آینده مبهم دو متحد جنگ ترور

این بار همه طرف ها و بازیگران جنگ افغانستان اختلاف دو شهر کابل و اسلام آباد را جدی گرفته اند تضاد دولت های اسلام آباد و کابل بخشی از واقعیت جنگ ۷ ساله امریکا بوده است اما تا قبل از وقوع حمله بزرگ طالبان به زندان قندهار هیچ کس آن را جدی نمی گرفت بعد از این حادثه که ضربه ای تاریخی بر موقعیت دولت کرزای بود برای نخستین بار, کابل با زبان تهدید نظامی با همسایه اش سخن گفت

این بار همه طرف ها و بازیگران جنگ افغانستان اختلاف دو شهر کابل و اسلام آباد را جدی گرفته اند. تضاد دولت های اسلام آباد و کابل بخشی از واقعیت جنگ ۷ ساله امریکا بوده است اما تا قبل از وقوع حمله بزرگ طالبان به زندان قندهار هیچ کس آن را جدی نمی گرفت. بعد از این حادثه که ضربه ای تاریخی بر موقعیت دولت کرزای بود برای نخستین بار، کابل با زبان تهدید نظامی با همسایه اش سخن گفت.

سران افغانستان پشت شورش های سرکش طالبان دست افسران کارآزموده اطلاعات پاکستان را می بینند اگر این موضوع به صورت یک گلایه محرمانه قبلاً در دیدارهای حامد کرزای با طرف های امریکایی مطرح می شد اکنون مبنای یک جنگ سرد میان دو همسایه شده است.

اکنون خط دیوراند به عنوان نماد یک مرز پر اختلاف میان دو کشور آبستن همه نوع حوادث خشونت بار است. اگرچه هیچ یک از ناظران تصور یک درگیری گسترده میان ارتش حرفه ای پاکستان و نظامیان نوپای افغانستان را نمی دهند اما در حدفاصل دو ارتش نیروهای غیرقابل کنترلی به نام میلیشاهای طالبان قرار دارند که دست بر قضا برخی هویت افغان و برخی دیگر کارت تابعیت پاکستانی در جیب دارند. این نیروها اکنون از شکاف موجود میان دولت مشرف وکرزای بیشترین بهره را برای کوبیدن ارتش دو کشور می برند.

آنچه ما به عنوان موج فزاینده بدبینی در روابط کرزای و مشرف می بینیم بازتاب عملیات های تعقیب و گریزی است که این شبه نظامیان اکنون در ایالت های مرزی دو کشور شروع کرده اند.

اما فقط میلیشاهای طالبان نیستند که از فضای غبار آلود مرز دیوراند برای تضعیف دولت مرکزی کابل و اسلام آباد بهره می جویند این فضا زمینه بسیار مستعدی برای پیاده شدن راهبرد مهم امریکا و ناتو برای رخنه در عمق مناطق قبیله ای پاکستان را فراهم کرده است.

عصبانیت دولت گیلانی در پاکستان نیز به همین جا بر می گردد.

امریکا و ناتو عملیات تهاجمی خویش به مناطق مرزی پاکستان را پشت سر نیروهای افغانستان سازمان داده اند.

به گفته منابع پاکستانی نیروهای افغان با پشتیبانی نیروهای ناتو قصد دارند وارد مناطق پاکستانی که افغانستان آن را متعلق به خود می داند شوند حتی آخرین بار یک هواپیما که گمان می رود بدون خلبان بوده است پایگاه نیروهای پاکستانی را بمباران کرد که به کشته شدن ۱۱ تن از نیروهای امنیتی انجامید. به این صورت مرز دیوراند که تاکنون فقط شاهد درگیری طالبان و ناتو بود اکنون به طور همزمان چند رشته جنگ پیچیده را تجربه می کند. این تعدد نزاع را همان روزی که هواپیماهای بدون سرنشین امریکا مقر افسران پاکستان را بمباران کردند می شد احساس کرد. درست ساعتی پس از این بمباران نیروهای طالبان پاکستان به سوی پایگاه های نظامی ارتش افغانستان پیشروی کردند و توانستند هفت تن از نظامیان افغان را به اسارت در آورند و به داخل خاک پاکستان منتقل کنند. آنان همچنین یک فروند هلی کوپتر ارتش افغانستان را سرنگون کردند.

این اتفاقات برای پرویز مشرف که در هفت سال جنگ افغانستان همه تلاش خویش را بر دور کردن خط آتش جنگ از پاکستان صرف کرد بسیار دردناک خواهد بود. پاکستان بی آنکه بخواهد امروز بخشی از جنگ افغانستان شده است و روزی نیست که مردم این کشور خبر حمله ویورش تازه هواپیماهای امریکا و ناتو یا تعرض شبه نظامیان طالبان را نشنوند.

شاید این روزها بیش از همه افسران پاکستانی بر بخت بد خویش بنالند که هر چه در این منطقه کاشتند ثمره آن توفان و تنش بوده است. همکاری پاکستان با امریکا در مبارزه با تروریسم موجب شده است این کشور آسیایی با موج شدیدی از حملات و انفجارهای تروریستی روبه رو شود. به گفته مقامات اسلام آباد از زمانی که امریکا و متحدانش در اواخر سال ۲۰۰۱ افغانستان را به اشغال خود در آوردند و شبه نظامیان طالبان و عناصر القاعده را به طرف مرزهای پاکستان فراری دادند، بیش از یک هزار تن از نظامیان پاکستان در درگیری با اعضای این دو گروه به قتل رسیده اند.

از هنگامی که پاکستان جنگ با تروریسم را به همراه امریکا آغاز کرده است ۸۰ هزار تا ۱۰۰ هزار سرباز را در مرز با افغانستان مستقر کرده است. مناطق مرزی این کشور با افغانستان بسیار گسترده و نفوذپذیر است. دو طرف مرز دوکشور، قومیت هایی زندگی می کنند که اغلب از طایفه پشتون هستند که هرگونه قانون تفکیک مرزها را نادیده می گیرند. آنها در طول تاریخ به صورت خود مختار زندگی کرده اند. این وضع در سمت پاکستان حالت وخیم تری دارد. هر ۴ قبیله ای که در ناحیه موسوم به سرحدات زندگی می کنند یعنی قبایل باجور، مهمند، خیبر، وزیرستان با سه میلیون جمعیت اکنون عملاً یک ارتش محلی دارند و به صورت عقبه حمایتی طالبان در جنگ اخیر ایفای نقش می کنند. بنابراین قدرت پاکستان برای آنکه اقتدار واقعی در این مناطق اعمال کند بسیار محدود است. تلاش مشرف نیز در ۸ سال زمامداری او برای مهار نظامی این مناطق راه به جایی نبرد و به همین دلیل دولت جانشین او یعنی گیلانی راه مصالحه و مماشات با این گروه ها را پیش گرفت.

به هر حال پاکستان و افغانستان در مناطق قبیله ای خویش با چنین وضع دشواری درگیرشده اند و هر طرف دیگری را متهم می کند در حالی که مسئله اصلی قدرت یابی قبایل و شبه نظامیان بومی دو طرف مرزها است.

هنوز معلوم نیست آتش جنگی که دردو سوی خط دیوراند شعله ور شده تا کجا پیش خواهد رفت.

بی ثباتی مرز میان افغانستان و پاکستان پیش از این دامنه ناآرامی را تا کابل پیش برد و اکنون به نظر می آید در حال بی ثبات سازی سایر مناطق پاکستان بویژه به هم ریختن دوستی های این کشور با غرب است. پاکستان نیروهای تازه به منطقه اعزام کرده است اما به باور اغلب ناظران این نیروها کارایی لازم را ندارند.

نکته مهم دیگر در پیامد سیاسی این جنگ این است که هر دو متحد امریکا که مأموریت آرام سازی این مرز بحرانی را داشتند اکنون دست به گریبان یک نزاع حزبی با رقیبانشان هستند. مشرف در آستانه استیضاح قرار دارد ودر افغانستان زنگ انتخابات به صدا در آمده، یک سال دیگر حامد کرزای رئیس جمهور افغانستان نامزد انتخابات ریاست جمهوری می شود و مدعی است که احتمال پیروزی وی زیاد است. کرزای برای موفقیت خود و بهره بردن از حمایت امریکا مجبور به یک توفیق دراین نبرد است اما شعار پیروزی قریب الوقوع او بر شورشیان با عمل همراه نخواهد بود. در برهه کنونی کرزای که از پشتون های افغان است بیش از همه مورد اعتراض قومیت های افغان است همه طرف ها او را به سوءمدیریت و دنباله روی بی حساب از سیاست های امریکایی متهم می کنند. همچنین وی متهم است نقش خود را در سراسر کشور به خوبی ایفا نمی کند و فقط در کابل قدرت دارد.

به این صورت اکنون این سؤال به طور جدی در محافل سیاسی کابل و اسلام آباد مطرح شده که آیا با رفتن بوش دو شریک او نیز در جنگ ترور موقعیتشان را از دست خواهند داد.

مهین السادات صمدی