پوستر فیلم با عکس معنا می یابد

اهمیت عکاسی فیلم و سریال از منظر گرافیک

از روز اول که عکاسی اختراع شد برای خلاقیت هنری نبود و در راستای ثبت لحظه‌ها و وقایع به‌کار گرفته شد.

به‌همین دلیل بعضی‌ها تلقی می‎کردند عکاسی قصد دارد رقیب نقاشی شود و نزاع‌های لفظی نیز بر سر این ماجرا اتفاق افتاد، اما عکاسی راه خود را پیدا کرد.

زمانی هم که عکاسی وارد ایران شد داشتن شناسنامه اجباری شده بود و این شناسنامه‎ها به عکس نیاز داشت، پس این عکس‌ها بی‌آن‌که تلقی هنری از آنها وجود داشته باشد، استفاده شد، ولی به سبب کنجکاوی بشر و ذهن هنرمندانه‎ای که همیشه داشته، شاخه‌ای از عکاسی با عنوان عکاسی هنری ایجاد شد و خیلی از هنرمندان به سمت آن گرایش پیدا کردند. در سینما و سریال‌های تلویزیونی نیز عکس در وهله اول همچنان وظیفه اطلاع‌رسانی را به عهده دارد.

آن‌موقع که عکس‌ها بر سر در سینماها نقش مهمی داشتن و البته امروزه کمتر شاهد این مساله هستیم، مردم با دیدن این عکس‌ها متوجه حضور بازیگران مورد علاقه خود می‌شدند و از نوع فیلم آگاهی می‌یافتند. همین موضوع باعث می‌شد جذب فیلم شوند و بلیت بخرند. همچنان عکس‌های فیلم این کارکرد را دارد و برای اطلاع‌رسانی استفاده می‌شود. نکته خوشحال‌کننده هم این است که عکاسان فیلم، تئاتر و سریال در سال‌های اخیر توانسته‌اند راه خود را بازیابند و به صورت مستقل‌تری کار کنند. به همین دلیل انجمن‌های مستقلی تشکیل داده‌اند.

اما اگر بخواهیم سراغ بحث اولیه و وظیفه عکاس در یک طرح فیلم و سریال بپردازیم نباید از یاد ببریم ‌غیر از عکس‌هایی که برای اطلاع‌رسانی استفاده می‌شود، وظیفه دیگرش حفظ راکورد فیلم و گریم بخصوص برای فیلم‌ها و سریال‎هایی است که زمان زیادی می‌برد. مثلا ممکن است سکانسی از یک سریال ابتدای یک سال و سکانس دیگری از آن صحنه انتهای سال یا حتی اواخر سال فیلمبرداری شود، بنابراین حفظ راکورد از روی عکس‎ها مهم است.

اینجاست که عکاس نقش موثری در اتاق گریم دارد. البته در سال‎های اخیر فیلم‌های ویدئویی هم برای حفظ راکوردها گرفته می‎شود که به این کار کمک می‎کند، ولی همچنان عکس مهم‌ترین وظیفه را در این زمینه دارد.

غیر از این، عکس‌ها به‌عنوان موارد تبلیغاتی استفاده می‎شود که یکی از این موارد پوستر است. برای همین یکی از کسانی که با این عکس‌ها در تماس است، گرافیست است. حالا این‌که گرافیست چگونه از عکس‎ها استفاده می‎کند به رابطه‌اش با کارگردان و تهیه‌کننده برمی‌گردد. به‌طور مثال یکی از شاخص‌ترین گرافیست‌هایی که برای فیلم‌های سینمایی پوستر تهیه می‌کرد، مرتضی ممیز بود.

کارگردان‌ها و تهیه‌کننده‌ها به واسطه شناختی که از کار او داشتند، عکس‌های فیلم را در اختیارش قرار می‌دادند و او با برداشت خودش از این عکس‌ها، پوستری تهیه می‌کرد. بنابراین لزوم حضور عکس در یک طرح همیشه وجود دارد.

حالا در این مسیر عکاسانی داریم که علاوه بر گرفتن عکس برای تهیه‌کننده و حفظ راکوردها و نصب در ویترین سینماها، عکس‌هایی گرفته‎اند که وجه شاخص‌تری داشته و زاویه دید آنها هم دیده می‌شود. یکی از معروف‌ترین آنها عزیزساعتی است که سال گذشته نمایشگاهی از عکس‌های فیلم‌های علی حاتمی را به نمایش گذاشت.

این عکس‌ها بیانگر رفتار شخصی او بود. اکبر اصفهانی و امیر عابدی نیز از همین افراد هستند. تجربه خود من از آلبوم‌های عکسی که برای تهیه پوستر یک فیلم در اختیارم گذاشته شده‌اند، بسیار جالب است. مثلا برای طراحی پوستر فیلم «زندان زنان» که قرار بود به جشنواره فیلم ونیز برود، از عکسی استفاده کردم که اتفاقا توسط تهیه‌کننده در آلبوم عکس قرار داده نشده بود. امیر عابدی که عکاس این فیلم بود، به خاطر دوستی‌ای که با یکدیگر داشتیم، بخشی از عکس‌هایی را که برای دل خودش گرفته بود به من داد و من از روی یکی از همین عکس‌ها پوستر تهیه کردم یا برای سریال «کلاه پهلوی» عکس‌های مریم تخت‌کشیان را به من داده بودند و من از عکسی استفاده کردم که او برای گریم و حفظ راکورد گرفته بود بی‌آن‌که از روز اول بداند این عکس ممکن است برای تهیه پوستر به کار ‌رود.قصدم از گفتن چنین حرف‌هایی این بود که بگویم حضور عکاس در یک طرح، کارکردهای مختلفی دارد. من داوری چند دوره از مسابقه عکاسی جشن خانه سینما و جشنواره فیلم فجر را به‌عهده داشته‌ و در این رقابت‌ها شاهد بوده‌ام عکاسان آثاری ارائه کرده‌اند که لزوما مورد انتخاب تهیه‌کننده نبوده و بیشتر به وجه هنری اثر توجه کرده‌اند.

اینجاست که آزادی عکاس و استقلال او مهم می‌شود و چراکه نه! هر عکاسی در طرح فیلم و سریال خارج از وظیفه‌ای که دارد عکس‌هایی می‌گیرد که ممکن است با سلیقه کارگردان و تهیه‌کننده مطابق نباشد و اگر فرصتی برای ارائه آنها داشته باشد، می‌تواند دیدگاه شخصی خود را نمایش دهد. خوشبختانه ما عکاس‌های جوان هوشمندی داریم که در این راه گام برداشته‌اند.

ابراهیم حقیقی

طراح و گرافیست