرف به آن بنگریم، جلوه‌ای خاص و بعدی مقدس و الگویی شایسته تبعیت به چشم می‌خورد.خلاصه سخن آنکه هم از معنویت و توجه به خدا و نیایش‌های شبانه امام‌حسین علیه‌السلام باید درس آموخت، هم از توجه به علم و ادب و دانش و تربیت فرزندان، هم حسن‌خلق و کرامت رفتاری و مستضعف‌گرایی، هم از ایثار و سخاوت و بذل و بخشش وی و هم از رأفت و مهربانی و عواطف والای انسانی نسبت به همنوعان.حسین‌بن‌علی علیهماالسلام مقتدای همه و همیشه و همه‌جاست؛ چه در جنگ و چه در صلح، چه در میدان جهاد و چه در عرصه اعتقاد، چه در صداقت و پاکی، چه در شجاعت و بی‌باکی، چه در روحیه شهادت‌طلبی، چه در عبادت‌ها و راز و نیازهای نیمه‌شبی.جویندگان راه معنی و طالبان عزت و آزادگی، باید در «آینه اوصاف حسینی» به تماشای این جلوه‌های ناب و ماندگار بنشینند و اگر اهل سیر و سلوک‌اند و شیفته «عرفان اهل بیتی» و اگر به افقی دوردست‌تر از مادیات و بلندتر از روزمرگی‌ها می‌نگرند، باز هم باید به «مرآت حسینی» چشم بدوزند و به این «آینه حُسن» بنگرند.برای الگوگیری از «اسوه‌های حسنه»، باید به جهات اسوه‌بودن آنان توجه داشت. حسین‌بن‌علی علیهماالسلام یکی از این اسوه‌هاست. خود نیز فرموده است: «لکم فی‌اسوه.»مرور به چند نمونه از جهات الگویی سیدالشهدا، برای آن بود که درس‌آموزی از این سرمشق خدایی آسان‌تر باشد و عملی‌تر.آینه سلوک حسینی، پیوسته در منظرمان باد.