گوش من درد می کند, دکتر

یک درد و چند تشخیص

گوش‌درد برای همگان پدیده‌ای آشناست و کمتر کسی است که در طول زندگی خود آن را تجربه نکرده باشد. این مقوله یکی از شکایت‌های شایع بیماران هنگام مراجعه به مطب پزشکان گوش‌ و حلق و بینی است...

بیشتر مردم ذهنیت خاصی درباره علت آن دارند و گاهی هم دست به درمان‌های خانگی می‌زنند اما واقعیت این است که همه دردهای گوش باید جدی گرفته شوند. در «درمانگاه» این هفته به چند درد شایع گوش و تشخیص‌های احتمالی هر یک از آنها اشاره خواهد شد.

برای بررسی علل درد گوش چند تقسیم‌بندی ارائه شده است. یکی از مهم‌ترین آنها مربوط به منشأ درد است. در این روش پزشک باید مشخص کند درد از کجا نشأت گرفته است؛ درد از خود گوش آغاز شده‌ یا از کانون دیگری به گوش انتشار یافته.

● عفونت گوش خارجی

در اوتیت (عفونت گوش) خارجی، لاله گوش و مجرای شنوایی در اثر میکروب‌ها و قارچ‌ها ملتهب می‌شوند. این نوع از عفونت، در گوش شناگران و در فصل تابستان شایع‌تر است. بیماری در مراحل اولیه با درد خفیف شروع و با حرکت دادن لاله گوش بر شدت آن افزوده می‌شود. اغلب، مایع نسبتا غلیظ و زردرنگی از گوش ترشح می‌شود و هنگام معاینه با دید مستقیم مجرا متورم و توسط مواد زائد مسدود شده است. در اثر تورم مجرا، معمولا پرده صماخ دیده نمی‌شود. بیمار با احساس پری گوش، کاهش شنوایی و در مراحل پیشرفته، درد شدید گوش و سردرد به پزشک مراجعه می‌کند و گاهی درد آنچنان شدید است که اجازه معاینه هم نمی‌دهد. ممکن است هنگام لمس، تورم غدد لنفاوی اطراف گوش و قسمت فوقانی گردن نیز دیده شود. اگر اوتیت خارجی پیشرونده باشد و به گوش میانی گسترش پیدا کند، عصب تحتانی که از پایه مغز خارج می‌شود نیز درگیر می‌شود. البته این مورد در اطفال، بیماران دیابتی و در افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند بیشتر دیده می‌شود. عفونت در اثر شنا، وارد کردن یک جسم سخت و آلوده مثل کلید و... در گوش ایجاد می‌شود. در موارد خفیف، درمان موضعی به تنهایی کافی است، تمیز کردن گوش از ترشحات، تجویز آرام‌بخش، آنتی‌بیوتیک و کورتون مناسب به تسکین درد و بهبود بیماری کمک می‌کند.

● عفونت گوش میانی

عفونت قسمت میانی گوش (اوتیت مدیا) یکی از شایع‌ترین علت‌های مراجعه بیماران به پزشک است. این بیماری بیشتر در کودکان و در فصل زمستان اتفاق می‌افتد و با کاهش شنوایی همراه است. در صورت عدم درمان، عوارض و صدمه‌های غیرقابل جبرانی بر جای می‌گذارد. در معاینه، پرده گوش پرخون و برجسته و گوش به شدت دردناک است. بیماران اغلب با تب و تپش قلب مراجعه می‌کنند. در بالغان عدم تعادل هنگام ایستادن نیز دیده می‌شود. عفونت ممکن است پرده گوش را گرفتار کند که منشأ ویروسی دارد یا به دنبال عفونت دستگاه تنفسی فوقانی ایجاد می‌شود.

گاهی ترشحات چرکی پشت پرده گوش آنقدر زیاد می‌شود که مانند یک آبسه به نظر می‌رسد. در این مواقع برای کاهش درد و فشار، پزشک شکاف مصنوعی روی پرده صماخ ایجاد می‌کند تا عفونت تخلیه شود و درد کاهش یابد. اگر این شکاف داده نشود چرک روی پرده فشار می‌آورد و نهایتا باعث پارگی آن می‌شود. چنین پارگی‌ای منظم نیست و ممکن است به خوبی جوش نخورد یا اصلا ترمیم نشود ولی شکافی که پزشک ایجاد می‌کند، مناسب است و خود‌به‌خود نیز بهبود می‌یابد. لازم به ذکر است که پاره کردن پرده گوش توسط پزشک در مراحل پیشرفته بیماری است و بیشتر بیماران با آنتی‌بیوتیک مناسب درمان می‌شوند.

● تجمع جرم گوش

مایع «سرومن» همان مایع زردرنگی است که به صورت طبیعی در گوش همه انسان‌ها ترشح می‌شود. این مایع، جرمی تولید می‌کند که به‌طور طبیعی، خاصیت محافظتی دارد. جرم تولیدشده خود‌به‌خود، در اثر حرکت فک و حرف‌زدن از گوش خارج می‌شود. برخی افراد دچار یک اشکال آناتومیک مادرزادی در مجرای گوش هستند که باعث می‌شود جرم خارج نشده و به مرور بزرگ‌تر و به شکل یک توده درآید. به‌تدریج فرد احساس می‌کند دچار پری و تنگی گوش و کاهش شنوایی شده است. وقتی این افراد به حمام یا استخر می‌روند در اثر نفوذ آب به داخل گوششان و جذب آن به‌وسیله جرم توده بزرگ‌تر می‌شود و فشار ناشی از آن درد ایجاد می‌کند. در این گروه از بیماران لازم است هرازچند گاهی گوش تخلیه و تمیز شود.

● گوش‌درد‌های راجعه

گوش از چند نقطه عصب‌دهی می‌شود یعنی اعصاب آن از نقاطی مثل زبان،‌ حلق، اعصاب گردنی و سر می‌آیند. همیشه برای یافتن درد ابتدا باید گوش را به دقت معاینه کرد. اگر در معاینه‌ لاله، مجرا و پرده صماخ طبیعی باشند باید به گوش‌دردهای راجعه مشکوک شویم و لازم است تمام نواحی محیطی خارج از گوش که این عضو را عصب‌دهی می‌کند به دقت بررسی شود:

- گوش‌درد راجعه کودکان: گوش‌درد همراه التهاب لوزه معمولا در کودکان و نوجوانان شیوع بیشتری دارد و ۵ تا ۷ روز بعد از عمل لوزه هم تسکین می‌یابد. تخریب دندان‌ها به علت رژیم‌غذایی با قند فراوان و خوردن شکلات، درآوردن دندان عقل و عفونت دستگاه تنفسی فوقانی نیز از دلایل گوش‌دردهای راجعه در کودکان و نوجوانان است.

- گوش‌درد راجعه بزرگسالان: شایع‌ترین علت گوش‌دردهای راجعه در بزرگسالان مشکلات و ناهنجاری‌های دندانی است. از دیگر علل رایج می‌توان به ناهنجاری مفصل گیجگاهی و مشکلات گردنی و اسپاسم عضلانی اشاره کرد.

● تومورهای داخل گوش

سرطان یا تومورهای داخل گوش شیوع کمتری دارند ولی این موارد نیز هرگز نباید از نظر دور بمانند. گاهی زخم‌هایی داخل کانال گوش دیده می‌شوند که بسیار هم دردناک هستند و می‌توانند علایم اولیه سرطان باشند. سرطان‌ها در مراحل اولیه پاسخ خوبی به درمان می‌دهند ولی در مواقعی که بیماری پیشرفته است، درمان دشوارتر می‌شود بنابراین زخم‌هایی که روی لاله گوش یا کانال گوش پدید می‌‌آیند و بیش از ۲ هفته طول می‌کشند حتما نیازمند پیگیری و نمونه‌برداری هستند.

دکتر ابراهیم رزم‌پا

فوق‌تخصص جراحی سر و گردن و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران