ویژگی های مردم نگاری ایران

پیش از ورود و استقرار آریایی ها در ایران, برخی نژادهای بومی در سرزمین ایران می زیستند از حدود هزاره پنجم قبل از میلاد اقوام غیرآریایی در ایران زندگی می كرده اند كه بعدها در احوال اجتماعی, فرهنگی و حتی تركیب نژادی مهاجران آریایی تأثیر داشته اند

پیش از ورود و استقرار آریایی ها در ایران، برخی نژادهای بومی در سرزمین ایران می‌زیستند. از حدود هزاره پنجم قبل از میلاد اقوام غیرآریایی در ایران زندگی می ‌كرده‌اند كه بعدها در احوال اجتماعی، فرهنگی و حتی تركیب نژادی مهاجران آریایی تأثیر داشته‌اند. دراین باره می‌توان از اقوام عیلامیان در جنوب غربی ایران، كاسیان در زاگرس – لرستان لولویی در زاگرس – كرمانشاهان، كادوسیان در گیلان كنونی، تپوریان در مازندران و سیاه‌پوستان ساحل‌ نشین جنوبی را نام برد.

انتشار و گسترش آریاییان بر فلات ایران، در حدود نیمه هزاره دوم قبل از میلاد آغاز شد. آریاییان شاخه‌ای از اقوام سفیدپوست هند و اروپایی هستند كه عده‌ای از آن ها به سرزمین هند و گروهی به فلات ایران روی آوردند. ایرانیان جزو دسته شرقی نژاد هند و اروپایی به شمار می‌روند و این نژاد را از آن رو چنین نامیده‌اند كه حوزه پراكندگی آن ها از اسپانیا و پرتقال در اروپا گرفته تا ایران، افغانستان، پاكستان و هند در آسیا گسترده است. مهاجران ایرانی از طایفه‌های مادی، پارسی، سكایی، پارتی، باختری و سغدی تركیب یافته‌اند و ظاهراً هیچ‌یك از این طوایف قدیم، نژاد خالص ندارند و در آنها خصوصیات نژاد شمالی و جنوبی – یعنی قامت بلند و مو و چشم روشن با قد كوتاه و مو و چشم تیره‌رنگ – در هم آمیخته است. هم چنین تردیدی در تعدد و تنوع زبان ها و لهجه‌ها در قدیم نمی‌توان داشت و این جمله، گواه اختلاط نژادی از بدو تاریخ است.

درباره منشأ نژادی مردم و قومیت‌های متفاوت ایرانی، به تفكیك استان ها در بخش های مربوط به آن ها آورده شده است. به طور كلی بایستی گفت در استان های آذربایجان غربی و شرقی، اصفهان، سمنان، سیستان و بلوچستان، فارس، كردستان، كرمان، كهگیلویه و بویراحمد، تهران، چهارمحال و بختیاری، خراسان، لرستان، مازندران، مركزی، هرمزگان، همدان و یزد مردم از نژاد آریایی و ایرانی‌الاصل هستند. هم چنین مردم استان ایلام از نژاد كرد، لر و لك به شمار می‌روند. ساكنان قدیم استان گیلان را دو قوم گل یا گیل و آمارد تشكیل می‌داده‌اند كه در جلگه‌های ساحلی دریای مازندران و دامنه‌های جبال البرز می‌زیسته‌اند. مردم استان كرمانشاه، همانند كردها، شاخه بزرگی از مادها هستندكه دانشمندان آنان را نژاد آریا دانسته‌اند. در استان بوشهر نیز علاوه بر نژاد مدیترانه‌ای، نژادهای دیگری مانند دراویدی، سیاه‌پوست، سامی، عیلامی، سومری، نوردیك، كرد، لر، بهبهانی و عرب در این سرزمین سكونت داشته یا به مرور به این منطقه مهاجرت كرده‌اند. ساكنان اولیه استان خوزستان نیز عیلامی ها بوده‌اند كه از هزاره ۴ قبل از میلاد در فلات ایران می‌زیسته‌اند، ولی دیولافوآ و دُمرگان بر این عقیده‌اند كه پیش از عیلامی ها، مردمان دیگری از نژاد سیاه در خوزستان زندگی می‌كرده‌اند. كشف تخته سنگ معروف «نرمسین» در حفاریهای شوش نیز این باور را تأیید می‌كند، زیرا نقوش برجسـته این سنگ، شكل پادشاه سامی نژاد را نشان می‌دهد كه فرماندهی عده‌ای از سیاه‌پوستان را به عهده داشته و به فتح و پیروزی نیز رسیده‌اند. در حال حاضر ساكنان خوزستان را لرها، عرب ها، ترك ها و بقایای نژادهای باستانی تشكیل می‌دهند.