ایران را سوغات ببرید

«ره آورد یا سوغات کالایی است که از یک شهر, روستا یا منطقه ای توسط مسافران و گردشگران خریداری می شود تا پس از بازگشت مسافر به نزدیکان, دوستان و آشنایان هدیه داده شود ره آوردها به طور معمول جزو صنایع دستی, محصولات صنعتی و مواد غذایی ساخته شده در نواحی مختلف جغرافیایی است »

«ره‌آورد یا سوغات کالایی است که از یک شهر، روستا یا منطقه‌ای توسط مسافران و گردشگران خریداری می‌شود تا پس از بازگشت مسافر به نزدیکان، دوستان و آشنایان هدیه داده شود. ره‌آوردها به طور معمول جزو صنایع دستی، محصولات صنعتی و مواد غذایی ساخته شده در نواحی مختلف جغرافیایی است.»

این کلی ترین تعریفی است که می توان از سنت سوغات به دست آورد؛ تعریفی که به گواه منابع اینترنتی در اینجا آورده شده است. اما ره آورد هر سفری، هر چه باشد معرف و شاخصی از فرهنگ و رسوم آن مکان به حساب می آید و سوغاتی، اولین چیزی است که در ورود مسافر به یک شهر از نظرش می گذرد؛ نشانه ای که به نوعی حضور مسافر را در شهر مقصد ثابت می کند! سنت سوغات یکی از شیرین ترین بخش های سفر است، نه صرفا برای کسی که سوغات به آن می رسد که شیرینی این کار برای آن کسی که از سفرش سوغات آورده هم بسیار است و این خصیصه در ایرانیان بسیار دیده می شود آن هم به شکل افراطی اش. گواه این نکته تعداد چمدان هایی است که ایرانیان در بازگشت از سفر به همراه دارند.

هرچند حلاوت سوغاتی گاه جای خود را به تلخی «خودنمایی» می دهد، به این مفهوم که انگیزه سوغاتی نه به یاد داشتن عزیزان که به قصد اثبات حضور در مقاصد سفری است که هر کسی براحتی به آنجا نمی تواند سفر کند. اما هر چه باشد سوغاتی میان ایرانیان به سنتی پسندیده تعبیر می شود؛ سنتی که با وجود شهرهای مختلف و اقوام متفاوت رنگ و بوی بسیاری دارد؛ از خوراکی های خوشمزه همچون گز و کلوچه و باقلوا گرفته تا هنرهای دستی بی نظیری همچون خاتم کاری، ملیله دوزی و میناکاری.

جالب این که هرچه از شهرهای بزرگ به طرف شهرهای کوچک تر می آییم تعداد سوغاتی ها بیشتر می شود. شهرهای بزرگ بنا به نوع ارتباط و توقعات معمولا دارای سوغاتی های کمتری است، اما در شهرهای کوچک تر سوغاتی ها گسترده و متنوع می شود.

کدام سوغات از کدام شهر؟

آگاهی از سوغات شهر ها و استان های ایران می تواند کمک موثری باشد برای گردشگران داخلی و خارجی و توسعه و گسترش اقتصاد توریسم در مناطق مختلف کشور. صنعت گردشگری در ایران از ظرفیت های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است.

بر اساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی، ایران رتبه دهم جاذبه های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم جاذبه های طبیعی را در جهان داراست و یکی از امن ترین کشورهای منطقه و جهان از لحاظ امنیت برای گردشگران خارجی است. به باور کارشناسان، این صنعت از توسعه ای که شایسته آن است برخوردار نبوده است. از دلایل آن می توان به آماده نبودن بسترهای اقتصادی مناسب در ایران برای جذب سرمایه گذاری در ساخت هتل و دیگر صنایع جانبی این حوزه اشاره کرد.

بی خبر بودن سرمایه گذاران از زمینه های موجود در ایران و تبلیغات ضعیف و نیز انتشار اخبار منفی از ایران، وجود برخی محدودیت های اجتماعی برای گردشگران خارجی و تنش های سیاسی با برخی کشورهای غربی نیز از دیگر موانع رشد صنعت گردشگری در ایران بوده است. روزهای نوروز گذشت و فصل سفر آغاز شده است، آگاهی نسبت به سوغاتی های شهرهای مختلف هم می تواند رونقی باشد برای گردشگری شهرهای عمدتا کوچک و هم مشوقی باشد برای تولیدکنندگانی که چشم به راه گردشگرانند و هم البته می تواند سنت پسندیده سوغات را همچنان زنده نگه دارد.

سوغات به رنگ زعفران قائنات

مشهد مقدس به واسطه حضور بارگاه مقدس امام هشتم شیعیان مقصد بسیاری از مسافران و زوار است. نوروز هم یکی از وقت هایی است که این شهر مملو از گردشگر می شود و گردشگری خرید را به یکی از ظرفیت های مهم این شهر بدل کرده است. مراکز خرید بسیار این شهر یکی از دلایلی است که به گردشگری این شهر رونق بسیاری داده است. تنوع و رونق صنایع دستی و نیز حضور بارگاه حضرت امام رضا(ع) تبرکی خاص به سوغاتی های مشهد داده است. بازار رضا که در ضلع شرقی خیابان امام رضا(ع) و در نزدیکی حرم واقع شده است، از مهم ترین مراکز خرید زوار است. قالی مخصوصا فرش کاشمر، انواع انگشتر و زینت آلات فیروزه و عقیق، انواع پوستین و مصنوعات سنگی از محصولات صنایع دستی خراسان است. همچنین صنایع دستی کردهای شمال خراسان مانند گلیم، خورجین، جوراب و شال نیز زیبایی خاص خو د را داراست.

اما از همه اینها که بگذریم سوغات شهر مشهد را باید نام ببریم که شهرتی جهانی دارد، آن هم چیزی جز طلای سرخ رنگ استان خراسان نیست؛ زعفران. در میان شهرهای این استان اما زعفران قائنات شهرت بیشتری دارد و البته ردش را می توان در بزرگ ترین مراکز خرید شهرهای بزرگ ایران هم پیدا کرد. از دیگر سوغاتی های استان خراسان می توان به نبات، آبنبات بجنوردی، خشکبار، آجیل، ادویه جات و زرشک هم اشاره کرد.

بهار با بوی «بهار نارنج»

شیراز را به بوی بهارنارنجش می شناسند، بنابراین اگر راهی این شهر شدید بهارنارنجش را فراموش نکنید. اما این شهر سرشار از سوغاتی های دیگر هم هست که کار دست هنرمندان شیرازی است. ریسندگی، فلزکاری، خاتم کاری، قالیبافی، حصیربافی، منبت کاری، کنده کاری، ظروف سفالی، گیوه دوزی، نمدمالی، خراطی، چرم سازی سنگ تراشی و شیشه گری مهم ترین محصول صادراتی و سوغاتی این شهر است و اگر می خواهید دلی از عزا دربیاورید خرما، انجیر، آبلیمو، مسقطی، قالی، گلیم، گبه، انواع ترشی جات، عرقیات، سفیدآب، حنای لارستان، انجیر و زعفران استهبان، انارمهارلو و مسقطی لارستان را فراموش نکنید. ضمن این که می توانید سفیدآب، کیسه حمام و گیوه استهبان و خرما و آبلیموی جهرم را در چمدان هایتان بگذارید و به شهرتان ببرید.

از لوخ تا داز

با توجه به نیزارهای اطراف دریاچه هامون ساخت انواع محصولات حصیری از نوعی نی که در محل به نام لوخ معروف است در این مناطق رونق فراوانی دارد. همچنین در مناطق مرکزی و جنوب شرقی استان نیز از برگ های نوعی نخل به نام محلی داز انواع محصولات حصیری بافته می شود. البته تنها سوغات های سرزمین بلوچ ها نیست. یکی از صنایع بسیار معروف این استان سوزن دوزی است که خاص زنان بلوچ است. محصولات سوزن دوزی تنوع بسیاری دارد و از لباس و رومیزی تا وسایل تزئینی را در بر می گیرد. خامه دوزی نیز شبیه سوزن دوزی است که در بافت محصولات از آیینه های ریزی برای تزیین استفاده می شود. رومیزی، کلاه، جلیقه و پیش سینه از جمله مهم ترین چیزهایی است که روی آنها خامه دوزی می شود. در روستای کلپورگان شهرستان سراوان سفالگری سابقه شش تا هفت هزار ساله دارد. از ویژگی های خاص سفال گلپورگان آن است که اولا تنها زنان به سفالگری اشتغال دارند. در ساخت ظروف و اشیای سفالی از چرخ سفالگری استفاده نمی شود و شکل دهی با دست است.

از قالی تا برگه هلو

آجیل، خشکبار و شیرینی آذربایجان بخصوص آجیل تبریز از دیرباز به دلیل مرغوبیت مشهور بوده است؛ انواع خشکبار از قبیل برگه هلو، برگه زردآلو و آلوخشک که در شهرستان های جنوبی بخصوص در مراغه تولید می شود. انواع شیرینی از قبیل اریس، قرابیه، نوقا و لوز از سوغاتی های دیگر آذربایجان شرقی است. اما اینها تنها سوغات خوراکی این منطقه است، زیرا از قدیم الایام قالی های تبریز به ظرافت و قالی های هریس به دوام مشهور بوده است. گلیم و جاجیم و ورنی به وسیله هنرمندان عشایر استان در مناطقی چون کلیبر و اهر بافته می شود. اما شهرت سوغات آذربایجان به هیچ کدام از این موارد نیست، زیرا چرم تبریز و کفش های دست دوز آن از دیرباز به واسطه خوش دوختی و ظرافت از شهرت و اعتبار فراوانی برخوردار است. از دیگر سوغات این منظقه می توان به دیگر صنایع دستی استان اشاره کرد؛ صنایعی همچون سفالگری و سبدبافی مرند، گلابتون دوزی و ســوزن دوزی در آذرشهر و کنده کاری و معرق کاری.

نوعی پارچه ابریشمی هم به نام کلاقه ای در اسکو و روستاهای اطراف آن بافته می شود که از آن برای تهیه شال و روسری استفاده می شود و دارای طرح ها و رنگ های زیبا و متنوع است.

شیرینی از نوع کله برنجی

سوغات ها را بیشتر صنایع دستی مناطق مختلف ایران تشکیل می داده است. از مهم ترین صنایع دستی ایلام هم که به دست هنرمندانه زنان و دختران ایلامی مخصوصا در نواحی ایلام، دره شهر، شیروان چرداول و ایوان بافت می شود فرش کرک و ابریشم و گلیم منحصر به فرد گل برجسته است که نقش و نگارهای آن از طبیعت و تاریخ و فرهنگ این منطقه الهام گرفته است. از مهم ترین صنایع دستی دیگر استان جاجیم بافی، نمدمالی، گیوه بافی، فرنجی مالی، قتره بافی و صنایع چوبی از جمله ملزومات ورزشی و خانگی است که به دست هنرمندان ایلامی خلق می شود. اما برویم سراغ سوغاتی های خوشمزه این استان. پیش از همه در این مورد باید به روغن حیوانی «دان» ایلامی اشاره کرد که میان عموم مردم به روغن کرمانشاهی معروف است، اشاره کرد. اگر راهی این منطقه شدید حتما از این روغن تهیه کنید تا طعمی تازه و بکر را از این منطقه به سفره خانه تان سوغات برده باشید. عسل کوهی و ناب مناطق سورگه و شلم. کشک، ترخینه، کنجد، گردو و میشخاص. سقز محلی (صمغ درخت بنه). شیرینی بژی برساق. شیرینی کله کنجی نیز از دیگر سوغات های خوشمزه ایلام است.

گلاب قمصر، گز نصف جهان

اصفهان سرشار از صنایع دستی است، سرشار از سوغاتی هایی که دل هر مسافری را می برد. از خاتم کاری، میناکاری، مینیاتور، قلمزنی و پارچه های قلمکار گرفته تا پارچه های زرباف و آثار خوشنویسی. البته آثار هنری دیگری مانند منبت کاری، کاشی سازی، گچبری و گره چینی و مشبک نیز در آثار تاریخی و بناهای زیبای این شهر، چشم نواز هر مسافری است. اما همه اینها را که کنار بگذارید باید بگوییم اگر اصفهان رفتید بریانی هایش را از دست ندهید، هرچند قابلیت سوغات ندارد و فقط می توانید آن را همان جا میل کنید؛ اما خوراکی های دیگری هم در این شهر وجود دارد که می توانید آن را سوغات ببرید؛ معروف ترینش گز، شیرینی مخصوص اصفهانی ها که حالا البته شهرتی بسیار پیدا کرده است. برخی از شهر های مهم این استان هم سرشار از سوغاتی های خوشمزه است. به عنوان مثال کاشان. اگر پول خرید فرش های چشم نواز این شهر را ندارید، می توانید از کلوچه های معروف کاشان سوغات ببرید. البته گلاب قمصر هم می تواند سوغاتی ارزان و قابلی باشد. محصولی از این شهر که افتخارش شست وشوی خانه خدا با آن است.