سردرگمی و ترس از پیدا شدن والدین واقعی

مشکلات متقاضیان فرزندخواندگی

طولانی شدن مدت زمان درخـواسـت بـرای فـرزندخواندگی، سردرگمی متقاضیان در دادگاه‌ها و نیز ترس از پـیـدا شدن پدر یا مادر واقعی فرزندخوانده‌ها، متقاضیان را با مشکل مواجه کرده است.

قانون فعلی فرزندخواندگی، متقاضیان بسیاری را با سختی روبه‌رو کرده است. با هر یک از آن‌ها که صحبت می‌کنی از روند طولانی دادگاه یا بسیاری از عوامل دیگر گلایه دارند.

نبی‌الله عشقی‌ثانی، قائم‌مقام معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور معتقد است که قانون فعلی فرزندخواندگی باید تغییر کند و در صورت اصلاح، هشت هزار و ۵۰۰ کودک صاحب خانواده می‌شوند.

او می‌گوید: «قانون فرزند خواندگی کنونی همان قانون سال ۱۳۵۳ است و به همین خاطر نیاز به اصلاحاتی دارد به طوری که در حال حاضر پنج هزار متقاضی فرزندخواندگی داریم اما در سال بیش از هزار کودک را نمی‌توانیم به خانواده‌ها بدهیم.»

در حال حاضر ۱۰ هزار کودک در مراکز سازمان بهزیستی نگهداری می‌شوند که تنها ۱۵ درصد آن‌ها شرایط واگذاری به خانواده‌ها را دارند زیرا ۸۵ درصد بقیه پدر، مادر یا جد پدری داشته و طبق قانون کنونی نباید به خانواده‌ها واگذار شوند اما پدر، مادر یا جد پدری این کودکان که در قید حیات هستند شرایط لازم برای سرپرستی را ندارند به طوری پدر ممکن است زندانی باشد یا این‌که پدر و مادر معلول و ناتوان از نگهداری کودک باشند، به همین خاطر کودک در مراکز بهزیستی نگهداری می‌شود.

عشقی‌ثانی می‌گوید: «با اصلاح قانون فرزندخواندگی اگر کودکی دو سال در بهزیستی بماند و اطرافیان مراجعه نکنند، این کودک را می‌توان به‌عنوان فرزندخوانده واگذار کرد که در این صورت هم از تعداد خانواده‌های در نوبت فرزندخواندگی کم می‌شود هم هزینهء پنج میلیون تومانی که دولت برای هر کودک هزینه می‌کند حذف می‌شود.»

سپیده توکل، کارشناس امور شبه‌ خانواده بهزیستی شهرستان تهران دربارهء متقاضیان می‌گوید: «بیش‌تر آن‌ها نوزاد و دختر کم‌تر از یک سال می‌خواهند به همین خاطر مجبور می‌شوند چند سالی پشت نوبت بمانند.»او می‌گوید: «پیش از این برخی خانواده‌ها کودکانشان را سر راه می‌گذاشتند و در گذشته متقاضی فرزندخواندگی کم بود و کودک بی‌سرپرست زیاد اما حالا با افزایش ناباروری به ویژه از سوی مردان، متقاضیان زیاد شده‌اند و از طرف دیگر خانواده‌هایی که نوزاد خود را نمی‌خواهند دیگر او را سر راه نگذاشته بلکه می‌فروشند به همین خاطر بهزیستی هیچ کودک سرراهی ندارد که بخواهد تحویل دهد بلکه بیش‌تر، کودکان بدسرپرستی هستند که در مراکز نگهداری می‌شوند.»

توکل می‌گوید: «اگر هم نوزاد سرراهی توسط نیروی انتظامی به ما تحویل داده شود یک ماه او را نگه می‌داریم بعد آزمایش ایدز و هپاتیت از کودک گرفته می‌شود و کودک طی یک هفته تحویل خانوادهء متقاضی می‌شود.»

توکل که معتقد است برخی خانواده‌ها به دلیل بی‌اطلاعی از شرایط گرفتن فرزند در حالی که شرایط لازم را ندارند به بهزیستی مراجعه می‌کنند، می‌گوید: «متقاضیان باید پنج سال از ازدواجشان گذشته باشد در عین حال بیمهء تامین اجتماعی باشند و یکی از آن‌ها حداقل_۳۰ سال سن داشته و از امکانات مالی برای سرپرستی کودک برخوردار باشند. پس از این که زوجین این شرایط را داشته باشند می‌توانند به مجتمع قضایی نزدیک محل سکونتشان بروند و درخواست فرزند خوانده بدهند که دادگاه هم آن‌ها را برای دادن آزمایش عدم اعتیاد و سوءپیشینه می‌فرستد پس از آن به بهزیستی می‌آیند و تشکیل پرونده می‌دهند.»

توکل در ادامه می‌گوید: «ما هم بازدیدی از منزل زوجین انجام می‌دهیم و تحصیلات، درآمد، موقعیت مسکن و علت بچه‌دار نشدن آن‌ها را بررسی می‌کنیم که در صورت داشتن صلاحیت آن‌ها را در نوبت قرار می‌دهیم که معمولا چند سال در نوبت خواهند ماند.»

قانون جدید،مسوولیت اعطای سرپرستی کودکان را به بهزیستی می‌دهد

در حالی که متقاضی ابتدا به دادگاه مراجعه کرده و درخواست می‌دهد اما با اصلاح قانون فرزندخواندگی فرد ابتدا به بهزیستی مراجعه می‌کند.

زن ۳۰ ساله که در نوبت دریافت فرزندخوانده است از روال طولانی برای تشکیل جلسهء دادگاه ناراضی است و می‌گوید: «به ما گفتند پنج ماه بعد جلسهء دادگاه تشکیل می‌شود، در حالی که شنیدن حرف‌های ما فقط ۱۰ دقیقه از وقت قاضی را گرفت.»عشقی ثانی دربارهء تغییر روال معمولی درخواست می‌گوید: «از آن‌جا که برخی به بهزیستی مراجعه می‌کردند و برخی به دادگاه، متقاضیان دچار سردرگمی می‌شوند اما در صورت تصویب قانون جدید، متقاضی به بهزیستی آمده و درخواست می‌دهد و با کارشناسان مشورت می‌کند و در صورت داشتن صلاحیت، بهزیستی نامه‌ای به دادگاه می‌نویسد که دادگاه از ثبت احوال درخواست انجام بقیهء کارها را بدهد.»

از آن‌جا که بیش‌تر خانواده‌ها متقاضی نوزاد دختر هستند مجبور می‌شوند سال‌ها پشت نوبت بمانند.زن ۳۳ ساله‌ای که دو سال و نیم در نوبت بهزیستی مانده، می‌گوید: «کارشناسان بهزیستی به من گفتند حداکثر دو سال و نیم طول می‌کشد اما هنوز هم خبری نشده شاید اگر نوزاد نمی‌خواستم زودتر به نتیجه می‌رسیدم اما من هنوز هم نوزاد دختر می‌خواهم.»

او دربارهء این که«آیا راه‌های دیگری را هم امتحان کرده یا نه؟» می‌گوید:‌«من منتظر می‌مانم تا از طریق بهزیستی به نتیجه برسم زیرا دیده‌ام کسانی که به دنبال راه‌های دیگری رفته‌اند، وقتی متوجه اخاذی‌ها شده‌اند، پشیمان شده‌اند.»

اما زهرا شفیعی که یکسالی در نوبت است راه‌های دیگری را هم امتحان کرده هرچند که هنوز به نتیجه نرسیده. او می‌گوید: «بچهء سه‌ماهه‌ای را به من معرفی کردند که لباس‌های ژولیده‌ای که برای فرد ۱۶ ساله مناسب بود به تن داشت. دختر زیبایی بود اما آن قدر حرف‌های ضد و نقیض درباره‌اش به ما زده شد که از گرفتنش پشیمان شدیم چرا که احساس کردیم احتمال کلاهبرداری وجود دارد.»

یک بار هم از بهزیستی با او که نوزاد پسر می‌خواست تماس گرفته شد: «نوزاد ۲۰ روزه‌ای بود که در بیمارستان رها شده بود از بهزیستی خواستیم که به بیمارستان نامه بنویسد تا بیمارستان اطلاعات مربوط به خانواده‌اش را در اختیارمان قرار دهد.

اما بهزیستی این کار را نکرد. ما خیلی مایل بودیم که خانوادهء کودک را ببینیم و مطمئن شویم که بعدا از این کار پشیمان نمی‌شوند اما بهزیستی قبول نکرد به همین خاطر ما هم نوزاد را نپذیرفتیم.»

شفیعی می‌گوید:«بهزیستی وقتی کودکی را بخواهد تحویل خانواده‌ا‌ی دهد به او می‌گوید که ممکن است خانوادهء کودک پیدا شوند و این احتمال پنج درصد یا کم‌تر است اما همین کلمه ممکن است کار را خراب و جرات خانواده را برای گرفتن کودک کم کند.»

با این حال عشقی‌ثانی معتقد است که فقط دو درصد این احتمال وجود دارد. توکل معتقد است که «قانون باید کمی تغییر کند تا پدر و مادری که کودکشان را سر راه می‌گذارند بدانند که دیگر نمی‌توانند بچه را پس بگیرند اما در حال حاضر، دادگاه در صورت پیدا شدن پدر و مادر، کودک را به آن‌ها پس می‌دهد.»

پس از واگذاری کودک به خانواده‌ها پیگیری‌هایی هم از سوی بهزیستی انجام می‌شود. توکل می‌گوید:«خانواده باید برای کودک دفترچه حساب بانک مسکن باز کند و هرماه به این حساب پس‌اندازی بریزد و این موضوع تا سه سال توسط بهزیستی بررسی می‌شود در عین حال خانواده هر سال کودک را با داشتن گواهی سلامت و دفترچه حساب پس‌انداز مسکن باید به بهزیستی بیاورد.»

او معتقد است: «یکی از مشکلاتی که فرزندخوانده‌ها در ایران دارند،_ این است که آن‌ها نمی‌توانند ارث ببرند اما فرزند‌خوانده‌ها در همه جای دنیا ارث می‌برند.»

این کارشناس می‌گوید:«ما فقط تعهد می‌گیریم که یک سوم از اموال منقول و غیرمنقول متقاضی پس از فوتش به نام فرزندخوانده می‌شود تا اگر خواهرزاده یا برادرزاده متقاضی شاکی خصوصی شدند حداقل یک سوم اموال به کودک برسد اما در صورتی که شاکی خصوصی نباشد همهء ارث به فرزند‌خوانده خواهد رسید.»

با این‌که لایحهء اصلاح فرزندخواندگی در سال ۸۵ به هیات دولت رفت. اما ثانی معتقد است که این لایحه امسال به تصویب مجلس نخواهد رسید، با این حال معتقد است که طولانی‌شدن این کار می‌تواند باعث شود که کار به صورت کارشناسانه‌تری انجام شود زیرا پیچیدگی‌های قانونی زیادی در زمینهء فرزندخواندگی وجود دارد.در حال حاضر این لایحه در کمیسیون فرعی دولت به تصویب رسیده و به کمیسیون اصلی دولت رفته که در صورت تصویب به هیات‌دولت و مجلس خواهد رفت.