دورنمای اقتصادی سال ۲۰۰۹

متن زیر, از مصاحبه خبرنگار موسسه پترسون با مایکل موسا پیاده شده است مایکل موسا که روی ۱۰ رکودی که پس از جنگ دوم جهانی در آمریکا رخ داده اند مطالعه می کند, معتقد است که بهبود اوضاع اقتصادی از اواخر سال ۲۰۰۹ آغاز خواهد شد

متن زیر، از مصاحبه خبرنگار موسسه پترسون با مایکل موسا پیاده شده است.مایکل موسا که روی ۱۰ رکودی که پس از جنگ دوم جهانی در آمریکا رخ داده‌اند مطالعه می‌کند، معتقد است که بهبود اوضاع اقتصادی از اواخر سال ۲۰۰۹ آغاز خواهد شد.

▪ استیو وایزمن:

امروز افتخار مصاحبه با مایکل موسا کارشناس موسسه پترسون، رییس سابق بخش مطالعات صندوق بین‌المللی پول و مشاور اقتصادی ریگان نصیب من شده است. امروز برآنیم که راجع به دورنمای اقتصادی سال ۲۰۰۹ به بحث بپردازیم. آقای موسا، از اینکه دعوت ما را پذیرفتید متشکرم.

ـ مایکل موسا:

من هم خوشحالم که اینجا هستم.

▪ استیو وایزمن:

همان‌طور که استحضار دارید رشد صنایع فعلا متوقف شده و این امری ناامیدکننده است. آینده را چه‌طور می‌بینید؟

ـ مایکل موسا:

از قدیم، اقتصاد به‌عنوان علمی ملال‌آور شناخته شده است. باید بگویم که شکی نیست که در حال حاضر اقتصاد دچار یک رکود واقعی شده است. رکودی که از رکود سال ۲۰۰۱ و رکود اوایل دهه ۹۰ عمیق‌تر است. در سال ۲۰۰۱، تولید ناخالص داخلی تنها ۲/۰درصد کاهش یافت. البته اخیرا برخی ادعا می‌کنند که نرخ بیکاری از ۱۰درصد فراتر رفته و رکود فعلی بزرگ‌ترین رکود پس از دهه ۳۰ است. من فکر نمی‌کنم که شواهد موجود، این ادعاها را تایید کنند و معتقدم شرایط به آن حد از وخامت نرسیده است.

▪ استیو وایزمن:

از زمان جنگ جهانی دوم یا بهتر بگویم از زمان رکود بزرگ تا به حال، اقتصاد آمریکا با چند رکود مواجه شده است؟

ـ مایکل موسا:

از زمان جنگ دوم جهانی، اگر رکود مبارک پس از پایان جنگ که طی آن سربازان به خانه بازگشتند در نظر نگیریم، تا به حال ۱۰ رکود اتفاق افتاده‌است و رکود فعلی یازدهمین رکود پس از جنگ دوم جهانی به شمار می‌رود.

▪ استیو وایزمن:

پس می‌توان گفت، هر ۵ سال یکبار با رکود مواجه شده‌ایم.

ـ مایکل موسا:

دقیقا. البته سال‌های پس از جنگ بیشتر با رکود مواجه می‌شدیم و در ۲۵ سال گذشته تنها با ۲ رکود دیگر مواجه شده‌ایم. آخرین رکود قابل توجه، رکود سال‌های ۸۱ و ۸۲ بود.

▪ استیو وایزمن: رکود فعلی از آغاز سال ۲۰۰۸ شروع شد، درست است؟

ـ مایکل موسا:

خوب این تاریخی است که موسسه ملی مطالعات اقتصادی، رسما اعلام کرده است. اما در واقع، رشد تولید ناخالص داخلی که غالبا به عنوان معیار فعالیت اقتصاد در نظر گرفته می‌شود تا نیمه سال ۲۰۰۸ مثبت بود. البته شکی نیست که در برخی از بخش‌ها شرایط از خیلی قبل‌تر رو به وخامت گذاشته بود، مثلا در بخش مسکن سرمایه‌گذاری در ساخت‌وساز از سال ۲۰۰۵ در حال کاهش بود. اینکه رکود را با چه شدتی حس می‌کنید بستگی به این دارد که در کجای اقتصاد قرار گرفته‌اید.

▪ استیو وایزمن:

احتمال اینکه رکود فعلی تا سال ۲۰۰۹ ادامه یابد چقدر است؟

ـ مایکل موسا:

فکر نمی‌کنم این احتمال بیشتر از ۲۰درصد باشد.

▪ استیو وایزمن:

اما بسیاری از مردم این‌طور فکر نمی‌کنند. آیا این به خاطر این است که ناامیدی و هراس، طبیعی‌ترین واکنش در این شرایط است؟

ـ مایکل موسا:

مردم تحت تاثیر رسانه‌ها هستند. از میان کارشناسان اقتصادی که در برنامه‌های تلویزیونی شرکت می‌کنند، هیچ‌کدام پیش‌بینی نمی‌کنند که رکود در سال ۲۰۰۹ خاتمه یابد. این در حالی است که بین اقتصاددانان راجع به اینکه رکود تا سه ماه اول سال ۲۰۰۹ پایان می‌یابد یا تا اواخر سال ۲۰۰۹، بحث‌های مفصلی در گرفته است. من نمی‌گویم که بحران قطعا قبل از سال ۲۰۱۰ پایان می‌یابد، بلکه می‌گویم این احتمال وجود دارد که بحران تا آن موقع خاتمه یابد. اما رسانه‌ها این احتمال را در نظر نمی‌گیرند و تنها دیدگاه‌های بدبینانه را انتشار می‌دهند.

▪ استیو وایزمن:

اجازه دهید به سیاست‌های اقتصادی بپردازیم. من فکر می‌کنم که شما این دیدگاه خوش‌بینانه را از این جهت مطرح می‌کنید که احتمال می‌دهید محرک‌های اقتصادی موفقیت‌آمیز خواهند بود.

ـ مایکل موسا:

دقیقا. فکر می‌کنم دولت اوباما و کنگره دموکرات، سیاست مالی مشخصی را دنبال خواهند کرد و این سیاست احتمالا مخارج دولتی را طی دو سال آینده حدود دودرصد تولید ناخالص داخلی افزایش خواهد داد. به همین دلیل است که من معتقدم که از بهار آینده، شاهد بهبود اوضاع خواهیم بود.البته ما باید تا میانه سال ۲۰۰۹، با یک شکاف تولید دست و پنجه نرم کنیم، یعنی تا اواسط سال ۲۰۰۹ سطح بالقوه و بالفعل فعالیت اقتصادی به اندازه ۵ واحد درصد تولید ناخالص داخلی از هم فاصله خواهند داشت. این مقدار قابل توجهی است و نرخ بیکاری هم احتمالا ۷درصد خواهد بود (البته همین الان هم نرخ بیکاری در همین حدود است) البته احتمالا تا نیمه دوم امسال این نرخ به ۸درصد خواهد رسید. نرخ بیکاری حتی پس از پایان رکود نیز تا مدتی افزایش خواهد یافت.

▪ استیو وایزمن:

بله، اشتغال یک شاخص تاخیردار است.

مایکل موسا: بهتر است بگوییم نرخ بیکاری یک شاخص تاخیر دار است. اشتغال، یعنی تعداد افرادی که استخدام شده‌اند. از دسامبر سال ۲۰۰۷ نرخ بیکاری در حال افزایش است. تا ماه سپتامبر حدود ۱۰۰.۰۰۰ شغل در ماه از بین می‌رفت و ناگهان در ماه نوامبر ۵۰۰.۰۰۰ شغل از بین رفت. خب این به خاطر رکود است.

ـ استیو وایزمن:

این کاهش شدید نرخ اشتغال با سقوط بازارهای مالی همزمان بود. نظر شما راجع به وضعیت بازارها در سال جدید چیست؟ آیا بازارها به ثبات می‌رسند؟

▪ مایکل موسا:

از تابستان سال ۲۰۰۷ بازارهای مالی دچار تنش شدند. اما این عدم ثبات در سپتامبر و اکتبر شدت گرفت، لمان برادرز و ای، آی، جی دچار مشکل شدند و کاهش قیمت‌ها آغاز شد.شاخص S&P ۵۰۰ از حدود ۱۵۶۰ در اکتبر ۲۰۰۷ در تابستان گذشته به ۱۳۰۰ کاهش یافت و در سپتامبر و اکتبر از ۱۳۰۰-۱۲۵۰ به زیر ۹۰۰ سقوط کرد و به حدود ۸۰۰ رسید.از آن زمان این شاخص بین ۸۵۰ تا ۹۰۰ در نوسان بوده است. اما دیگر شاخص‌ها نشان می‌دهند که بهبود بازار اعتبارات آغاز شده است.اسپرد TED (اختلاف بین نرخ سه ماهه LIBOR و نرخ سه ماهه خزانه‌داری آمریکا) ۳درصد بود. می‌توان گفت در سپتامبر و اکتبر بازار از کار ایستاده بود.در حال حاضر این شاخص ۵/۱ برابر کاهش یافته و این نشانه خوبی است. در بازار وام‌های رهنی، نرخ بهره ثابت برای وام‌های سی‌ساله، در حال حاضر زیر ۵درصد است. قیمت مسکن به شدت کاهش یافته، اما این کاهش قیمت خرید مسکن را برای بسیاری از خانوارها ممکن می‌کند.

ـ استیو وایزمن:

بیکاری چه طور؟

▪ مایکل موسا:

فکر می‌کنم نرخ بیکاری به ۸درصد برسد. تا چند ماه پیش نرخ بیکاری حدود ۵/۴درصد بود. این میزان افزایش را می‌توان با افزایش بیکاری در رکودهای شدید پس از جنگ جهانی دوم مقایسه کرد. پس نباید گفت که نرخ بیکاری زیر ۱۰درصد است، پس اوضاع وخیم نیست. این رقم بالایی برای نرخ بیکاری است اما به عقیده من نباید شلوغش کرد. نرخ بیکاری بالا است و این نشانه جدی بودن رکود است اما هنوز با یک فاجعه اقتصادی فاصله زیادی داریم.

ـ استیو وایزمن:

پیشنهاد شما چیست؟ از چه نوع محرک اقتصادی باید استفاده شود؟

▪ مایکل موسا:

محرک مالی مورد استفاده باید شامل کاهش انواع مالیات‌ها باشد. اوباما وعده داده که مالیات طبقه متوسط کاهش خواهد یافت و این به معنی کاهش ۱۵۰میلیارد دلاری درآمد مالیاتی دولت است. مالیات بسیاری از مشاغل هم کاهش خواهد یافت.

ـ استیو وایزمن:

مخارج دولت چطور؟

▪ مایکل موسا:

فکر می‌کنم مخارج نیز باید در همین حدود افزایش یابد. بنابراین از افزایش کسری بودجه در حدود ۶۰۰-۵۰۰میلیارد دلار طی دو سال آینده طرفداری می‌کنم. بخش مهمی از این مخارج باید صرف بخش سلامت و سایر بخش‌هایی شود که در این مدت به خاطر وخامت اوضاع، تحت فشار بودند.

در سرمایه‌گذاری‌ در زیرساخت‌ها به جز بخش دفاع، حکومت‌های محلی نیز باید در نظر گرفته شوند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها با کاهش شدیدی مواجه خواهد شد مگر این که دولت فدرال فکری کند. به علاوه منافع سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها فوری است و این نکته مهمی است.

ـ استیو وایزمن:

برخی معتقدند که بهبود اوضاع Vشکل خواهد بود (یعنی اقتصاد دفعتا تغییر جهت خواهد داد) و برخی دیگر منتظر یک بهبود U شکل هستند. اما برخی دیگر معتقدند که پس از بهبود (حال چه این بهبود دفعتا صورت پذیرد و یا تدریجی). باید منتظر این باشیم که اوضاع دوباره به وخامت گراید و بعد از گذشت زمان دوباره بهبود یابد. به عبارت دیگر آن‌ها معتقدند سیر اقتصاد W شکل خواهد بود. نظر شما چیست؟

▪ مایکل موسا:

از ۱۰ رکود گذشته تنها در یک مورد با سیر W شکل مواجه شده‌ایم. رکود سال ۸۰ با یک رکود در سال‌های ۸۱-۸۲ ادامه یافت. نرخ تورم ابتدا پایین بود، پس از افزایش نرخ تورم بانک مرکزی وارد عمل شد و دوباره قیمت‌ها کاهش یافت. این بار این اتفاق نخواهد افتاد. بنابراین من معتقدم بهبود W شکل محتمل نیست.

در ۱۰ رکود گذشته که شامل رکود دهه ۸۰ هم می‌شود، در سال اول بهبود اوضاع نرخ رشد به طور متوسط ۱/۵درصد بود.

پایین‌ترین نرخ ۲درصد و مربوط به بهبود پس از رکود سال ۲۰۰۱ بود. طبق آمار، رکودهای شدید، با بهبودهای ضربتی دنبال شده‌اند. البته این بار شاید بهبود دفعتا صورت نپذیرد زیرا مخارج مصرفی به خاطر کاهش قیمت مسکن و کاهش ارزش سهام و بنابراین کاهش ارزش ثروت خانوارها به کندی افزایش خواهد یافت. پس حتی بعد از بهبود در باقی بخش‌های اقتصاد نیز سرمایه‌‌گذاری املاک تجاری کاهش خواهد یافت.

اما اوضاع در موارد دیگر امیدوار کننده‌تر است. قیمت نفت به شدت کاهش یافته و این به افزایش خارج مصرف‌کننده منجر می‌شود. سرمایه‌گذاری مسکن ۷۰درصد نسبت به قبل پایین‌تر است پس می‌تواند به سرعت افزایش یابد.

سرمایه‌گذاری در موجودی انبار نیز به احتمال زیاد افزایش خواهد یافت. موجودی انبار اغلب بخش‌ها کاهش یافته و فعلا هم در حال کاهش است اما به احتمال زیاد به زودی شروع به افزایش خواهد کرد.

بنابراین من فکر می‌کنم که در سال‌های آینده با یک نرخ رشد ۴درصدی مواجه خواهیم شد و البته این پیش‌بینی‌ با درنظر گرفتن سیاست‌های مالی دولت انجام شده است.

ـ استیو وایزمن:

و در نهایت، آیا ایالات‌متحده قادر است به رکود در سطح جهان پایان دهد؟ بهبود اقتصاد دیگر کشورها را چه طور پیش‌بینی می‌کنید؟

▪ مایکل موسا:

خب، رکود ایالات‌متحده با رکود در دیگر کشورهای صنعتی و اقتصادهای در حال ظهور دنبال شد. بنابراین احتمالا ما جز اولین کشورهایی خواهیم بود که از رکود خارج می‌شویم. محرکی که بانک مرکزی فراهم آورده ( این محرک برای مقابله با آشفتگی بازارهای مالی بسیار به‌جا بود)، به اضافه محرکی مالی که دولت اوباما درنظر گرفته است، خاتمه قریب الوقوع بحران در ایالات‌متحده را نوید می‌دهد. پس ازخروج ایالات‌متحده از بحران، اوضاع اقتصادی کشورهای دیگر نیز بهبود خواهد یافت.

ـ استیو وایزمن:

آقای موسا، از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید متشکرم.

▪ مایکل موسا:

من هم از شما متشکرم.

مترجم: پریسا آقاکثیری، دومان بهرامی‌راد