قد و وزنم متناسب نیست, دکتر

دکتر احمد ساعدی متخصص تغذیه و رژیم درمانی می گوید تناسب قد و وزن دغدغه خیلی هاست

▪ چرا داشتن وزنی متناسب با قد مهم است؟

تناسب قد و وزن دغدغه خیلی‌هاست چون وزن بالا یا پایین در مقایسه با قد، می‌تواند اندام را ناهمگون نشان دهد البته غیر از مسایل زیبایی شناختی، اضافه‌وزن یا کم‌وزنی از نظر سلامت هم مشکل‌ساز است. افراد مبتلا به کم‌وزنی مفرط به دلیل از دست دادن چربی بدن در طولانی‌مدت دچار عدم تعادل هورمونی می‌شوند و این موضوع در خانم‌ها باعث تاخیر در قاعدگی می‌شود. ۳ماه عدم قاعدگی پشت هم باعث کاهش قدرت باروری در زنان خواهد شد. افزایش وزن مرضی هم به‌خصوص در بالاتنه باعث درگیرشدن کبد و قلب شده و فرد را مستعد ابتلا به مشکلات کبدی، قلبی، بالارفتن خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مثل سرطان، بیماری‌های التهابی مثل آرتریت روماتویید، آسم و به‌خصوص دیابت می‌کند. این موضوع به‌خصوص در افرادی که سن بالای ۴۰ دارند، خطرناک‌تر است.

▪ از کجا متوجه شویم وزنمان متناسب با قدمان است؟

نمایه توده بدنی یا BMI فرمولی است که در آن باید وزن خود را برحسب کیلوگرم تقسیم کنید بر مجذور قدتان برحسب متر. مطالعه‌ها نشان داده?اند براساس این نمایه می‌توان رقم درستی به دست آورد. وقتی قد و وزن فردی را داخل این نمایه وارد می‌کنیم، عددی به دست می‌آید که اگر زیر ۱۸ باشد یعنی فرد کمبود وزن دارد. اگر بین ۱۸ تا ۹/۲۴ باشد، یعنی وزن فرد نرمال است اما اگر بین ۲۵ تا ۳۰ باشد یعنی فرد اضافه وزن دارد. نمایه ۳۰ تا ۳۵ نشانه ابتلای فرد به چاقی درجه ۱، ۴۰-۳۵ به معنی ابتلا به چاقی درجه ۲ و بالای ۴۰ نشان‌دهنده چاقی درجه ۳ است. قاعدتا براساس این معیار می‌توان در رابطه با تناسب اندام افراد قضاوت کرد.

▪ برخی افراد وزنشان را از قدشان کم می‌کنند مثلا وزنشان ۷۰ است و قد ۱۷۰ سانتی‌متر دارند و می‌گویند چون ۱۰۰ را کم می‌کنم و عدد به‌دست آمده با هم تناسب دارد یعنی وزنم نرمال است این نوع محاسبه هم درست است؟

این مطلب تا حدودی درست است اما نه همیشه! این فرمول تنها برای خانم‌هایی که قد ۱۵۳ سانتی‌متر دارند درست عمل می‌کند. قد بالاتر و پایین‌تر از این حد در این فرمول درست درنمی‌آید یعنی وزن ۸۰ کیلوگرم برای فردی که قد ۱۸۰ سانتی‌متر دارد بالاست.

▪ آیا ممکن است فردی با اندیس توده بدنی نرمال دچار اضافه وزن باشد؟

شاخص توده بدنی بسیار نرمال حدود ۵/۲۲ است. معمولا بعید است که با این BMI یا شاخص توده بدنی، فرد چاقی موضعی داشته باشد اما ۱۸ تا ۲۵، BMI نرمالی است که ممکن است افراد با این شاخص توده بدنی، دچار چاقی‌های موضعی باشند.

▪ وقتی وزن و قد فردی را داریم شاید شاخص توده بدنی نرمال به نظر برسد اما ممکن است بافت عضلانی یا بافت چربی‌اش نرمال نباشد. چگونه این موضوع را تشخیص دهیم؟

روش اول دیدن فرد است. البته روش‌های متداولی در کلینیک‌ها وجود دارد که به کمک آن می‌توان درصد چربی و عضله را در بدن شخص اندازه‌گیری کرد، حتی بسیاری از ترازوهای امروزی نیز این امکان را دارند و اگر بدون کفش و جوراب روی آن بایستید جریان الکتریسیته خفیفی را از بدن عبور می‌دهند و براساس مقاومت بدن به جریان الکتریسیته تخمین می‌زنند که چند درصد از بدن ما چربی و چند درصد عضله است، بدن افرادی که چربی بیشتری دارد در برابر جریان الکتریسیته مقاوم‌تر است.

▪ آیا اهمیتی دارد که درصد عضله بیشتر باشد یا چربی؟

بله، فردی با شاخص توده بدنی ۳۰ اگر توده چربی بالایی داشته باشد چاق و در معرض خطر دیابت و بیماری‌های قلبی- عروقی است اما فرد ورزشکاری با همین نمایه، فردی کاملا سالم محسوب می‌شود.

▪ آیا از فرمول نمایه توده بدنی برای محاسبه تناسب‌اندام هر دو جنس زن و مرد در هر سنی می‌توان استفاده کرد؟

بله، البته از شاخص توده بدنی تنها برای بزرگسالان استفاده می‌شود. برای بچه‌ها از نمودار رشد کمک می‌گیریم دلیل آن هم این است که وقتی در یک کسر هم صورت هم مخرج متغیر باشد، نمی‌توان روی نمایه توده بدنی آنها حساب کرد.

▪ در صورتی که فردی مبتلا به چند کیلوگرم اضافه وزن باشد برای رفع آن چه پیشنهادی دارید؟

قاعدتا ۵-۴ کیلوگرم اضافه وزن چیزی نیست که نگران‌کننده باشد و با ۲ ماه رژیم غذایی متناسب (۵۰۰- کیلوکالری انرژی در روز) فرد به راحتی می‌تواند ۴ کیلوگرم اضافه وزن را کم کند.

سمیه مقصودعلی