سرفه ای به رنگ سیاه

مقابله با یک بیماری خطرناک

سیاه سرفه نوعی عفونت شایع تنفسی است که توسط باکتری بوردتلا پرتوسیس ایجاد می­‌شود. این بیماری را باید در هر نوجوان یا بزرگسال دچار سرفه حاد که بیش از دو هفته طول کشیده است، حتی در صورت کامل بودن ایمن­‌سازی، مد نظر داشت...

● چرا این تشخیص از نظر دور می‌ماند؟

از زمانی که واکسیناسیون رایج شده است، به غلط تصور می­شود که بروز سیاه سرفه پایین آمده است و به همین جهت تشخیص آن در سطح مراقبت‌های اولیه کمتر از میزان واقعی است. نمودهای بالینی کلاسیک سیاه سرفه از قبیل "صدای بلند" در شروع دم (می‌توانید آن را در پایگاه اینترنتی bmj.com بشنوید)، ممکن است در کودکان بزرگتر و بزرگسالانی که ایمن شده­‌اند، تظاهر ناچیزی داشته باشند. به علاوه، امکان دارد بسیاری از پزشکان ندانند که یک آزمون تشخیصی سرولوژیک ساده برای این بیماری وجود دارد.

● اهمیت این مساله چقدر است؟

سرفه پایدار بدون توجیه می­‌تواند منجر به دیسترس و اضطراب شود و بیمار را در معرض بررسی­‌های تشخیصی گسترده، انواع درمان‌ها و ارجاعات نامتناسب قرار دهد. از طرفی، تشخیص و درمان زودهنگام با اریترومایسین می­‌تواند از انتقال عفونت توسط بیماران در داخل و خارج از خانه پیشگیری کند. این مساله به ویژه در شیرخواران خردسال که ممکن است دچار عوارضی شدید نظیر نارسایی تنفسی و مرگ شوند، حائز اهمیت است. مساله دیگر این که اعلام همه موارد سیاه سرفه توسط پزشکان مراقبت‌های اولیه و مراقبت پیگیرانه دقیق از موارد اثبات‌شده بیماری از نظر آزمایشگاهی، برآوردی بهتر از کارآیی واکسن و بار بیماری در جامعه فراهم می­‌کند.

● چگونه تشخیص داده می­شود؟

▪ نمودهای بالینی

سرفه حاد پایدار به مدت بیش از دو هفته بدون صدای بلند دمی که مشخصه سیاه سرفه است، می‌تواند تنها علامت سیاه ­سرفه باشد. علایم ابتدایی که تا دو هفته طول می­‌کشند، عفونت ساده مجاری تنفسی فوقانی را تقلید می­‌کنند. این دوره، آلوده­ کننده­‌ترین دوره بیماری است. ممکن است دوره‌های حمله‌ای سرفه تا شش هفته تداوم یابد ولی با عفونت‌های تنفسی بعدی نیز مجددا عود می‌کند. در چین به سیاه‌سرفه، سرفه صدروزه گفته می­‌شود. سرفه در تمام گروه‌های سنی، فارغ از وضعیت ایمن‌­سازی، به طور متوسط تا ۳ ماه طول می­‌کشد.

▪ بررسی‌­های تشخیصی

کشت ارگانیسم بوردتلا پرتوسیس بدون جمع­‌آوری صحیح نمونه سواب بینی یا نمونه نازوفارنکس، دشوار است؛ جمع‌­آوری هیچ یک از این نمونه‌­ها در مراقبت‌های اولیه، ساده نیست. در ۳ هفته اول دوره سرفه، حساسیت کشت از ۴۵-۱۵ به حد صفر افت پیدا می‌­کند و با درمان آنتی­‌بیوتیکی، ایمن‌­سازی قبلی و جابه‌جایی ظرف نمونه نیز افت بیشتری حاصل خواهد شد.

سرولوژی، آزمون تشخیصی خونی توصیه ­شده در سطح مراقبت‌های اولیه است و در بسیاری از کشورها به صورت روتین مورد استفاده قرار می­‌گیرد: یک نوبت افزایش در IgG ضد سم سیاه ­سرفه، حساسیت ۷۶ و ویژگی ۹۹ در تشخیص سیاه­‌ سرفه در تمام گروه‌های سنی دارد. اخیرا روش‌های سنجش سطح IgG ضد سم سیاه­ سرفه در بزاق دهان نیز رواسازی شده‌­اند؛ استفاده از این روش‌های تشخیصی در مراقبت‌های اولیه، سریع و ساده است و اخیرا در انگلستان، در دسترس قرار گرفته‌‌اند.

● چگونه درمان می‌­شود؟

سیاه­ سرفه باید گزارش شود. درمان بر پیامد بیمار تاثیری ندارد ولی اگر اریترومایسین ظرف ۲۱ روز از شروع علایم تجویز شود، دوره سرایت بیماری را کم و از انتقال آن به اعضای خانواده جلوگیری می­‌کند. یک دوره هفت روزه کافی است. پروفیلاکسی با اریترومایسین باید برای تمام افراد خانواده­‌هایی که نوزاد آسیب­‌پذیر ایمن‌سازی­ نشده یا دارای سابقه واکسیناسیون ناقص دارند، انجام شود. بیماری در شیرخواران، شدید و نیازمند ارجاع به مراقبت‌های سطح دوم است.

▪ نکات کلیدی

ـ تشخیص سیاه‌سرفه را در هر بیماری که سرفه حاد پایدار بیش از دو هفته دارد، در نظر داشته باشید.

ـ یک نوبت تیتر افزایش یافته IgG بر ضد سم سیاه سرفه، از ویژگی ۹۹ در تشخیص برخوردار و آزمون توصیه شده در مراقبتهای اولیه است.

ـ اریترومایسین خوراکی در ۲۱ روز ابتدای سرفه، ممکن است از انتقال بیماری جلوگیری کند.

ـ اطلاع همه موارد سیاه سرفه توسط پزشکان مراقبت‌های اولیه و مراقبت پیگیرانه دقیق از موارد اثبات شده آزمایشگاهی، برآوردی بهتر از کارآمدی واکسن و بار بیماری در جامعه فراهم می‌کند.

● سناریوی بالینی

دختر ۱۷ ساله‌ای با سابقه سرفه ۳ هفته‌ای مراجعه می‌کند. سرفه او را شب‌ها بیدار نگه می‌دارد و حملات سرفه او همکلاسی‌هایش را مضطرب می‌کند. ایمن‌سازی او کامل است. پزشک عمومی او درخواست سرولوژی برای آنتی‌بادی IgG ضد سم سیاه‌سرفه می‌کند که بالا گزارش می‌شود و نشانگر عفونت اخیر با بوردتلا پرتوسیس است.

● چقدر شایع است؟

سیاه‌سرفه در انگلستان یک بیماری قابل گزارش از نظر قانونی است ولی گزارش موارد این بیماری پایین است. با این حال، شواهد اپیدمیولوژیک نشان می‌دهند که سیاه‌سرفه در نوجوانان و بزرگسالان، همچنان یک بیماری بومی است. شماری از مجموعه موارد بالینی بین‌المللی، مواردی از نوجوانان و بزرگسالان دچار سرفه دوهفته‌ای یا بیشتر را گزارش نموده است و حاکی از این موضوع است که حدود ۲۰ افراد، شواهدی از سیاه‌سرفه اخیر داشته‌اند. بررسی‌های سرولوژیک نشان داده‌اند که سیاه‌سرفه به طور مکرر در زندگی بزرگسالان روی می‌دهد و تخمین زده می‌شود که افراد علیرغم ایمن‌سازی، تا ۳ بار در طول زندگی خود این بیماری را تجربه کنند.

ترجمه: دکتر نسیم عرفانی

منبع:

Harnden A. Easily missed? whooping cough. BMJ June ۱۳, ۲۰۰۹; ۳۳۸: ۱۴۴۳-۴.