اصلاح مصرف یا اصلاح الگوی مصرف

با توجه به اهمیت این موضوع و درسالی که ازسوی رهبر فرزانه انقلاب بدین نام, نامگذاری شده است, به چند نکته دراین رابطه اشاره می شود امید است که مورد عنایت اهل اندیشه و دوراندیشی قرارگیرد

تاریخ بشری در ملل گوناگون دارای نقاط درخشنده و برجسته ای است که مبنای ایجاد آن عموما یک حرکت جمعی براساس رهنمود یک حکیم دانشمند، سیاستمدار تیزهوش و یا حاکم خردمند بوده است، موضوع الگوی مصرف می تواند یکی از این نوع تصمیمات در هر ملتی باشد.

تصمیماتی که برای جهش در مسیر رشد عمومی کشور حیاتی است و ضرورتا باید از نگاه جزئی و یا گروهی بدان به شدت پرهیز کرد.

با توجه به اهمیت این موضوع و درسالی که ازسوی رهبر فرزانه انقلاب بدین نام، نامگذاری شده است، به چند نکته دراین رابطه اشاره می شود. امید است که مورد عنایت اهل اندیشه و دوراندیشی قرارگیرد.

مسئله استفاده بهینه از منابع یکی از اساسی ترین ستونهای اقتصادی و فرهنگی جامعه ایده آل اسلامی است. البته این مهم از یک نگاه جامع و عمیق به مولفه های اساسی این دین الهی حاصل خواهدشد و لذا اصلاح الگوی مصرف یک گام بلند در جهت اسلامی ترشدن جامعه و دستیابی به جامعه ای واجد حد بالایی از رفاه، رضایت عمومی، پیشرفت و عدالت می باشد.

اصلاح الگوی مصرف را نباید به معنای ریاضت اقتصادی یا صرفا صرفه جویی تفسیر و تعبیر کرد. زیرا تجربه بشری نشان دهنده این واقعیت است که در جوامعی که نقشه صحیحی برای مصرف تدوین و عملیاتی شده است سطح رفاه عمومی بسیار بالاتر از سایرین می باشد. بنابراین هدف از این سیاست تامین رفاه بیشتر با مصرف کمتر منابع اساسی که اغلب تجدیدناپذیر نیز می باشند، است. به عنوان مثال استفاده از لامپ هایی با مصرف کمتر و قدرت روشنایی بخشی بیشتر، اصلاح سیستم های سوخت رسانی خودروها، تعویض شبکه های فرسوده انتقال آب یا انرژی درشهرها و داخل منازل، دورنریختن اضافی غذاها بویژه در میهمانی های بزرگ، اصلاح روش های آبیاری کشاورزی و برداشت محصولات؛ اصلاح مهندسی و مصالح ساختمانها و بسیاری فعالیتهای از این قبیل عموما ممکن است چه ریاضت یا سختی را برای افراد جامعه ایجاد کنند؟

مسئله صرفه جویی شاید جزء توابع اصلاح الگوی مصرف باشد ولی هرگز معادل دقیق آن نیست زیرا اساساً صرفه جویی می بایست براساس یک الگوی مصرف تعریف شود تا با کمک آن و براساس الگوی مصرف به سوی وضعیت ایده آل حرکت کرد و عملا طراحی الگوی مصرف یک گام قبل از صرفه جویی قرار دارد. صرفه جویی بدون تدوین یک الگوی مناسب مصرف، حتی ممکن است آسیب آفرین باشد به عنوان نمونه ممکن است برای کاهش و صرفه جویی هزینه ساختمان از پنجره های معمولی استفاده شود ولی یک الگوی مصرف صحیح ایجاب می کند حتی در صورت هزینه بالاتر از پنجره های دوجداره با عایق بندی مناسب در دیوارها استفاده شود.

همانطور که اشاره شد رعایت الگوی مصرف همیشه کمتر هزینه کردن نیست و این موضوع می تواند پاشنه آشیل این سیاست باشد. لذا لازم است تا در تدوین روندهای الگوهای مصرف از کارشناسان خبره و اهل فن بهره گیری شود و از برخی کارهای گزارشی، نمایشی یا غیراصولی به شدت پرهیز شود و می بایست به این نکته توجه کرد که جریان اصلاح الگوی مصرف بیشتر بر طراحی مدل ها و روندهای جدید استوار است تا امور سلبی و دستوری و ممنوعیت و محرومیت، به هرحال عدم دقت کافی دراین مهم خیلی ممکن است شیرینی و سودمندی عظیم این سیاست هوشمندانه را به تلخی برخوردهای غیرعلمی و فنی عوامل اجرایی حتی دست چندم بدل نماید.

مشهور است نجاری در حالی که عرق ریزان با اره کند مشغول بریدن درخت تنومندی بود، دانایی به او گفت: ای نجار! اره ات را تیز کن. اما نجار در پاسخ گفت: کارم عقب افتاده و فرصت این کار را ندارم!

سیاست اصلاح الگوی مصرف صرفا یک موضوع اقتصادی نیست بلکه هم فرهنگ در آن موثر و هم آن در فرهنگ جامعه موثر است. باید دقت کرد که در «اصلاح الگوی مصرف» که با «اصلاح مصرف» تفاوت دارد- سخن از تدوین یک الگو و نقشه ای است که اگر مصرف جامعه براساس آن الگوی ساماندهی شود، جامعه به همان میزان مصرف نسبت به حالت قبل از سطح ثروت و رفاه چند برابری برخوردار شود، بنابراین باید دستگاههای فرهنگی وظایف خود را با شناخت کافی از جوانب انجام دهند.

در پایان تاکید می شود که سیاست اصلاح الگوی مصرف را باید درست فهمید، درست مدیریت کرد، درست اجرا و پیاده سازی نمود تا جامعه از ثمرات بسیار شیرین آن بهره مند شود و همچنین باید دقت کرد یک سیاست ریاضتی نیست که برخی مدیران بخواهند عدم توان طراحی و نوآوری خود را درپوشش اجرای نمایشی این سیاست با تحمیل نوعی فشار یا کاهش رفاه عمومی دربخش های مختلف به جامعه یا دستگاهها پنهان دارند. هدف یافتن راههای افزایش رفاه و کارآمدی با مصرف منابع کمتر است. باید همه با هر سلیقه و عقیده ای دست به دست هم دهیم تا آینده این کشور را در طلیعه دهه چهارم انقلاب، دهه پیشرفت و عدالت بسازیم.

حمیدرضا ابراهیمی