رفتن به سینما برای دیدن سینما

گردشی در سینماهای قدیمی تهران که این روزها خودشان جذاب تر از فیلم ها شده اند

گردشگری فرهنگی شامل سینما رفتن هم می‌شود. آدم‌ها ترجیح می‌دهند به سرراست‌ترین و نزدیک‌ترین سینما بروند، اما فیلم‌دیدن در سینماهای قدیمی حال و هوای دیگری دارد. سینماهای زیادی در تهران باز و بسته شدند، آتش گرفتند، خراب شدند، تغییر کاربری دادند، بعضی دوباره سرپا شدند، بعضی همان‌طور مخروبه ماندند و فراموش شدند، بعضی لباس تازه به تن کردند و... بیشتر مردم فیلم‌دیدن در سینماهای جدیدتر را ترجیح می‌دهند.

سالن‌های جدید امکانات بهتری دارند و صدا و تصویر شفاف‌تری. صندلی‌هایشان راحت‌تر است و رفت‌وآمد آسان‌تر، اما روح و هویتی که سینماهای قدیمی منتقل می‌کنند با سینماهای تازه و مجهز قابل مقایسه نیست. سالن‌های انتظار، صندلی‌های قدیمی، بوفه با یخچالی متعلق به چند‌دهه پیش، پوسترهایی که سال‌های سال به دیوار مانده‌اند همه علاوه بر تماشای فیلم دیدنی هستند.

اولین نمایش جمعی فیلم سال ۱۲۸۲ در تهران اتفاق افتاد. میرزا ابراهیم‌خان صحاف‌باشی، در ماه‌رمضان حیاط پشتی دکان آنتیک‌فروشی خود را در خیابان لاله‌زار تهران برای نمایش فیلم آماده کرد و چند نفر برای دیدن فیلم دعوت شدند. خود او بود که اولین سالن عمومی سینما را ابتدای خیابان چراغ گاز افتتاح کرد. اولین سالن‌ در خیابان فردوسی تهران که در آن زمان علاءالدوله نام داشت، افتتاح شد و بعد هم خیابان لاله‌زار بود که اولین سینماهای تهران را در خود جا داد. بعد از تهران، سالن‌های عمومی سینما در شیراز و بوشهر افتتاح شدند. زمانی در کنار گراندهتل در لاله‌زار سینماهایی چون ونوس، رکس، دنیا، خورشید نو، البرز، پارک، ایران، متروپل، مایاک، مرجان، تابان، منزویل، پردیس، کریستال، آریا، رودکی، فاروس، برلیان، شهرزاد، سهیلا، مترو، سحر و نادر یا همان سینما ملی بودند که دیگر وجود ندارند.

● قدیمی، اما سرپا

از قدیمی‌ترین سینماهای تهران که هنوز هم پابرجاست و فیلم‌هایی در آن به نمایش درمی‌آید، سینما مولن‌‌روژ سابق و سینما ایران فعلی در خیابان شریعتی روبه‌روی خیابان بهار شیراز است. روز ۲۴ مهر ۱۳۳۵، سینما مولن روژ تهران با نمایش فیلم بندباز افتتاح شد. سینماهای زنجیره‌ای مولن‌روژ شامل هشت سینما بود‌که توسط برادران اخوان سال ۱۳۳۴ دایر شدند. سینماهای مهتاب، برلیان، زهره، کریستال و مولن روژ از جمله آنها بود‌ که فیلم‌های کمپانی پارامونت و یونایتد آرتیستز را وارد و به‌صورت غیردوبله نشان می دادند. پس از آن استودیو مولن روژ شروع به فعالیت کرد و محصولات این دو کمپانی را دوبله و به بازار عرضه کرد. این سینما در حال حاضر در سالن های مختلف خود فیلم‌هایی از سینمای ایران را نمایش می‌دهد.

سینما عصر جدید یکی دیگر از سینماهای قدیمی تهران است که سرحال و قبراق فعالیت می‌کند و کم‌وبیش مثل سابق محبوب است. اسم قبلی این سینما «تخت جمشید» بود. طبق اطلاعاتی که در کتاب اول آمده سال ۱۳۲۱ نیروهای نظامی شوروی سینما را برای پخش فیلم‌های خاص برای سربازان و افسران روس‌ از علی‌اتحادیه - که ظاهرا صاحب سینما بوده- اجاره کردند. سال ۱۳۲۵، سفارت فرانسه برای نمایش فیلم‌های روابط فرهنگی ایران و فرانسه‌، سالن را از اتحادیه اجاره کرد. سال ۱۳۳۱، محل نمایش فیلم‌ها به خیابان اردیبهشت آن زمان منتقل شد و دکتر کوشان‌، تهیه‌کننده فیلم به دلیل انحلال شرکت میترا فیلم‌، سالن تخت جمشید را برای تهیه فیلم اجاره کرد.

سال ۱۳۳۲، این محل مجدد‌ برای ساختن سالن سینما اجاره شد. سهام شرکت تخت جمشید از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۷، به اشخاص مختلف منتقل شده‌ است‌. از سال ۱۳۵۷ سینما به مدیریت فعلی رسید. ۲۰ تیر‌۱۳۵۷، ساختمان به کلی منهدم و بین سال‌های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸‌ بازسازی شد و بصورت فعلی (سینما عصر جدید) در آمد و حالا سینما سه سالن دارد و جزو سینماهای درجه یک محسوب می‌شود.

یکی دیگر از سینماهای قدیمی تهران ، سینما بلوار است که کژدار و مریز به فعالیت خود ادامه می‌دهد و عمده درآمد خود را از نمایش‌های موزیکالی که روی صحنه این سینما برای کودکان به نمایش درمی‌آورد، تامین می‌کند. سینما بلوار در دهه‌۴۰ ساخته شد و جزو سینماهای روشنفکری که فیلم‌های هنری نمایش می‌دادند به حساب می‌آمد. نام سینما در‌ابتدا سینما ‌ مدائن‌ بود که بعد از انقلاب به بلوار تغییر نام داد. آن زمان بازار ساخت سالن‌های سینمایی داغ بود و هر سالنی هم که ساخته می‌شد، حداقل ۵۰۰ صندلی داشت. در آن سال‌ها سینما مدائن هم در وسط بلوار کشاورز که هنوز هم به نوعی سرسبز‌ترین بلوار تهران است با ظرفیت ۶۳۰ صندلی ساخته و وارد چرخه اکران سینمای ایران شد.

سینمای شیک و کلاس‌بالای پایتخت در دهه‌ ۵۰ ، سینمایی که در آن از فیلم‌های وسترن و هالیوودی خبری نبود و فیلم‌های سیاسی و مستقل اروپایی را نمایش می‌داد، پاتوق گرافیست‌ها و هنرمندان تجسمی، نقش اول بسیاری از خاطرات سینمایی شهروندان و غیرشهروندان، زیبا و خوش‌بر ‌و‌ رو، حالا کم‌کم رو به ویرانی می‌رود، اما هر طور شده به زندگی‌اش ادامه می‌دهد و سرپا ایستاده.‌سینما حافظ در خیابان جمهوری و در نزدیکی مخبرالدوله هم یکی دیگر از سینماهایی است که با وجود پیری‌ فعال است، اما فضای داخلی آن به کلی عوض شده است. برگه‌ای زرد شده از جریده‌ای قدیمی قاب‌شده و به دیوار سالن انتظار است. روی برگه با حروف درشت چاپی نوشته شده: «شنبه بیست و سوم فروردین‌ماه ۱۳۳۷. به‌طور قطع از فردا شب با افتتاح سینما مدرن حافظ بزرگ‌ترین غوغای سینمایی ایران آغاز می‌گردد. ییلاق دوبله‌شده به‌فارسی در ایتالیا توسط استودیو دوبلاژ دو‌تا فیلم با شرکت محبوب‌ترین هنرپیشگان ایتالیا ویتوریا دسیکا، جوانا ارلی، آبه لین رقیب سرسخت سوفیالرن. همه با هم به سوی سینما مدرن حافظ، خیابان شاه‌آباد.»

از دیگر سینماهای قدیمی تهران می‌توان از مرکزی، آستارا، جی، تهران، سروش و سینما صحرا نام برد که هنوز به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

شکوفه نهاوندی