پوششی سیاه بر قامت عشق

ستون‌ها كه كنار می‌رود، مقابل چشمانت وسعتی می بینی به اندازه آسمان و زمین و آن چه پیرامونش است. صدای اللهم لبیك قطع می‌شود. چشمت بی اختیار به سمت آن چهار گوشه سیاه رنگی می‌رود …

ستون‌ها كه كنار می‌رود، مقابل چشمانت وسعتی می بینی به اندازه آسمان و زمین و آن چه پیرامونش است. صدای اللهم لبیك قطع می‌شود. چشمت بی اختیار به سمت آن چهار گوشه سیاه رنگی می‌رود كه جمعی سپیدپوش دور او حلقه زدند. تویی و قبله ای كه سالیان سال رو به او ایستادی حالا مقابل تو است. جلوه پوشش سیاه در میان سپیدی پوشش مرگی كه بر تن مردمان چندین برابر است. اگرچه نمی توانی چشم برداری از آن جذبه سیاه رنگ در یك لحظه چند دختر جوان را می بینی كه در میان صحرایی در كنار دستگاهی برروی زمین نشسته اند و یك تار از ابریشم و یك پود از زر می‌زنند. تار و پودی كه به قامت چهارگوشه عشق بافته می شود. «خداوند، خانه كعبه، بیت الحرام را قوام كار مردمان گردانید.» «كعبه»، «بیت الله الحرام»، «بیت عتیق»، «بیت الله»، «خانه خدا»، دومین قبله مسلمانان ساختمان چهارگوشه ای است، كه آدم(ع) بنایش كرده، هزاران سال است استوار مانده و می‌گویند از همان ابتدا هم پوششی داشته تا از باد و باران در امان بماند.متون اسلامی نوشته اند نخستین بار حضرت اسماعیل(ع) پرده ای بر كعبه كشید و این امر مرسوم شد و قبیله قریش سنت پرده پوشی خانه خدا را ادامه دادند و به دنبال آن پرده داری كعبه تبدیل به یك منصب ویژه شد. «ابن رسته» مورخ عرب نقل می‌كند: «...بین دو سقف كعبه فاصله است و ارتفاع سنگ چینی كه بر این سقف قرار گرفته، دو ذراع و ۱۲ انگشت است و عرض دیوار یك ذراع است و میان سنگ چین خشت های مربع شكل از جنس ساج وجود دارد و دورتادور سطح اطراف كعبه حلقه‌هایی است كه پرده خانه را بدان می آویزند.» ایران هم روزی یكی از مهمترین كشورهایی بود كه بافت پوششی كعبه را به آن سفارش می دادند. پارچه بافان ایرانی از ابریشم مرغوب پارچه ای اعلا می‌ساختند تا یك سال زینت بخش خانه خدا باشد. بافت و تهیه پرده كعبه از ابتدا برای هنرمندان بافنده امری مهم و مایه افتخار بود. ایران هم به دلیل اهمیت و شهرت ویژه ای كه در گذشته در زمینه بافت پارچه‌های گوناگون به خصوص ابریشم داشت، از قرون اولیه اسلامی نقش عمده‌ای در تهیه پرده كعبه ایفا كرد. نمونه‌های موجود از بافته‌های نخستین سده‌های هجری در بافت و نقش با بافته‌های ساسانی همسانی داشتند. شهرهای شوش و شوشتر در غرب، ری و كاشان و یزد در مركز، فسا و كازرون و بیشاپور در جنوب، بخارا و مرو و سمرقند در شرق كارگاه های فعالی وجود داشت كه به خصوص در دوره المسنتصربالله پرده خانه خدا را در آن می بافتند.بعدها بافت این پارچه از ایران به مصر و سایر كشورهای اسلامی منتقل شد. در گذشته‌های نه چندان دور حكایت شیرینی از قبیله‌ای در مصر وجود داشت، كه دخترانش برگزیده می‌شدند تا هر سال از این حج تا حج سال آینده در میان صحرا می‌نشستند و پرده خانه كعبه را رج می زدند. ذی الحج كه می‌آمد پرده تمام شده به مكه برده می‌شد و دار پرده تازه گسترده می‌شد تا سال دیگر و دختران كه بزرگ می‌شدند، جای خود را به دیگران می‌دادند. پرده كعبه به دلیل قرار گرفتن در معرض عوارض طبیعی، هر سال دچار فرسودگی می شود و نیاز به تعویض دارد. تعویض پوشش كعبه هر سال طی مراسمی ویژه در روز عرفه و یا عید قربان انجام می شود. از سال ۱۳۵۷ هجری قمری (حدود ۷۰ سال پیش) نخستین كارگاه تولید و آماده سازی پرده كعبه، در مساحت ۱۵۰۰ متر مربع در عربستان احداث شده بود. در حال حاضر پرده كعبه در كارگاهی به وسعت صدهزار مترمربع بافته می‌شود. این كارگاه در سال ۱۹۷۵ میلادی (۱۳۹۵ هجری قمری) به دستور ملك فهد احداث شد. پرده خانه خدا از ۲۴ قسمت تشكیل شده است. در حال حاضر پرده خانه كعبه در كارگاهی به مساحت ۱۰۰ هزار مترمربع توسط هنرمندان عرب بافته می‌شود، پارچه حریر این پرده هر سال توسط یكی از كشورها هدیه می‌شود. بافت آن پرده هشت ماه با دست و ماشین های بافنده مخصوص طول می كشد. وزن نهایی آن هنگام نصب نزدیك به دو تن است.پرده اصلی دروازه كعبه كه برقع نام دارد، از پارچه مخمل سیاه تهیه و به خط نسخ جلی، آیات قرآن كریم بر آن بافته می شود. پوشش خانه خدا از ۵۴ قطعه تهیه شده كه طول هر قطعه آن ۱۴ متر و پهنای آن ۹۵ سانتی متر است. مساحت كل پرده بیش از دوهزار و ۶۵۰ مترمربع است. گردا گرد پرده كمر بندی دیده می شود كه از ۱۶ قطعه تشكیل شده و محیط پهنای آن به ترتیب ۴۵۰۰ و ۹۵ سانتی متر است. برای تهیه پرده كعبه به ۶۷۰ كیلو گرم ابریشم سفید خالص نیاز است كه با ۷۲۰ كیلو گرم مواد رنگی رنگ آمیزی می شود. كمر بند و پرده دروازه كعبه به رشته های نقره و زر احتیاج دارد كه وزن مجموع آنها به ۱۲۰ كیلو گرم می‌رسد. این پوشش تا پایین دیوار خانه می رسد و در آنجا با حلقه‌هایی به «شاذروان» بسته می‌شود. ولی در موسم ایام حج به خصوص روزهای نزدیك به تعویض پرده، اندك اندك آن را بالا می‌برند و برمی‌چینند و به جای آن پرده سفیدی می‌اندازند. از دوران قدیم رسم بر این بود كه پس از تعویض پرده، آن را میان سران و خاندان پرده دار كعبه تقسیم می‌كردند. در سال‌های گذشته بخش‌هایی از این پرده متبرك به ایران آمده است كه مهم ترین و بزرگترین تكه آن پوشش در خانه كعبه است كه در افتتاحیه كنفرانس سران كشورهای اسلامی در تهران توسط ملك عبدالله پادشاه فعلی عربستان به سیدمحمد خاتمی هدیه شد و اكنون در موزه هدایای ریاست جمهوری نگهداری می شود. قدیمی‌ترین قطعه از پرده خانه خدا نیز متعلق به دوره صفویه است كه توسط حسین ملك خریداری شده و در موزه وی حفاظت می‌شود. دوباره ذی الحجه و موسم حج آمده است. خانه را به گلاب قمصر كاشان می‌شویند و لباسی نو بر قامت چهارگوشه عشق می بندند.