فیلم‌های ماندگار سینمای وحشت به انتخاب محمدعلی سجادی

چرا این چند فیلم را از سینمای وحشت برگزیدم؟ اینها آثاری هستند که در یک نگاه و نظر به خاطرم آمد. بدون اولویت‌بندی و تقدم و تاخر. نه آنکه فیلم‌های دیگری نیستند. چه از قدیم سینما و …

چرا این چند فیلم را از سینمای وحشت برگزیدم؟ اینها آثاری هستند که در یک نگاه و نظر به خاطرم آمد. بدون اولویت‌بندی و تقدم و تاخر. نه آنکه فیلم‌های دیگری نیستند. چه از قدیم سینما و چه از اکنون. از «خون‌آشام»‌ها و «کینگ‌کنگ»ها در دهه‌‌های ۲۰ و ۳۰ تا «بیگانه‌ها» و «اره» و «کابوس خیابان الم» یا «جکیل و مسترهاید» و «سکوت بره‌ها» و «گربه‌ مردمی» پل شرایدر تا «بتمن» کریستوفر نولان و... قابل بررسی و دیدن ‌هستند. اما در مجال این یادداشت تنها می‌توانم به آنهایی که در عین حال در این نوع تاثیرگذار بوده‌اند اشاره کنم. در آثار ذیل مکاشفه در ترس و اضطراب، چه در مضمون و چه در فرم حادث می‌شود. ترس تنها فقط بازآفرینی صحنه‌های خشن و بی‌پایه و اساس و خونریزی و شئامت نیست، بلکه واشکافی در خود ترس است. هم می‌ترسیم و هم لذت می‌بریم و هم کشف می‌کنیم. «...تمامی نیروهای طبیعت که جادویی‌اند و ژرف و قدرتمند، به طور کامل درک می‌شوند، زیرا آنچه دراکولا را شکل داده طبیعت است نه نیروهای فراطبیعی...» (استوکر، دراکولا)

روح (آلفرد هیچکاک):

فیلمی تجربی و استادانه با استفاده از همه عوامل نوع، فضاهای گوتیک، قصر ـ هتل مخوف با پسرـ مادری بیمار و بیان درخشان و باطراوت بصری. کشتن قهرمان اصلی در همان نیمه‌ اثر و فصل حمام که حالا دیگر به نمونه‌ هیچکاکی به یادماندنی تبدیل شده و همه‌ فیلمسازان با آن کار می‌کنند.

پرندگان (آلفرد هیچکاک):

تیپی هدرنی در جست‌وجوی پرنده‌ کوچک عشق با لایه‌های هول مواجه می‌شود. حیوان دست‌آموز در قفس و آدمیان در قفس حیوان وحشی. مرز باریکی مابین رویا و کابوس. عینی کردن امری روانی و ذهنی آن هم به شکلی استادانه و ماندنی. فصلی درخشان از دید پرندگان مهاجم و اسبی رها و فوران شیر شکسته‌ آب آتش‌نشانی و شیشه‌هایی که توسط پرندگان می‌شکند. کابوسی سیاه. اینکه ما از هجوم پرندگان در امان نیستیم. ما نمی‌دانیم کی پرندگان به ما هجوم خواهند آورد؟!

بچه‌ رزمری (رومن پولانسکی):

لالایی‌های عاشقانه‌ مادری هراسان از ابهام. فرزندش چه خواهد شد. چگونه خواهد ماند؟ هراس‌های زنی مجرد و منزوی. تجلی هراس در قالب روایتی پرکشش از مضمون حلول شیطان در انسان. با دور شدن از خلق صحنه‌های صرفاً مشمئزکننده. سیاه و تاثیرگذار با موسیقی فیلمی به‌یادماندنی از کومه‌دای لهستانی!

تلالو (استنلی کوبریک):

درخشش اثری از استفن کینگ این بار در دستان استاد کوبریک. دهلیزهای ناشناخته‌ نوشتن و نوشته شدن. ماندن. یخ زدن در گذشته. یخ زدن وقت تماشا. تصاویر جادویی و خیره‌کننده و جک نیکلسونی که هیچ‌گاه از یاد نمی‌رود با اغراق‌هایش در بازی و آن تبر خونین در دستش.

جن‌گیر (ویلیام فردکین):

فیلمی کلاسیک با حفظ قواعد نوع. مقابله‌ کودک شیطان‌زده. شیطان و جن‌گیر. نفس‌گیر. هراس‌آور. تکرارنشدنی حتی با خود فردکین. بدون استفاده از عناصر دیجیتالی. اما هنوز تماشایی و ماندنی.

کوئیدان (ماساکا کوبایاشی):

تصویر هراس‌ بدوی و کهن، با لحنی مبتنی بر نگاره‌های ژاپنی و نمایش نو، همخوانی عالی حرکات دوربین و قاب‌بندی و موسیقی بومی و... که با رنج بسیار به دست آمده. نمایشی آگاهانه از ناخودآگاه شرقی و بنیان‌های ته‌نشین‌شده‌ هراس وجودی و تاریخی در قالب اثری اپیزودیک.

دراکولای برام استوکر (فرانسیس فورد کاپولا):

بیشتر به خاطر فصل آغازین در رومانیِ قرون وسطی که درخشان است و یادآور فیلم «الکساندر نوسکی آیزنشتاین» و «اتللوی ولز» است.

دیگران (الخاندرو آمه‌نابار):

استفاده از قواعد نوع در ساخت فضا و وجه بصری کار، اما چرخشی در داستان یا زاویه دید و نگاه دیگر. دیگران نگاه دیگری‌ است به موضوع دلهره و مرزی شکننده مابین مرگ و حیات.

حس ششم (ام‌ نایت شیامالان):

درست مقابل قواعد نوع می‌ایستد. نه فضای مه‌زده و نه معماری گوتیک دارد و نه مضمونی در ترس از شیطان. همان مرز باریک میان زندگی و مرگ است که گاه فریبنده ‌است. ما زنده نیستیم شاید! با لحنی بسیار ساده در افق دید یک اثر رئالیستی و نه لزوماً بیان برونگرایانه و اکسپرسیونیستی و البته پاشنه آشیلی در فیلم‌نوشته‌اش.