شنبه, ۲۰ بهمن, ۱۴۰۳ / 8 February, 2025
مجله ویستا

دوئل


دوئل

مؤسسه Rand عامل دشمنی ایران و اسراییل را قدرت طلبی و نفوذ در خاورمیانه بر اساس منافع ژئوپلیتیک می داند

دشمنی ایران و اسراییل این روزها با رقابت بر سر قدرت و نفوذ در منطقه تشدید شده است. ایران اسراییل را یک رقیب منطقه‌ای می‌بیند که سعی در تضعیف آن دارد و اسراییل ایران را چالش مهم امنیتی برای خود می‌داند که چالش‌های ایدئولوژیک و استراتژیک بزرگی برای این قلمرو یهودی ایجاد می‌کند.

از سوی دیگر، اسراییلی‌ها نگران‌اند که قیام‌های عربی به نفع ایران تمام شوند و نفوذ منطقه‌ای این کشور را افزایش دهند.

برنامه هسته‌ای ایران چندی است چشم‌انداز درگیری نظامی مستقیم بین ایران و اسراییل را به میان آورده و صهیونیست‌ها تهدید کرده‌اند در تلاش برای خنثی‌سازی یا تعویق فعالیت‌های هسته‌ای ایران، در اقدامی پیش دستانه به تأسیسات هسته‌ای این کشور حمله می‌کنند. ایران گفته به هر گونه حمله‌ای پاسخ خواهد داد، اما حتی اگر این کشور قصدی برای استفاده از سلاح‌ هسته‌ای علیه اسراییل نداشته باشد، در زمان تشدید بحران منطقه‌ای، احتمال پیش‌بینی‌های غلط وجود دارد. یعنی چون دو طرف ارتباط مستقیم با یکدیگر ندارند، ممکن است با توجه به مقاصد و خط قرمزهای آنها، پیام‌های اشتباه رد و بدل شوند و سردرگمی ایجاد کنند.

● رقابت بر سر منافع ژئوپلیتیک

می‌توان گفت اسراییل و ایران دشمنان بالفطره نیستند. در واقع این دو رقیب منطقه‌ای، مناقشه ارضی و یا رقابت اقتصادی با هم ندارند و روابط رقابتی این دو اغلب بر اساس منافع مشترک ژئوپلیتیک بوده است!

به هر حال تنش‌های ایران و اسراییل در طول دهه گذشته تشدید شده و آنها را به رقبای مستقیم یکدیگر تبدیل کرده‌اند. در اواخر دهه ۹۰ دستگاه امنیتی اسراییل، ایران را مهمترین چالش امنیتی خود نمی‌دانست. اما امروز، اسراییلی‌ها تقریباً هر تهدید منطقه‌ای را از چشم ایران می‌بینند. دیدگاه تهدید آلود اسراییل نسبت به ایران تا حدی از توانایی‌های توسعه یافته موشکی و پیشرفت‌های هسته‌ای ایران نشأت می‌گیرد. در عین حال، اسراییلی‌ها عقیده دارند نفوذ منطقه‌ای ایران در حال افزایش است و این مسأله منافع اصلی اسراییل را نقض می‌کند و ثبات آن را در مناطق مرزی اسراییل به خطر می‌اندازد. رهبران صهیونیست نگران‌اند که در صورت دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، نفوذ این کشور افزایش قابل توجهی یابد و در نتیجه قابلیت مانور سیاسی و نظامی اسراییل و همچنین آمریکا در منطقه به شدت محدود ‌شود.

از طرفی، افزایش قدرت اصولگرایان در ایران، بر این دیدگاه اسراییل بیشتر دامن زده است. ساختار فعلی حکومت ایران نوعی خصومت ایدئولوژیک شدید نسبت به اسراییل ایجاد کرده که حتی در اوایل انقلاب اسلامی هم وجود نداشته است.

علاوه بر آن، تغییر ژئوپلیتیک خاورمیانه در طول دهه گذشته این رقابت را تشدید کرده است. حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ منجر به حذف جهت گیری خصمانه‌ مشترک ایران و اسراییل نسبت به عراق شد. ایران از دیدگاه بسیاری از سران نظامی و سیاسی اسراییل، به تدریج به عنوان قدرت اصلی خاورمیانه مطرح گردید. وقایع دیگر مانند جنگ بین حزب‌الله و اسراییل در سال ۲۰۰۶ - که گفته می‌شود در آن ایران از حزب‌الله حمایت می‌کرد - تأکیدی بر این نقطه نظر است که ایران قدرت اصلی منطقه می‌باشد.

قیام کشورهای عربی در سال ۲۰۱۱ نیز بر نگرانی‌های اسراییل افزوده است - اگر چه این ناآرامی‌ها می‌توانند محدودیت‌هایی برای نفوذ ایران ایجاد کنند. چشم‌انداز جدید منطقه‌ای، هراس اسراییل را از ادامه نفوذ ایران در مناطق نزدیک به اسراییل (به خصوص غزه و لبنان) و این دیدگاه ایرانیان که قدرت آمریکا در حال افول است، افزایش داده است.

● موافقان و مخالفان جنگ

در میان مقامات اسراییلی و تحلیل‌گران امنیتی، ارزیابی‌های گوناگونی از هزینه‌-‌فایده گزینه حمله نظامی علیه ایران صورت گرفته‌اند. کسانی که موافق این گزینه‌اند معتقدند در عواقب سیاسی و نظامی چنین حمله‌ای اغراق شده و اگر ایران مجهز به سلاح هسته‌ای شود، حمله به ایران توجیه پذیر است. اما مخالفان معتقدند این حمله می‌تواند به یک جنگ منطقه‌ای وسیع‌تر منجر ‌شود، بدون این که به طور مؤثری برنامه هسته‌ای ایران را متوقف کند.

در هر صورت، اگر ایران در آینده به سلاح هسته‌ای دست یابد و آن را علنی کند، ممکن است اسراییل هم از ابهامات برنامه هسته‌ای خود پرده بردارد. اسراییل همچنین ممکن است به دنبال ضمانت‌های امنیتی بیشتری از سوی آمریکا باشد؛ اگر چه تمایلی به انعقاد یک قرارداد امنیتی رسمی با این کشور ندارد، چرا که این امر ممکن است آزادی عمل دیپلماتیک و نظامی این رژیم را محدود کند.

به هر حال، رقابت ایران-اسراییل می‌تواند از سوی آمریکا و با دنبال کردن سیاست‌های بازدارنده از درگیری نظامی مستقیم مدیریت شود. ایالات متحد می‌تواند این کار را با ادامه سیاست‌هایی که بر پیشگیری و آمایش متمرکز می‌شوند دنبال کند. این مسأله در مورد اسراییل، بدین معنی است که آن را از حمله نظامی به تأسیسات هسته‌ای ایران بازدارد و در مورد ایران، سیاست‌هایی را ادامه دهد که این کشور را از تسلیحاتی کردن برنامه هسته‌ای منع کند.