ترجمه خوب به حمایت دولت نیازمند است

گفتگو با داوود غفارزادگان, نویسنده رمان «فال خون» به بهانه انتشار در آمریکا

چندی پیش خبر رونمایی ترجمه انگلیسی رمان «فال خون» و انتشار آن در آمریکا، در همه خبرگزاریها دیده می شد. هر چند این خبر باعث شد دوباره نام این رمانها بر سر زبانها بیفتد و بسیاری خواستند «فال خون» را بخوانند، اما دو ناشری که کتاب را چاپ کرده بودند، اقدام به تجدید چاپ این اثر نکردند و فعلاً نسخه ای از آن در بازار کتاب ایران یافت نمی شود.

در رونمایی ترجمه کتاب؛ «محمدرضا قانون پرور»؛ مترجم کتاب و چند تن از نویسندگان در خصوص این اثر و ویژگی هایش صحبت کردند. اما «غفارزادگان» نویسنده اثر، نتوانسته بود در جلسه رونمایی کتاب حاضر شود.

گفتگویی کوتاه با غفارزادگان پیرامون ترجمه رمانش انجام داده ایم، که می خوانید.

▪ پیشنهاد ترجمه رمان «فال خون» از سوی چه کسی بود؟

ـ مترجم کتاب کنجکاو و علاقه مند بود کارهایی را ترجمه کند. محسن سلیمانی هم چند کتاب به قانون پرور (مترجم) پیشنهاد کرده بود و او هم از میان آن کتابها، «فال خون» را انتخاب کرده بود. کتاب وقتی ترجمه شد، به من اطلاع دادند و قبل از آن اطلاع نداشتم.

▪ فکر می کنید «فال خون» چه ویژگیهایی برای ترجمه شدن داشت؟

ـ قانون پرور در مصاحبه هایش گفته است این اثر با سایر آثاری که در حوزه جنگ نوشته می شود، متفاوت است. در این داستان بیشتر به جنبه های انسانی پرداخته شده و زبانی که به کار رفته به راحتی قابل ترجمه شدن است. یعنی زبان، زبان بین المللی است.

▪ فکر می کنید مخاطب غیر ایرانی بتواند با مضمون اثر که خاص جنگ ایران و عراق است، ارتباط برقرار کند؟

ـ بله! چون مخاطب با هر اثری که معیارهای داستان در آن رعایت شده باشد، می تواند ارتباط برقرار کند. رمان «فال خون» بیانگر موقعیت تراژیک انسان در فضای جنگ است. این جنگ می تواند در هر کجای دنیا اتفاق بیفتد. من سعی کرده ام به جنگ به صورت عام بپردازم و اثر را خاص جنگ ایران و عراق نکنم.

▪ آقای غفارزادگان؛ فکر می کنید ترجمه آثار داستانی به زبانهای دیگر چقدر می تواند به روند جهانی شدن ادبیات ما، بخصوص ادبیات داستانی کمک کند؟

ـ شما شک نداشته باشید که بی تأثیر نخواهد بود.

▪ حتی اگر مترجم، یک ایرانی باشد؟

ـ ببینید؛ «قانون پرور» نزدیک به ۴۵ سال است که در آمریکا زندگی می کند. زبان مبدأ و مقصد را به خوبی می شناسد و با زبان اصلی اثر هم انس و الفت دارد. در هر اثر داستانی اگر معیارهای داستانی رعایت شود، آن اثر مورد استقبال قرار می گیرد پس مهم نیست مترجم ایرانی باشد یا خارجی.

▪ خب، وضعیت کشور ما و زبان ما خاص است؛ زبان و ادبیات فارسی در دنیا شناخته شده نیست.

ـ کشورهایی مثل ترکیه که ادبیاتشان پیشرفت کرده به خاطر سرمایه گذاریهای دولتشان بوده است. این اتفاق زودتر از اینها باید در کشور ما هم می افتاد که به تازگی قدمهایی برداشته شده است و سرمایه گذارش هم انتشارات سوره مهر یا حوزه هنری است. امیدوارم به این کار، نگاهی ملی بشود و از همه طیفهای نویسندگان، کتاب ترجمه شود. به هر حال در مورد کشوری مثل کشور ما که مخاطبان محدودی دارد، باید مترجمانی آثار ما را ترجمه کنند که به هر دو زبان مبدأ و مقصد مسلط باشند. ترجمه آثار باعث تفاهم و شناخت ملتها و فرهنگها از هم می شود و همین مسأله بسیار مهم است.

▪ با توجه به اینکه «قانون پرور» کتابهای دیگری را هم ترجمه کرده است، از نوع ترجمه این مترجم راضی هستید؟

ـ قانون پرور کتابهایی را از نویسندگانی مثل دانشور، چوبک، بیضایی، هدایت و آل احمد ترجمه کرده است. کسانی که آثار او را خوانده اند معتقدند، مترجم خوبی است و به زبان انگلیسی مسلط است. اما هنوز زود است در خصوص استقبال از «فال خون» صحبت کنیم چون باید صبر کنیم تا مدتی از زمان توزیع کتاب بگذرد. اگر چه که قرار نیست، اتفاق مهمی رخ دهد!

▪ علاوه بر این آدمهای بیشتری هم «داوود غفارزادگان» را می شناسند!

ـ فرد مهم نیست، مهم این است که کشورهای دیگر فرهنگ ما را از طریق داستانهای ما می شناسند. همه می دانیم داستانهای کوتاه ما همگام با داستان کوتاه جهان پیش می رود و بسیار موفق است.

▪ اما در دنیا ناشناخته مانده ایم، چون داستانهایمان ترجمه نشده اند.

ـ همان طور که گفتم، دولت باید سرمایه گذاری کند. باید مترجمانی که به زبانهای مبدأ و مقصد مسلطند شناخته شوند و از آنها خواسته شود آثار را به زبانهای مختلف ترجمه کنند. امیدوارم اتفاقی که در خصوص ترجمه افتاده، ادامه داشته باشد و آثار ترجمه شده محدود به جنگ نباشد و کتابها از نویسندگانی مختلف ترجمه شود تا سوء تفاهمی پیش نیاید.

▪ چرا بیشتر آثار مربوط به جنگ ترجمه می شوند؟

ـ نه! «فال خون» وقتی در ایران منتشر شد با تیراژ ده هزار تایی به چندین چاپ رسید و همه آنها به فروش رفت، پس کتابی است که فارغ از محتوای آن مورد توجه مخاطب قرار گرفته است. از طرفی جنگ از آن جهت بیشتر مورد توجه است که واقعه ای مربوط به زمان معاصر است و با توجه به اینکه در حال حاضر کشوری که به ما حمله کرده، خودش درگیر جنگ است هنوز موضوع روز جامعه بین الملل است.

خدیجه زمانیان