سایه پوتین بر سیاست خارجی آمریكا

صحنه گردان سیاست خارجی روسیه یعنی پوتین, روابط در ظاهر خوبی با بوش دارد و در سال های گذشته چندین بار چه در مزرعه شخصی رئیس جمهور آمریكا, چه در كرملین و چه در حاشیه نشست های بین المللی در ملاقات های رسمی و غیررسمی, رابطه ای دوستانه را به نمایش گذاشته است

۱۵ سال بعد از سقوط شوروی، روسیه همچنان در تقلای یافتن جایگاه واقعی خود در عرصه جهانی است. از یك سو می خواهد در جایگاه میانجی بین المللی صلح باشد و عضویت خود را در گروه های غربی مانند گروه ۸ تقویت كند؛ و از سوی دیگر از طرف همین نهادها و گروه ها به اقتدارگرایی و دیكتاتوری در داخل متهم می شود. روسیه امسال ریاست دوره ای گروه هشت را به عهده می گیرد و همچنین تلاش برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی را تشدید كرده است. اما تصویب قانونی در اوائل سال جاری میلادی در روسیه برای محدود كردن حقوق سازمان های غیردولتی با انتقاد شدید این گروه ها و سازمان های جهانی روبه رو شد. این انتقادها به اینجا ختم نشد و با كشمكش روسیه و اوكراین بر سر انتقال گاز و بعد هم میزبانی رهبران حماس در كرملین، ادامه یافت. ایران هم در این میان به موضوع اصلی سیاست خارجی روسیه و محور تعامل این كشور با غرب تبدیل شده است.

صحنه گردان سیاست خارجی روسیه یعنی پوتین، روابط در ظاهر خوبی با بوش دارد و در سال های گذشته چندین بار چه در مزرعه شخصی رئیس جمهور آمریكا، چه در كرملین و چه در حاشیه نشست های بین المللی در ملاقات های رسمی و غیررسمی، رابطه ای دوستانه را به نمایش گذاشته است. اما تكاپویی كه این روزها در واشنگتن جریان دارد نشان دهنده نگرانی آمریكا از سیاست خارجی و تحولات داخلی روسیه است.

هفته گذشته سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه به مدت نیم ساعت در دفتر بیضی شكل(Ural office) كاخ سفید میهمان جورج بوش بود. در این ملاقات نسبتاً طولانی كه به ندرت میان وزرای خارجه كشورها و رئیس جمهور آمریكا چنین طولانی می شود، درباره چندین موضوع گفت وگو شد. آخرین باری كه بوش در كاخ سفید میزبان وزیر خارجه كشوری بود، ژوئن سال ۲۰۰۵ و هنگام ملاقات با وزیر خارجه پاكستان بود كه از دست دادن و احوالپرسی فراتر نرفت.این ملاقات طولانی در كنار مجموعه ای از تحركات در واشنگتن، از اهمیت یافتن اقدامات روسیه برای دولت بوش حكایت دارد.

در سال ۲۰۰۱ وقتی بوش و گروه او در كاخ سفید مستقر شدند، وقت چندانی برای پوتین و تعامل با آن نداشت. اما اكنون ابتكارات دیپلماتیك پوتین مشكل جدی پیدا كرده است.شورای روابط خارجی آمریكا كه لابی قدرتمند و نهاد مشورتی با نفوذی در سیاست خارجی واشنگتن است، چند روز پیش در گزارشی اعلام كرد، ۱۵سال بعد از فروپاشی شوروی روابط روسیه با آمریكا در مسیری غلط به پیش می رود.

در این گزارش ۹۸ صفحه ای كه بسیاری از كارشناسان ارشد و سیاستگذاران سابق و فعلی آمریكایی آن را تهیه كرده اند، ساز مخالف روسیه با آمریكا در چندین مورد از مسائل حساس سیاست خارجی از یك سو و از سوی دیگر تحولات داخلی این كشور كه به سمت تمركز بیشتر قدرت در كرملین پیش می رود به عنوان دو دلیل اصلی نگرانی واشنگتن از سیاست های مسكو ذكر شده و آمده است: در شرایطی كه رئیس جمهور آمریكا دموكراسی را هدف اصلی سیاست خارجی این كشور اعلام كرده، نظام سیاسی روسیه روز به روز بیشتر به سمت و سوی اقتدارگرایی پیش می رود. روسیه امروز، دموكراسی و درهای باز چند سال پیش را ندارد.

این گزارش موضع آن گروه از سیاستمداران آمریكایی را تقویت می كند كه به دولت بوش و كنگره برای موضع گیری شدید تر در برابر مسكو فشار می آورند.روزنامه واشنگتن پست هفته گذشته نوشت، دیك چنی معاون رئیس جمهور آمریكا گروهی از كارشناسان متخصص و مستقل حوزه روسیه را در دفترش جمع كرده و آنها را مأمور بازبینی سیاست واشنگتن در قبال مسكو نموده است. چنی همچنین از جان نگرو پونته مسئول سرویس اطلاعات ملی آمریكا خواسته برنامه ها و سیاست های آینده پوتین را ارزیابی كرده و از آن گزارشی تهیه كند.

یك ماه بعد كاندولیزا رایس وزیر خارجه كه خود از متخصصان امور روسیه و از مدافعان اصلی حفظ روابط خوب با مسكو در دولت آمریكاست، گروهی مشابه تشكیل داد تا سیاست های پوتین را بررسی كنند.

این اقدامات در آستانه به عهده گرفتن رهبری گروه هشت از سوی روسیه كه برای اولین بار بعد از پیوستن روسیه به این گروه در سال ۱۹۹۸ اتفاق می افتد، معنای جدی پیدا می كند. از نظر واشنگتن پوتین روسیه را به سمت و سویی تهدید كننده برای منافع آمریكا و غرب پیش می برد. به همین دلیل بوش در حال بررسی چگونگی حضور در اجلاس گروه هشت در سن پترزبورگ است. سناتور جان مك كین از رهبران بانفوذ جمهوریخواه و از كاندیداهای این حزب در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۸ آمریكا حتی خواستار تحریم این اجلاس به نشانه اعتراض به سیاست های روسیه شده است.

گزارش اخیر شورای روابط خارجی آمریكا تا اینجا پیش نرفته و علی رغم اعلام نگرانی درباره سیاست های روسیه همواره فقط بر تعامل مثبت با این كشور تأكید كرده است. در این گزارش آمده است: «درباره مجموعه ای از موضوعات شامل ایران، انرژی و مبارزه با تروریسم، باید روسیه را در كنار خود داشته باشیم. اجلاس گروه هشت فرصت خوبی است برای این كار. اما اگر پیشرفتی در این زمینه حاصل نشود، این پرسش برای غرب پیش می آید كه روسیه در اجلاس گروه هشت چه می كند.»

توصیه شورای روابط خارجی به دولت بوش این است كه از فرصت پیش آمده در اجلاس گروه هشت استفاده كند و این پیام را به مسكو برساند كه ریاست بر این گروه جدای از سیاست ها و اقدامات این كشور نیست و راه برای احیای گروه هفت (بدون حضور روسیه) همواره باز است. در این گزارش از سیر تحولات در روابط آمریكا و روسیه در سال های گذشته انتقاد شده و «حركت آن را در مسیری نادرست» توصیف كرده است. به عقیده تهیه كنندگان این گزارش، طرح «مشاركت استراتژیك» میان آمریكا و روسیه اكنون دیگر واقع بینانه به نظر نمی رسد.

دلیل این غیرواقعی بودن مشاركت استراتژیك میان آمریكا و روسیه آن است كه موارد عدم توافق میان دو كشور روزبه روز بیشتر شده و حالا دیگر واشنگتن باید به فكر «همكاری انتخاباتی» در بعضی موارد باشد.

استفاده اخیر روسیه از صادرات انرژی به عنوان ابزاری برای مقابله با كشورها به ویژه همسایگانی مانند اوكراین و گرجستان، بیشترین زنگ خطر و نگرانی را برای واشنگتن به صدا درآورده است. آمریكا نگران آن است كه روسیه بار دیگر از این ابزار استفاده كند.

---