زندگی زناشویی بی مشکل, یک افسانه است

گفتگو با دکتر سید وحید شریعت روانپزشک

نحوه ارتباط و تعامل با خانواده همسر و مشخصا والدین همسر آن هم در سال‌‌‌های نخستین زندگی مشترک از پرحاشیه‌ترین مسائلی است که بین همسران رخ می‌دهد. با دکتر وحید شریعت، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفتگو نشسته‌ایم تا از شیوه‌های درست برقراری یک ارتباط سالم آگاه شویم....

▪ آقای دکتر! بعضی‌ها حتی پیش از اینکه ازدواج کنند نسبت به خانواده همسر آینده‌شان در ذهن خود حالت تدافعی دارند. این واکنش را می‌توان طبیعی یا حتی تا حدودی طبیعی دانست؟

- ازدواج یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که در زندگی افراد رخ می‌دهد و تغییرات گسترده‌ای در زندگی به وجود می‌آورد. پس از ازدواج آنچه از فرد انتظار می‌رود با قبل از آن متفاوت است. به عنوان نمونه یکی از انتظارات این است که فرد بتواند در موقعیت‌های اجتماعی مختلف حاضر شود و رفتاری متناسب با شرایط و شأن خود داشته باشد. همچنین باید بتواند با افراد جدیدی که روبه‌رو می‌شود رابطه مناسبی برقرار کند. شاید مهم‌ترین افراد (البته پس از همسر) خانواده همسر و به‌خصوص والدین او هستند. افرادی که فرد تازه‌وارد از خصوصیات اخلاقی آنها زیاد آگاه نیست و باید بتواند با آنها کنار بیاید.

▪ جایگاه باورهای فرهنگی و سنت‌های اجتماعی در این مواجهه کجاست؟

- مثل معروفی هست که می‌گوید «گربه را باید دم حجله کشت». بدیهی است کسانی که به این جمله معتقد باشند، احساس می‌کنند باید از همان روز اول کنترل زندگی‌شان را در دست بگیرند و هرکس از همان اول بر زندگی مسلط شد، دیگر تا پایان رییس باقی خواهد ماند و فرد مقابل ذلیل و فرمانبردار او خواهد بود. والدینی که نگران خوشبختی فرزند خود هستند و می‌خواهند مطمئن شوند که او در زندگی مشترک خود فرد مغلوبی نیست، احتمالا سعی می‌کنند تا از چند و چون ماجرا مطلع شوند و اگر نگوییم برای پیروزی، دست‌کم برای جلوگیری از توسری‌خور شدن، به راهنمایی فرزند خود بپردازند. اما در بسیاری از موارد همین کنجکاوی‌ها و راهنمایی‌ها باعث می‌شود تا زوج‌های جوان احساس کنند دیگران دارند در زندگی‌شان دخالت می‌کنند و بخواهند از خود دفاع کنند. نکته‌ای که معمولا در همه زندگی‌های تازه اتفاق می‌افتد، بروز اختلاف بین زن و شوهر است که به‌خصوص اوایل زندگی کاملا شایع است. اما مشکل زمانی حاد می‌شود که یکی از طرفین به علت بی‌تجربگی یا پرس‌و‌جوی دیگران، اختلاف‌های معمول و گذرایی را که در همه زندگی‌ها وجود دارد، به خانه والدین خود بکشاند. کمکی که والدین در این شرایط انجام می‌دهند چه به صورت مستقیم و با ورود به بحث باشد و چه غیرمستقیم و از طریق توصیه کردن، معمولا به بدتر شدن ماجرا و تشدید اختلاف می‌انجامد.

▪ خیلی از سوءتفاهم‌های پیش آمده با خانواده همسر ناشی از تفاوت‌های خرده فرهنگ‌هاست. آیا چاره‌ای برای پیشگیری از این تنش‌ها وجود دارد؟

- زمانی که خانواده دو طرف از نظر اعتقادی و فرهنگی تفاوت زیادی نداشته باشند این مشکلات کمتر بروز می‌کند، چرا که انتظاراتی که از عروس یا داماد در خانواده‌ها وجود دارد برای هر دو طرف شناخته شده و مورد انتظار است و بنابراین کمتر باعث اختلاف می‌شود. آشنا شدن با آداب و رسوم خانواده طرف مقابل می‌تواند تا حدودی به کاهش این‌گونه مشکلات کمک کند. در مواردی همین آشنایی باعث می‌شود که فرد از انجام کارهای مشکل‌ساز و چالش‌برانگیز دوری کند، اما گاهی هم لازم است که زن یا شوهر از خواسته خود به نفع خانواده طرف مقابل چشم‌پوشی کند. اما بعضی وقت‌ها ممکن است اجرای سنت یک خانواده با انجام ملزومات خانواده دیگر منافات داشته باشد. در این موارد کار سخت‌تر است و نمی‌توان به سادگی راه‌حل مناسبی پیدا کرد و باید به دور از عصبیت و سرسختی تلاش کرد تا راه‌حل میانه‌ای یافت. ممکن است در این موارد نیاز به کمک مشاوری متخصص هم وجود داشته باشد.

▪ کدام یک از این حالت‌ها به نظر شما منطقی‌تر است. انتظار داشته باشیم عروس یا داماد یک خانواده مانند فرزندان آن خانواده جذب خانواده شوند یا همیشه یک فاصله مشخص وجود داشته باشد؟

- ماه‌های اول زندگی مشترک، زمان حساسی است که روابط جدیدی در حال شکل گرفتن است و به‌طور معمول در این دوره احتیاط و مراقبت بیشتری لازم است تا افراد بتوانند در نقش جدید خود به خوبی ظاهر شوند. پس نمی‌توان انتظار داشت که خیلی زود فرد به‌طور کامل به خانواده جدید خود جذب شود. باید توجه داشت که برخی افراد سریع‌تر می‌توانند با دیگران رابطه دوستانه برقرار کنند و به اصطلاح خونگرم و به جوش هستند، در حالی که برخی دیگر آهسته‌تر با افراد جدید ارتباط برقرار می‌کنند و مدتی زمان می‌برد تا بتوانند احساس نزدیکی و صمیمیت کنند. این مساله به شخصیت هر فردی برمی‌گردد و نباید انتظار داشت که همه به یک صورت برخورد کنند.

▪ فرض کنید بین یک زن با پدرشوهرش اختلاف یا مساله‌ای رخ دهد. چگونه همسر او می‌تواند از این دوراهی سالم بگذرد؟

- با وجود همه این احتیاط‌ها ممکن است باز هم مشاجره‌ای بین والدین با عروس یا داماد ایجاد شود. در این مواقع فرد در شرایط دشواری قرار می‌گیرد و نمی‌داند که باید از والدین خود طرفداری کند یا از همسر. شاید بهتر باشد که به جای طرفداری از این یا از آن در درجه اول طرفین را دعوت به آرامش کرد تا هرچه زودتر درگیری رودررو پایان یابد. سپس در شرایطی آرام‌تر و بدون حضور دیگران با هریک از دو طرف ماجرا به‌طور جداگانه صحبت شود و سعی در رفع سوءتفاهم‌ها و کدورت‌ها گردد. در این مواقع گاهی لازم می‌شود از کمک بزرگ‌ترها یا کسانی که مورد قبول و احترام خانواده هستند هم کمک گرفت. همدردی و بررسی منطقی موضوع و تاکید بر ارائه راهکار برای جلوگیری از تکرار مشکل می‌تواند از مواردی باشد که در گفت‌وگو با هر یک از دو طرف به آن پرداخته می‌شود. به علاوه برای کم کردن نگرانی‌های معمول والدین، همسران می‌توانند نکات مثبت را بیشتر به والدین دو طرف منتقل کنند.

▪ برای هرکدام از افراد درگیر در این ارتباط چندجانبه چه توصیه‌ای دارید؟

- در پایان می‌خواهم تاکید کنم که نزدیک‌ترین فرد به یک زن یا شوهر در درجه اول باید همسر درنظر گرفته شود و نه مادر یا پدر. کاملا طبیعی است که خیلی از موارد مربوط به یک زوج را هیچ‌کس غیر از خودشان نباید بداند و اگر غیر از این باشد و به عنوان نمونه مادر یک خانم از همه جزییات زندگی دخترش باخبر باشد غیرطبیعی است و می‌تواند بالقوه خطرناک باشد. دیگر اینکه زندگی مشترک را نباید به شکل یک میدان مبارزه دید که یک برنده و یک بازنده دارد. سرانجام اینکه مشکل و اختلاف همیشه پیش می‌آید و آنچه مهم است توانایی حل مشکل است. چیزی به نام زندگی زناشویی بدون مشکل یک افسانه است. توانایی حل مشکل یک مهارت است که می‌توان آن را یاد گرفت.

دکتر یاشا نهرینی