خفگی در هوای آلوده

بسیاری از ما زمانی که در خیابان‌های شلوغ قدم می‌زنیم از سوزش گلو و چشم تا تنگی نفس شاکی هستیم. آلودگی هوا تنها در تهران آزاردهنده نیست، هر روزه شاهد هستیم که هوای یکی دیگر از …

بسیاری از ما زمانی که در خیابان‌های شلوغ قدم می‌زنیم از سوزش گلو و چشم تا تنگی نفس شاکی هستیم. آلودگی هوا تنها در تهران آزاردهنده نیست، هر روزه شاهد هستیم که هوای یکی دیگر از شهرهای بزرگ یا صنعتی کشورمان دچار وضعیت بحرانی می‌شود. موادی که در هوای شهرهای بزرگ و صنعتی وجود دارد بسیار متفاوت است و بسته به همین تفاوت‌هاست که علائم متفاوتی در افراد ایجاد می‌شود. قبلاً از گاز مونوکسیدکربن نام‌برده شد که عمدتا ناشی از سوخت ناکامل گاز شهری، گازوئیل و چوب ایجاد می‌شود، در حالی که آسفیکسی یا کمبود اکسیژن واژه‌ای علمی است که بیانگر کمبود درصد اکسیژن هوای تنفسی است. در شرایط عادی، هوای تنفسی ما دارای ۲۱ درصد اکسیژن و مابقی از گازهایی همچون نیتروژن و دی‌اکسیدکربن تشکیل شده است. اگر گاز دیگری در این مجموعه وارد شده یا درصد یکی از گازهای موجود در هوا رو به فزونی گذارد، درصد اکسیژن هوای تنفسی کاهش می‌یابد.

اتفاقی که عموما در حین آلودگی هوا در اولین مراحل رخ می‌دهد همین کمبود اکسیژن یا همان آسفیکسی است. از زمان ظهور مبدل‌های کاتالیزوری افرادی که در تماس با دود اگزوز اتومبیل هستند بجای مسمومیت با مونوکسیدکربن دچار آسفیکسی می‌شوند.

اثرات حاد ظرف دقایقی از شروع آسفیکسی بروز کرده و علائم ناشی از کمبود اکسیژن بروز می‌کند. کاهش درصد اکسیژن از ۲۱ درصد به ۱۵ درصد، سیستم عصبی خودکار بدن را فعال کرده و باعث افزایش تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس می‌شود. از طرفی کمبود اکسیژن در مغز، اختلال در تعادل، عدم هماهنگی در انجام فعالیت‌ها، احساس سرگیجه و گیجی ایجاد می‌کند. بیماران با وجود افزایش در تعداد تنفس از تنگی‌نفس شکایت ندارند. زمانی که درصد اکسیژن هوا به زیر ۱۰ درصد برسد مغز بیمار دچار تورم می‌شود و زمانی که میزان اکسیژن مصرفی به کمتر از ۶ درصد رسید حیات فرد در معرض خطر قرار می‌گیرد.

درمان

بندرت نیازی به درمان فراتر از خروج از محل و استفاده از اکسیژن کمکی است. بنابراین اولین اقدام خارج کردن فرد از محیط دارای آلودگی و تماس با اورژانس پیش بیمارستانی(۱۱۵) است. تعدادی از بیماران نیازمند مراقبت در بیمارستان هستند. بیماران در معرض عوارض کمبود اکسیژن همچون بیمارانی که با علائمی همچون کما مراجعه کرده یا افرادی که بیماری طبی زمینه‌ای آنها تشدید شده همچون بیماران قلبی یا تنفسی، باید از نظر پیشرفت یا بروز عوارض تحت نظر قرار گیرند. در شرایطی که هوا آلوده است بهتر است تا حد ممکن از محیط‌های با آلودگی بالا همچون خیابان‌های شلوغ دوری کرد و بیماران با مشکلات قلبی، تنفسی و افراد دیابتی بهتر است در منزل بمانند.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس