دولت ها و رسانه ها

دومین مصاحبه مطبوعاتی و تلویزیونی داخلی و خارجی رئیس جمهوری دیروز با استقبال خبرنگاران در شرایطی برگزار شد که ایران در دو روز گذشته به دلیل موضع گیری های جدید و تند اروپا و آمریکا در مورد فعالیت های هسته ای تهران در صدر عناوین خبری خبرگزاری ها, مطبوعات و شبکه های خبری و ماهواره ای جهان قرار گرفته و به لحاظ خبری اصطلاحاً ایران تیتر یک اخبار دنیا شده است

ضمن آنکه رئیس جمهوری ایران نیز در میان شخصیت های سیاسی، چهره ای خبرساز است. در نگاه کلی نیز ایران طی سال های اخیر کشوری قرار گرفته در کانون خبری به شمار می آید و از این رو آژانس های خبری و رسانه های خارجی در پوشش خبری به رویدادهای ایران توجه ویژه ای نشان داده اند تا آنجا که برخی از این دست رسانه ها ترجیح داده اند دفاتر خبری در تهران برپا کنند یا خبرنگاران ویژه و دارای شناخت و تخصص در این حوزه را مامور پوشش اختصاصی اخبار ایران نمایند.

به هر رو به طور عام تعامل و رویکرد رسانه ای ایران در برابر این تقاضا و به طور خاص مصاحبه های مطبوعاتی و تلویزیونی داخلی و خارجی روسای جمهوری موضوعی مورد توجه به شمار می آید که ابعاد مختلف آن در دو دهه گذشته قابل تامل و بررسی است. در همین زمینه می توان دوره های مشخصی را تعریف و ویژگی های هر دوره را برشمرد. از ویژگی رویکرد سال های نخست انقلاب می توان به تحریم رسانه های خارجی و حتی تعطیلی دفاتر برخی خبرگزاری ها اشاره کرد.

دلایل آن برخورد نیز چنین مطرح می شد که رسانه های خارجی در انعکاس اخبار ایران جهت دار عمل می کنند و عمدتاً اخبار منفی و مخدوش از ایران مخابره می شود. تغییر در این سیاست به سرعت آغاز شد چرا که عمده پیامد منفی آن قطع ارتباط ایران با جهان و محروم ماندن از تریبون های جهانی برای تاثیر گذاری بر افکار عمومی جهانیان بود.به این ترتیب دوره تحریم رسانه های خارجی عمر چندانی نیافت و در زمانی کوتاه آشکار شد که گرچه ممکن است انعکاس برخی اخبار ایران با پیش داوری یا جهت های منفی توام باشد اما به هیچ وجه با کارکردهایی مثبت از جمله برخورداری از ارتباط با جهانیان و تاثیرگذاری بر افکار عمومی قابل مقایسه نیست. البته تغییر این رویکرد با فراز و فرودهایی مواجه بود اما آنچه در دستور کار قرار گرفت اقبال از فعالیت رسانه های خارجی در ایران و مدارا با شیوه انتقادی آنان بود.

با پایان جنگ و آغاز دوره مشهور به سازندگی، رئیس جمهوری وقت به دفعات در مصاحبه های خبرنگاران داخلی و خارجی حضور یافت و حتی مصاحبه اختصاصی با خبرنگاران خارجی مورد توجه قرار گرفت. این رویه در دوره اصلاحات نیز تداوم یافت، با این تفاوت که سیدمحمد خاتمی رئیس جمهوری وقت در بهره گیری از تریبون های جهانی گامی جلوتر نهاد و بیشترین استفاده از رسانه های جمعی را در تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهانیان برای خویش ثبت کرد و این رکورد تاکنون برای او دست نخورده باقی مانده است. رئیس جمهور دوره اصلاحات به نقش بی بدیل افکار عمومی و رسانه های جمعی در پیشبرد اهداف و برنامه های خویش پی برده بود. او در برابر رسانه های داخلی نیز سیاست ارتباط مستمر و حتی صمیمانه با خبرنگاران را اتخاذ و از این بابت نیز برای خویش اعتبار قابل توجهی کسب کرد.

ایجاد پست سخنگویی در هیات دولت با پیش بینی مصاحبه هفتگی با خبرنگاران، پاسخگویی به پرسش های خبرنگاران در حاشیه نشست های هیات دولت و البته برگزاری مصاحبه های مطبوعاتی داخلی و خارجی و در مواردی مصاحبه های اختصاصی داخلی و خارجی از جمله مصاحبه جنجالی با خبرنگار شبکه آمریکایی «سی ان ان» از ویژگی های برجسته آن دوره به شمار می آید که بخشی از آن از جمله ایجاد پست سخنگویی دولت در نهاد ریاست جمهوری به عنوان رویه ای تثبیت شده در ساختار دولت بر جای مانده است و دولت جدید نیز بر آن تاکید دارد. علاوه بر آن ایجاد پست سخنگویی در قوه قضائیه و برخی نهادها و تشکیلات دیگر نیز با استقبال مواجه شد.

در مجموع با آنکه رویکرد دولت در طول زمان و در برابر رسانه های جمعی خارجی و البته رسانه های داخلی در مسیر توسعه و تکامل قرار گرفته است اما کاستی های آن نیز قابل توجه است و در صورتی که به آن پرداخته نشود چه بسا می تواند برخی دستاوردهای گذشته را نیز مخدوش نماید.

درخصوص مصاحبه های مطبوعاتی و تلویزیونی، روزنامه نگاران و خبرنگاران معتقدند که در این شیوه دست بالا با مصاحبه شونده است چرا که هدایت مصاحبه از دست مصاحبه کننده خارج است و مسیر مصاحبه را مصاحبه شونده تعیین می کند و تنوع مصاحبه گران و طرح پرسش های مختلف مانع ایجاد چالش است و مصاحبه شونده از فرصت مناسب تری به نسبت مصاحبه کنندگان برخوردار است. اما به همین نسبت تاثیر مصاحبه های جمعی از مصاحبه های اختصاصی کمتر است چرا که به طور معمول این مصاحبه ها برای خبرنگاران و مخاطبان رسانه ها جذابیت کمتری دارد. پوشش خبری این شیوه مصاحبه معمولاً گسترده اما از عمق کمتری برخوردار است به خصوص آنکه این شیوه مصاحبه می تواند به سخنرانی نزدیک شود. در مجموع ارتباط با رسانه های جمعی به طور عام و برگزاری مصاحبه های اختصاصی و یا مطبوعاتی به طور خاص ظرایف بسیاری دارد که بخشی از آن به نوع پیام، بخش دیگر به رسانه یا کانال ارتباطی و بخشی نیز به مخاطبان و نیز شیوه ارائه پیام بازمی گردد و موفقیت در هر یک از این شاخص ها معطوف به رعایت استانداردهای رایج در دانش رسانه های جمعی و افکار عمومی است که هنوز تا رسیدن به آن فاصله داریم.

رامین رادنیا