سیاست های تشویقی جمعیت همچنان روی کاغذ

این روزها نسبت به منفی شدن نرخ جمعیت زیاد صحبت شده و نسبت به آن هشدار داده می شود, اما در مقابل بی سرانجام ماندن سیاست های تشویقی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و مصوبات دولت و مجلس از این ماجرا حکایت می کند که مسئولان آن طور که باید و شاید به فکر عملی کردن سیاست های تشویقی افزایش جمعیت نیستند, زیرا تا امروز هیچ قانونی در راستای این سیاست ها در مجلس تصویب نشده است

این روزها نسبت به منفی شدن نرخ جمعیت زیاد صحبت شده و نسبت به آن هشدار داده می‌شود، اما در مقابل بی‌سرانجام ماندن سیاست‌های تشویقی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و مصوبات دولت و مجلس از این ماجرا حکایت می‌کند که مسئولان آن‌طور که باید و شاید به فکر عملی کردن سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت نیستند، زیرا تا امروز هیچ قانونی در راستای این سیاست‌ها در مجلس تصویب نشده است.

آخرین مصوبه‌ای که مجلسی‌ها آن را آماده کردند تا گامی برای سیاست‌های تشویقی جمعیت باشد، افزایش مرخصی مادران بود و این‌که فرزندان چهارم خانواده‌ها بتوانند از بیمه تامین اجتماعی یا خدماتی بهره‌مند شوند، اما سرنوشت این مصوبه با ایرادی که شورای نگهبان از آن گرفت، هنوز هم مشخص نشده است؛ زیرا به اعتقاد اعضای شورای نگهبان این مصوبه بار مالی زیادی دارد.

این در حالی است که به گزارش مهر، تحقیقات آماری و نتایج آخرین سرشماری سال ۱۳۹۰ حاکی از کاهش پنج درصدی جمعیت جوان کشور و ادامه روند طی ۱۰ سال آینده حکایت دارد. بسیاری از کارشناسان ریشه این معضل را نتیجه ادامه سیاست کنترل جمعیت در دهه ۶۰ می‌دانند و آخرین نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ نیز مهر تائیدی بر هشدار کارشناسان است.

کنترل سیاست‌های جمعیتی از دهه ۶۰ آغاز شد، تا این زمان جمعیت کشور هر ۱۸ سال یک‌بار دو برابر می‌شد، اما با کنترل جمعیت و رسیدن آمار زاد و ولد به ۱.۸ در زمان حاضر جمعیت کشور هر ۶۰ سال دو برابر می‌شود که این خود خطرات بسیاری را برای جامعه در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی ایجاد می‌کند.

● خبری از قانون نیست

با این‌که این روزها همه از نتایج زیانبار نرخ جمعیت در کشورحرف می‌زنند، می‌گویند در آینده نیروی کاری وجود نخواهد داشت و این در حالی است که اگر کتاب قانون اساسی را ورق بزنید به هیچ قانونی که خانواده‌ها را تشویق به داشتن فرزندان بیشتر کند، برنمی‌خورید.

امیر حسین قاضی‌زاده هاشمی، نماینده شهر مشهد و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس دهم در این باره به جام‌جم می‌گوید: باید بگویم قانونی درباره به تشویق ازدیاد جمعیت نداریم، مرخصی زایمان هم فقط به دلیل بهره‌مند شدن کودک از شیر مادر در قانون گنجانده شده است نه افزایش جمعیت.

با این‌که کم و بیش همه از افزایش مرخصی یا دادن سکه به زوج‌هایی که صاحب فرزند می‌شوند حرف می‌زنند، اما باید گفت هیچ کدام از این حرف‌ها عملی نشده و فقط در حد وعده باقی مانده است.

نماینده مردم مشهد ادامه می‌دهد: البته طرح و پیش‌نویس قانونی که حدود ۵۰ ماده دارد آماده شده و با یک فوریت در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته است که در صورت تصویب و تبدیل شدنش به قانون، می‌تواند سبب تشویق خانواده‌ها به فرزند آوری شود.

به گفته قاضی‌زاده نمی‌توان انتظار داشت با پرداخت یک سکه یا دادن مرخصی به خانواده، جمعیت را افزایش داد؛ بلکه باید کارهای کارشناسی در این باره صورت بگیرد.

او اضافه می‌کند: در صورتی که ما بتوانیم قانونی را هم در این خصوص تصویب کنیم حدود یک دهه زمان می‌برد تا تاثیر بگذارد، برای همین ما پیش‌بینی می‌کنیم سال ۱۴۰۴ نرخ جمعیت از ۱.۸ به ۲.۵ برسد.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس تصریح می‌کند: در این طرح ما به پنج موضوع توجه کرده و آسیب‌شناسی کرده‌ایم؛ مانند کاهش سن ازدواج، کاهش نرخ طلاق، تشویق برای فرزندآوری، بحث بهداشت باروری و سلامت و توجه به ابعاد فرهنگی، اجتماعی و کار تبلیغی است. تو جه داشته باشید که سیاست تشویقی پشتوانه حقوقی و مالی می‌خواهد، که مجموعه این قوانین چند هزار میلیارد تومان بودجه طلب می‌کند.

به گفته قاضی‌زاده ،کاهش نرخ جمعیت و ازدواج در کشور فقط دلیل اقتصادی ندارد؛ زیرا سبک زندگی‌ها تغییر کرده است.

او ادامه می‌دهد: اگر دلیل اقتصادی بود باید خانواده‌های ثروتمند فرزندان بیشتری داشتند، این درحالی است که در جامعه این‌طور نیست و ما باید در این خصوص کار فرهنگی انجام بدهیم.

● مردم هم می‌شنوند، هم می‌بینند

در دهه ۶۰ که سیاست‌های حمایتی دولت بهتر بود و مردم از سطح رفاهی بهتری برخوردار بودند، خانواده ها فرزندان بیشتری داشتند. برای نمونه آن زمان بین مردم کالا برگ توزیع می‌شد، اما با قطع این سیاست‌ها رفته رفته خانواده‌ها کم جمعیت‌تر شدند؛ این درحالی است که اگر جمعیت خانواده بیشتر باشد رابطه عاطفی بین آنها هم بیشتر می‌شود.

پای درددل زوج‌های جوان که بنشینید خواهید شنید که آنها هم وعده‌های دولت و مسئولان را بارها شنیده‌اند ولی چیزی که آنها را نسبت به فرزندآوری یا ازدواج بی‌میل می‌کند، این است که آنها بجز وعده‌ها واقعیت را حس کرده و گرانی را می‌بینند. آنها باخود حساب و کتاب می‌کنند که برای بچه دار شدن باید از عهده هزینه‌های بیمارستان، شیرخشک، پوشاک و دارو و درمان برآیند.

علی‌اصغر کیهان‌نیا، مشاور خانواده درباره این‌که چرا خانواده‌ها با وجود تشویق دولت نسبت به داشتن فرزندان بیشتر بی‌میل هستند، به جام‌جم می‌گوید: قبلا خانواده‌ها می‌گفتند بچه‌ها عصای پیری ما می‌شوند، ولی واقعیت این است که هم‌اکنون خانواده‌ها با گوشت و پوست خود مشکلات را احساس می‌کنند. در مقابل سیاست‌های تشویقی دولت هم ناچیز است و برای همین خانواده‌ها قید بچه‌دار شدن را می‌زنند.

خانواده‌ها بجز مشکلات مالی به فکر آینده فرزند خود نیز هستند. آنها وقتی می‌بینند برای کودکشان شغل مناسبی وجود ندارد، به این نتیجه می‌رسند فرزندشان در آینده نمی‌تواند به اصطلاح نان آور خانواده باشد؛ لذا بــــرای بچه دار​شدن بیشتر فکر می‌کنند.

به گفته کیهان‌نیا، آمدن اینترنت و نزدیک شدن فرهنگ‌ها به یکدیگر عامل دیگری است که سبب شده خانواده‌ها از فرزندآوری خودداری کنند. او اضافه می‌کند: الان خانواده‌ها می‌بینند بچه‌هایشان از کنترل خارج شده‌اند و نمی‌توانند بر آنها احاطه کافی داشته باشند، قبلا بچه‌ها کنار هم می‌خوابیدند ولی الان آنها با فرهنگ جدید آشنا شده و هرکدامشان اتاق و تلفن شخصی می‌خواهند. مجموع این مشکلات باعث شده آنها سخنان مسئولان کشور را بشنوند، اما چون به عمق مشکلات آگاهی دارند از بچه‌دار شدن طفره بروند؛ هر چند این کار، شخصی است و کسی نمی‌تواند آنها را مجبور کند.

به نظر می‌رسد دولت باید تدبیری بیندیشد تا امکانات رفاهی خانواده‌ها افزایش پیدا کرده و آنها با آسودگی خیال نسبت به مسائل مالی و بهداشت، فرزندان بیشتری بیاورند.

کیهان‌نیا به دلایل ازدواج نکردن جوانان اشاره کرده و می‌گوید:یکی از این دلایل، اقتصادی است و دیگری بالا رفتن مهریه‌ها و چشم و همچشمی بین خانواده‌هاست که سبب می‌شود جوانان بترسند.

علاوه براین موارد، دختران درخصوص ازدواج اولویت‌های دیگری مانند ادامه تحصیل و شغل را در نظر می‌گیرند، که همین به بالا رفتن سن ازدواج دامن می‌زند.

کیهان‌نیا به انتشار پیامدهای منفی ازدواج در رسانه‌ها اشاره کرده و اضافه می‌کند: وقتی جوانان در روزنامه‌ها می‌خوانند چند نفر فقط به دلیل پرداخت نکردن مهریه در زندان هستند، می‌ترسند و نسبت به ازدواج دلسرد می‌شوند.

این درحالی است که بسیاری از جوانان امروز ازدواج را در مقابل آزادی‌های خود می‌بینند و می‌گویند با ازدواج باید بسیاری از معاشرت‌های خود را محدود کنند. رفع این مشکل علاوه بر فرهنگ‌سازی به کار فرهنگی دارد.

● تک فرزندی زیان‌آور است

مشاور خانواده به زیاد شدن خانواده‌های تک فرزند در جامعه اشاره کرده ومی گوید: تک فرزندی برای کودکان زیانبار است؛ زیرا که کودک باید با همسن و سال خود بازی کند تا کودکی کرده باشد. هرچند پدر و مادر وقت زیادی را برای کودک خود در نظر بگیرند، اما همبازی‌ای که همسن و سال کودک باشد، برایش مفید است. چنین خانواده‌هایی باید سعی کنند با خانواده‌های دیگر که فرزند دارند رفت و آمد کنند تا بچه‌های آنها به قول معروف گلخانه‌ای بار نیایند و احساس کمبود و بی‌پناهی نکنند.

مهدی آیینی