حسادت چیست و چه علتی دارد؟ + تفاوت حسادت با غبطه

حسادت احساسی است که کم و بیش همه آن را تجربه کرده‌اند اما برخی آن را به کنترل درآورده و برخی برعکس، رفتارشان تحت کنترل حس حسادتشان قرار می‌گیرد. این احساس هم می‌تواند از نظر روانشناسی مورد بررسی قرار بگیرد و هم در متون دینی به آن پرداخته شده است. از نظر دین حسادت صفتى ناشايست و بيمارى اخلاقى خطرناكى است كه باعث فساد و هلاكت روح و جسم آدمى مى‏‌شود. در روایات آمده است فردی که حسادت می‌کند از خدا خشمگین است که چرا آن نعمت را به او نداده و چنین کسی خودش را از سایه رحمت خداوند دور می‌کند و به جنگ خدا می‌رود. در ادامه این‌که حسادت چیست را بیشتر بررسی می‌کنیم.

حسادت چیست؟

• حسادت یکی از شایع‌ترین هیجانات انسانی است که به روابط بین افراد مربوط می‌شود. برخی از روان‌شناسان حتی ادعا کرده‌اند که اگر کسی اصلا احساس حسادت نداشته باشد، در تعهد خود نسبت به رابطه با دیگران دچار کمبود است و در انواع مختلفی از روابط مانند دوستی، رابطه با جنس مخالف، رابطه با همجنس، رابطه بین اولیا و فرزندان، رابطه بین خواهر و برادرها یا رابطه بین اعضای خانواده و فامیل ممکن است بروز کند.
• این حس زمانی به وجود می‌آید که شخص احساس کند آنچه که دارد کمتر از آن چیزی است که باید داشته باشد و طیف وسیعی از احساسات (مانند رنج، عصبانیت، خشم، اندوه، غبطه، ترس، حزن، تحقیر)، افکار (مانند رنجیدگی، عیب جویی، مقایسه با رقیب، نگرانی از ظاهر خود و ترحم به خود) و رفتارها (مانند ضعف، تردید و پرسش مداوم از خود، رفتارهای پرخاشجویانه و خشونت‌آمیز) را درگیر می‌کند.

علت حسادت چیست؟

• شخصیت حسود به مرور زمان و در اثر تجربیاتی که در زندگی به دست می‌آورد شکل می‌گیرد و هیچ دلیل بیولوژیکی ندارد.
• شخصیت حسود معمولا در اثر شناخت فردی غلط به وجود می‌آید. اغلب این افراد در محیطی بزرگ شده‌اند که انجام خواسته‌های دیگران و علاقه آنها مهم‌تر از علایق فردی خودشان بوده است.
• افراد حسود مفروضات مبالغه آمیزی درباره زندگی و شرایط دیگران می‌سازند، خوبی‌ها و شادکامی‌های آنان را بزرگ نمایی می‌کنند و مشکلات و سختی‌های زندگی آنها را نادیده می‌گیرند.
• افراد حسود تصویری صحیح و واقعی از زندگی خود و دیگران ندارند و اطلاعات دریافتی از موقعیت را تحریف می‌کنند.
• حسادت حاصل نداشتن اعتماد به نفس و عزت نفس در اشخاص است و در نتیجه به درجات مختلف، بر حسب این که میزان و سطح عزت‌نفس و اطمینان فرد چقدر باشد، بر روی افراد تاثیر می‌گذارد.

حسادت چیست؟ یک هیجان طبیعی یا یک بیماری؟

هیجان طبیعی: حسادت نیز مانند بسیاری از هیجانات دیگر، تا حدی طبیعی است و حتی می‌تواند به حفظ روابط کمک کند. فردی که دچار حس طبیعی حسادت است در شرایطی مانند اینکه همسر یا دوستش را با کس دیگری ببیند، دوستش او را به خاطر کس دیگری کنار بگذارد و یا کودک دیگری در خانواده مورد محبت و علاقه بیشتری قرار داشته باشد ممکن است دچار حس حسادت شود اما این فرد می‌تواند خود را با شرایط و موقعیت سازگار کند و به زندگی عادی خود ادامه دهد. حسادت خفیف در روابط عاشقانه حتی، عواطف را افزایش داده و روابط را قوی‌تر و پرشورتر می‌کند و می‌تواند انرژی مثبتی در رابطه ایجاد کند، زوج را به قدردانی از یکدیگر تشویق می‌کند و آنها را به کوشش برای جلب رضایت و ایجاد حس ارزشمندی در یکدیگر وامی‌دارد.

بیماری حسادت: وقتی میزان حسادت زیاد شود، شروع به منحرف کردن فکر فرد می‌کند و جنبه مخرب به خود می‌گیرد. این نوع حسادت، غیرعادی یا نابهنجار است و روان‌پزشکان آن را حسادت بیمارگونه می‌نامند. حسادت بیمارگونه در برخی موارد حاد ممکن است به خشونت و حتی مرگ بینجامد. حسادت بیمارگونه به دو شکل وجود دارد:

• حسادت وسواسی: در حسادت وسواسی، فرد دارای افکار شدید و تکرار شونده‌ای مبنی بر روراست نبودن یارش است و حتی اگر به این افکار واقعا معتقد نباشد اما نمی‌تواند فکر کردن درباره آن را متوقف کند و در اکثر مواقع این حسادت عاشقانه باعث به هم خوردن رابطه می‌شود.

• حسادت روان‌پریشانه: این نوع حسادت خطرناک‌تر و حادتر است. افرادی که از حسادت روان‌پریشانه رنج می‌برند کاملا مطمئن هستند که یارشان به آن‌ها خیانت می‌کند و حتی عقیده دارند که شواهدی نیز برای خیانت یارشان وجود دارد، با اینکه در واقع شاهدی دال بر آن وجود ندارد. حسادت روان‌پریشانه کمتر از حسادت وسواسی شایع است و ممکن است به علت اختلالات دیگری چون اسکیزوفرنی، افسردگی، سومصرف مواد، زوال عقل و ناتوانی جنسی به وجود آید.

• حسادت بیمارگونه باید توسط متخصص روانشناسی یا روانپزشک درمان شود. مردم غالبا باور ندارند که حسادت، در شکل حادش، یک نوع اختلال ذهنی است و از دریافت کمک خودداری می‌کنند. در این موارد ممکن است آن‌ها را حتی به اجبار تحت درمان قرار داد.

تفاوت غبطه با حسادت چیست؟

امام صادق عليه السلام:

إِنَّ المُؤمِنَ يَغبِطُ وَ لايَحسُدُ وَ المُنافِقُ يَحسُدُ وَ لايَغبِطُ؛

مومن غبطه مى‌خورد و حسادت نمى‌ورزد، منافق حسادت مى‌ورزد و غبطه نمى‌خورد.

برای آنکه بدانیم حسادت چیست و چه تفاوتی با غبطه دارد لازم است با تعریف غبطه آشنا شویم؛ غبطه آن است كه آرزو كنى آنچه ديگرى دارد، داشته باشى بدون اينكه آرزوى نابودى نعمت ديگرى را داشته باشى. حسد آن است كه بخواهى نعمتى را كه ديگرى دارد، نداشته باشد. در واقع حسادت جهتش به سمت شخص ديگر است اما غبطه جهتش به سمت خود فرد است. مثلا ما وقتی به يک فرد زيبا حسادت می‌کنيم در دل می‌گوييم کاش زيبایی‌اش زايل شود اما وقتی غبطه می‌خوريم تصمیم می‌گیریم تلاش کنیم تا ظاهر بهتری داشته باشیم. در واقع غبطه هيجان منفی توليد نمی‌کند.

درمان حسادت چیست؟

حسادت یک حس آزاردهنده است که آثار روانی، رفتاری و اجتماعی تخریب کننده‌ای برای خود فرد و دیگران دارد. بعد از اینکه دانستیم حسادت چیست مهم است که روش کنترل و درمان حسادت را بیاموزیم. بايد يک مقدار ذهنمان را از آموزه‌هایی‌ که اجتماع به ما تحميل می‌کند منفک کنيم و يک بار ديگر واژه‌هايمان را خودمان تعريف کنيم. چیره شدن بر حسادت به صبر و بردباری و کوشش فراوان نیاز دارد. اگر حس می‌کنید در این راه به کمک احتیاج دارید و یا حسادت شما در مشکلات دوران کودکی‌تان ریشه دارد، می‌توانید از مشاوره کمک بگیرید.

گردآوری: مجله اینترنتی وب