قصه شهسوار عشق

درباره سریال های مناسبتی ماه محرم که در این سال ها روی آنتن رفته است

صدا و سیما به‌عنوان تنها رسانه رسمی کشور، با توجه به جایگاه بی‌بدیل و ویژه‌ای که دارد اولین و موظف‌ترین نهاد فرهنگی در راستای تبلور اندیشه‌های حسینی برای عموم است. پس از سال‌ها رخوت درباره فرهنگسازی عاشورایی، تقریبا از ابتدای دهه ۸۰، سیما راه و روشی مناسب برای برنامه‌سازی محرم پیدا کرده است. ساخت برنامه‌های ترکیبی متعدد، استفاده از کارشناسان اهل فکر و نوگرا در برنامه‌های دینی و ساخت سریال‌های مناسبتی با محوریت فرهنگ دینی ـ مذهبی سبب شده ماه محرم تا حدودی وضعیت فرهنگی مناسبی بیابد.

محرم ماهی است که جامعه ما باتوجه به صبغه فرهنگی و حافظه تاریخی‌اش، اساسا روحیه‌ای غمگین و عزادار دارد. از همین رو، ساخت برنامه‌های نمایشی و پخش آن بدرستی مورد توجه قرار گرفته و سبب می‌شود مردم پس از عزاداری جانانه در دهه اول، روزهای بعدی ماه را با تماشای برنامه‌هایی مناسب و ویژه به بازسازی باورها و درک درست و کامل فرهنگ حسینی بپردازند. درواقع صدا و سیما می‌تواند عاملی برای ایجاد فضایی معنوی و باورهایی صحیح میان توده مردم باشد؛ اما این‌که چنین وظیفه‌ای بدرستی انجام شده یا نه، بحثی مفصل و مجزاست.

سریال‌هایی که در سال‌های اخیر به‌عنوان ویژه‌برنامه‌های محرم ساخته شده، معمولا خوب دیده نشدند. مثلا به یاد بیاوریم سریال «آخرین دعوت» را که با وجود استفاده از بازیگران جذاب، به اندازه‌ای که باید مورد توجه قرار نگرفت یا سریال «روزهای اعتراض» که به سبب همزمانی دهه فجر با عاشورا، با آن که موضوع ملتهب و فضای مناسبی داشت، بازهم چنان که باید دیده نشد.

در کنار این نمونه‌ها البته چند مجموعه هم بوده‌ که حق مطلب را ادا کرده است. فراتر از همه باید به سریال ماندگار «شب دهم» اشاره کنیم؛ کار تحسین‌برانگیز حسن فتحی که به مناسبت تقارن نوروز و محرم ساخته شد. کمتر مجموعه‌ای در تاریخ سریال‌سازی ما چنین زیبا و هوشمندانه به معارف عمیق و مقدس عاشورا پرداخته است. پایان‌بندی بی‌مانند این سریال و همسان کردن عشق و ایثار در قامت مرگی تولدوار، شب دهم را به نمادی از استاندارد سریال‌سازی مناسبتی بدل کرده است. در کنار این مجموعه باید به سریال‌های موفق دیگری همچون «وفا» (محمدحسین لطیفی) و «پریدخت» (سامان مقدم) هم اشاره کرد؛ اما بضاعت سیما در این زمینه هنوز به حدی که باید نرسیده است.

در گذشته در کنار برنامه‌های نمایشی، در ماه محرم انبوهی از مداحی‌ها و برنامه‌های ترکیبی هم پخش می‌شد. حجم زیاد مداحی‌ها، گاه سبب می‌شد برخی مداحی‌های فاقدارزش و نه چندان قوی هم پخش شود که این روند نیز اصلاح شده است، اما در برنامه‌های ترکیبی بویژه طی سال‌های اخیر، انتخاب‌هایی هوشمندانه صورت گرفته و معمولا کارشناسانی درباره حماسه فرزند علی(ع) سخن می‌گویند که خود به درکی راستین و جامع از ابعاد این واقعه رسیده‌اند.

چنان که گفته شد، صدا و سیما تنها رسانه مورد وثوق مردم ایران است. درواقع این تنها رسانه تصویری چنان در بطن زندگی مردم نفوذ کرده است که می‌توان گفت تلویزیون یکی از اعضای خانواده ایرانی است.

این جایگاه و این نزدیکی، مسئولیت و اهمیت رسانه ملی را بسیار بیشتر جلوه می‌دهد. صدا و سیما می‌تواند ـ و باید ـ در تمام ایام سال هوشیارانه به تبیین ابعاد واقعه شکوهمند حماسه حسینی بپردازد. در یک بازه زمانی محدود یکی دو ماهه مسلما کسی نمی‌تواند ادعا کند همه گفتنی‌ها را گفته است.

عصاره پیام حسین‌بن‌علی(ع)، آرمانخواهی و عدالتخواهی است. ساخت برنامه‌هایی که مروج این باور میان عامه مردم باشد، بی‌شک پیروی از راه مردی است که تاریخ بشریت وامدار نگرش او به رادمردی است.

حمید سلیمی