خوب ها خـوب حـرف می زنـنـد بـدها بـد

اولین تاثیری که لحن خوب و مناسب بر گوینده می گذارد, حس آرامش و بزرگواری است یعنی فرد خوشحال است که توانسته منظورش را به خوبی و با طمانینه به مخاطب برساند

▪ آقای دکتر! خوب صحبت کردن افراد، چه تاثیری بر خودشان و دیگران می‌گذارد؟

- اولین تاثیری که لحن خوب و مناسب بر گوینده می‌گذارد، حس آرامش‌ و بزرگواری است؛ یعنی فرد خوشحال است که توانسته منظورش را به خوبی و با طمانینه به مخاطب برساند. بخش دیگری از این تاثیر، احترام به مخاطب است. خوب حرف‌زدن گوینده در واقع احترامی است که او به مخاطبش می‌گذارد و حرمت‌ها، خطوط قرمز و چارچوب‌های وی را در نظر می‌گیرد. نقش دیگری که خوب حرف ‌زدن می‌تواند داشته باشد، این است که گوینده، منظورش را به راحتی به دیگران می‌رساند. گاهی اوقات محتوای پیام، خوب است ولی چون گوینده بد حرف می‌زند، نمی‌تواند محتوای خوب را به مخاطبش ارائه دهد و این ممکن است مشکلاتی را برای او ایجاد کند. یکی دیگر از نتایج خوب حرف‌زدن این است که پایان گفت‌وگو به نتایج موفقیت‌آمیزی ختم می‌شود. به همین دلیل است که قدیمی‌ها گفته‌اند: «زبان خوش مار را از سوراخ‌ بیرون می‌کشد»؛ یعنی در این صورت، اگر فرد موضوع ناخوشایند و بدی را نیز در سر داشته باشد، چون با لحن و گفتار مناسبی آن را مطرح می‌کند، سبب می‌شود که به نتیجه دلخواهش برسد. اثر دیگر خوب حرف‌زدن، تقویت ارتباط اجتماعی با دیگران است؛ یعنی گوینده مورد قبول جامعه قرار می‌گیرد و این تاثیر خوبی بر فضای روانی او خواهد گذاشت.

▪ گاهی اوقات، افراد، به خصوص در روابط دوستی، بعد از اینکه با هم صمیمی شدند، هر طور که دلشان بخواهد، با طرف مقابل صحبت می‌کنند. آیا صمیمت می‌تواند بهانه‌ای برای این طرز صحبت باشد؟

- نه! صمیمیت نمی‌تواند باعث شود فرد با هر لحن و کلامی که خواست با طرف مقابلش صحبت کند. دوستان هر چقدر هم که صمیمی باشند، باید خطوط قرمز و چارچوب‌های ارتباطی و شخصیتی و خانوادگی همدیگر را حفظ کنند؛ زیرا این‌گونه صحبت کردن‌‌ها آثار سویی بر گوینده و طرف مقابلش خواهد داشت. البته این ارتباط‌ها ممکن است در بلند مدت ادامه پیدا نکند و یک طرف دوستی به دلیل لحن بد دوستانش از گروه خارج شود. پس از آنکه زمان گذشت و در آینده که دوستان به پختگی می‌رسند، می‌بینند در دوران نوجوانی خود ارتباط درستی با دوست خود برقرار نکرده و چه کلمات زشتی را در صحبت‌های خود به کار برده‌‌اند. بنابراین همه باید بدانند که داشتن رفتار زشت، شوخی‌های ناجور و کلام ناسزا در مقابل (چه دوست صمیمی و چه فرد متشخص با شأن و مقام بالای اجتماعی) شایسته نیست و فقط افراد و دیدگاه‌های فکری و رفتاری آنها را زیرسوال می‌برد.

نکته بعدی این است که وقتی دیگران نیز شاهد چنین رفتارهایی هستند آن را به معنای صمیمیت در نظر نمی‌گیرند. زیرا صمیمیت در فرهنگ ما، تعاریف دیگری از جمله بیان احساس، عواطف و کلام نسبت به یکدیگر در چارچوب‌های اخلاقی، ارزشی، خانوادگی، شخصیتی، رفتاری و... دارد؛ نه آنکه فرد خارج از چارچوب‌های متعارف از کلماتی استفاده کند که شخصیت مخاطبش را زیر سوال ببرد. در این صورت، گوینده از سوی دیگران طرد می‌شود و ممکن است تحقیر شود و زیرسوال برود.

▪ آیا رسیدن به قدرت می‌تواند لحن کلام انسان‌ها را عوض کند و سبب شود که آنها از موضع بالا با دیگران صحبت کنند؟

- گاهی ارتقای موقعیت‌های شغلی و اجتماعی بعضی از افراد و به قدرت رسیدن آنها، باعث می‌شود لحن کلام و روش ارتباطی آنها تغییر کند ولی این تغییرات در گروه خاصی از افراد دیده می‌شود که فهرست‌وار به آن اشاره می‌کنم:

۱) افرادی که ظرفیت‌های روانی‌شان پایین است.

۲) افرادی که شخصیت متعادلی ندارند، وقتی به قدرت می‌رسند، شخصیت‌ و طبیعتا لحن کلامشان عوض می شود.

۳) افرادی که تربیت‌شان غلط بوده و زمینه‌های روانی و رفتاری برای رشد مادی و معنوی آنها فراهم نشده است، وقتی به مقامی می رسند، خود را گم می‌کنند و لحن‌شان عوض می‌شود.

۴) افرادی که ترس از دست دادن موقعیت‌شان را دارند هم گاهی لحن‌شان را عوض می‌کنند تا جایگاه قدرتشان به خطر نیفتد.

۵) افرادی که مدیریت رفتاری و ارتباطی ضعیفی دارند، به جای اینکه مدیریت رفتاری بکنند، سعی می‌کنند با تحکم و لحن تند کلام‌شان مشکلات خود را حل کنند.

۶) افرادی که انتقاد‌پذیر نیستند و از نظر شخصیتی، آدم‌های ضعیفی هستند، با لحن کلام ناخوشایندی با دیگران برخورد می‌کنند و اصطلاحا آنها را سر جای خودشان می‌نشانند و سعی می‌کنند دیگران را دورتر از فضای روانی خودشان قرار دهند تا کسی به خودش اجازه انتقاد کردن از آنها را ندهد.

۷) افرادی که اعتماد به نفس ضعیفی دارند نیز با تحکم و قدرت در لحن کلام‌شان سعی می‌کنند ضعف خود را پوشش بدهند.

۸) افرادی که در حوزه‌های دیگر، موفقیت‌های رفتاری ندارند (به عنوان نمونه در تصمیم‌گیری برنامه‌ریزی، آینده‌نگری، دوراندیشی و... مشکل دارند)، با قدرت کلام‌شان سعی می‌کنند ضعف خود را پنهان می‌کنند.

▪ در تربیت فرزندان چطور؟ لحن کلام و خوب صحبت کردن والدین تا چه حدی موثر است؟

- والدین باید تا حدامکان سعی کنند با لحنی ملایم و آرام با فرزندانشان صحبت کنند تا ارتباط بین آنها قوی‌تر شود. کلام آنها باید همراه با احترام باشد و در انجام برخی امور از فرزندان‌شان نظرخواهی کنند و با نوع گفتارشان به فرزند‌شان شخصیت بدهند. در این صورت، احتمال شکل‌گیری رابطه‌ای خوب بین والدین و فرزندان، بیشتر می‌شود.