انسداد مجرای اشکی

اشک به وسیله غده اشکی که در سمت بالای کاسه چشم قرار گرفته است، تولید می‌شود. با هر بار پلک زدن، مقداری اشک از طریق سیستم تخلیه اشکی به داخل بینی تخلیه می‌شود. اگر بدقت به گوشه داخلی …

اشک به وسیله غده اشکی که در سمت بالای کاسه چشم قرار گرفته است، تولید می‌شود. با هر بار پلک زدن، مقداری اشک از طریق سیستم تخلیه اشکی به داخل بینی تخلیه می‌شود. اگر بدقت به گوشه داخلی چشم نگاه کنید روی لبه هر کدام از پلک‌های پایینی و بالایی منفذ بسیار ریزی را می‌بینیدکه محل ورود اشک به داخل سیستم تخلیه اشکی است. مجرای ریزی، این منفذ را به کیسه اشکی که زیر گوشه داخلی چشم قرار گرفته وصل می‌کند. اشکی که وارد کیسه اشکی شده است از طریق مجرای اشکی به بینی تخلیه می‌شود.

تنگی مجرای اشکی غالبا ناشی از ناهنجاری‌های مادرزادی یا یک عفونت است. انسداد مادرزادی معمولا بین سنین ۳ تا ۱۲ هفتگی به شکل اشک‌ریزش مداوم یک چشم و در موارد نادری از هر دو چشم بروز پیدا می‌کند. اشک چشم مبتلایان به طور مزمن از گوشه چشم مبتلا به روی گونه می‌غلتد. تنگی مجرای اشکی نوزادان ممکن است به اشتباه کونژکتیویت ناشی از استفاده از قطره نیترات نقره یا عفونت باکتریایی تشخیص داده شود، اما باید توجه داشت که در تنگی مادرزادی مجرای اشکی اولا علائم تاخیری و دیررس است و ثانیا ترشحات چرکی گوشه چشم غالبا وجود ندارد، بلکه چنانچه زیر گوشه داخلی چشم مبتلا به تنگی مادرزادی را بفشاریم مقدار زیادی ترشحات نسبتا غلیظ یا حتی چرکی از پانکتوم خارج شود. در بزرگسالان اشک ریزش کمتر دیده می‌شود. تنگی مجرای اشکی همراه با اشک‌ریزش در بزرگسالان ممکن است ناشی از التهاب مجرای اشکی به دلیل پروسه‌های التهابی مثل عفونت مزمن بینی یا ناشی از کونژکتیویت شدید یا مزمن باشد. شکستگی استخوان‌های بینی یا صورت نیز می‌تواند باعث انسداد مکانیکی مجرای اشکی شود. انسداد طولانی مدت معمولا منجر به عفونت کیسه اشکی می‌شود.

درمان

تنگی مادرزادی معمولا خود به خود تا سن ۶ ماهگی بهبود پیدا می‌کند. ماساژ دادن کیسه اشکی ممکن است سیر بهبودی را تسریع کند. قطره‌های آنتی‌بیوتیکی ممکن است از عفونت پیشگیری کند. چنانچه بهبود به خودی خود حاصل نشود ممکن است لازم باشد مجرا توسط سوندی که به همین منظور طراحی شده است گشاد شود.در بزرگسالان انسداد ناکامل معمولا با اقداماتی مثل سونداژ برطرف می‌شود، اما چنانچه انسداد کامل باشد باید با جراحی کیسه اشکی را باز کرده و آن را به بینی ارتباط داد.

جراحی با روش باز

برای رسیدن به کیسه اشکی برش کوچکی در ناحیه بین چشم و بینی داده می‌شود. سپس قطعه کوچکی از استخوان بین کیسه اشکی و بینی برداشته می‌شود و سپس روی کیسه اشکی برش داده و لبه‌های برش را به نحوی به مخاط داخلی بینی می‌دوزیم که ارتباط مستقیمی بین کیسه اشکی و بینی برقرار شود.

باز کردن مجرای اشکی به وسیله آندوسکوپ

در مواردی که کیسه یا مجرای اشکی مسدود و علائم انسدادی مزمن وجود داشته باشد و به درمان‌های رایج جواب ندهد، می‌توان از آندوسکوپ برای برطرف کردن انسداد کمک گرفت. میزان موفقیت این روش ۸۰ تا ۹۰ درصد است که تقریبا مشابه نتایج عمل به روش باز است. مزیت اصلی این روش این است که برشی روی صورت داده نخواهد شد و در نتیجه جای عملی نیز وجود نخواهد داشت. میزان عوارض آن خیلی کم است و شامل احتمال خونریزی خفیف، عفونت و بسته شدن نسبی محل عمل به دلیل پیدایش گوشت اضافه است.

دکتر محمدحسن عامری

متخصص گوش، حلق و بینی